Sustatu

Le Monde egunkaria ikerketa erreportaia argitaratzen hasi da StravaLeaks izenarekin. Zera da koxka: zenbait agintarik erabiltzen dituzten segurtasun agenteek, bizkartzainek alegia, Strava ari dira erabiltzen, eta horrekin bere ibilien bide geokokatuak ari dira partekatzen. Macron, Biden eta Putinen kokapenak geratu omen dira agerian ondorioz. Strava da aplikazio ezagun bat kirolari eta ariketa fisikoaren zaletuen artean, norberaren lasterketak, txirrinda-txangoak, mendi igoerak eta abarrak erregistratzeko, bideak eta denborak markatuz ohikoan, publikoki hobetsitako ezarpenen arabera.

Euskararen kontrako epaien oldarrialdien, azkenengoetako bat izan da Gipuzkoako entitate publiko bat, Kabia, kinkan jarri duena, ezarritako hizkuntza eskakizunen kontrako epai batekin. Bertako langileak egonkortzeko prozesuan ezarritako euskara eskakizunak, euskararen normalizazioa "maximizatzeko" intentzioa omen dute, eta hori okerra da epaiaren arabera. Kabia adineko eta mendekotasun egoeran dauden pertsonen zaintzaz arduratzen den organismo autonomo bat da, Gipuzkoako 16 herritan ditu egoitza, eta Foru Aldundiari atxikita dago. Herri hauetako euskara elkarte batzuek agiria kaleratu dure gaur, "Euskaraz zainduak izateko eskubidea badugu" goiburuarekin.

Lore Martinez Axpe EH Bilduko legebiltzarkideak galderak zuzendu dizkio Eusko Legebiltzarrean Jaurlaritzari, ea nola homologatu diren EAEko ikastetxeetarako MS Windows eta ChromeOS sistema eragileak, eta ez ordea Linux edo bestelakorik. Bi galdera dira, funts berarekin, ea nola homologatu diren bi horiek, eta homologazio prozeduraz bestea. Legebiltzarrean sartutako galderak Mastodonen argitaratu ditu Martinez Axpek, bertan aktibo dabilen politikari euskaldun bakanetako bat.

Asteko errepasoan, lehenagoko albiste baten eguneraketa, ChatGPT euskaraz mintzantzen entzun dezakegula, jada baita Euskal Herritik konektatuta (baina ordainduta). Eta asteko berrien artea, IKAE idazkunarena, Hizkuntzen Irabazia biltzarra datorrela edo Urtzi Odriozola programatzaileak itzulpen automatikorako LibreTranslate azpiegitura trebatzeari ekin diola.

Galizieraz Praza.gal agerkarian ikusitako adibide batean oinarriturik ("Frogak galizierarekin noranahi joan gaitezkeela"), Txerra Rodriguez soziolinguistikak argitaratu ditu "Euskararekin edonora joan zaitezkeela probatzen duten 12 froga" bere blogean. Zerrendako lehena da Miñan, Amets Arzallus eta Ibrahima Balderen liburua, berriki antzezlan bihurtua. Hortxe, frogarako eta artikulu hau ilustratzeko irudirako, Sambou Diaby antzezle nagusia.

Twitchen eta Segura Irratian atzo egin genuen zuzenekoan, 3D modeloekin jolasean ibili gara. Batetik, Lantzeko idazkunaren inguruan, nola hango materialarekin lanean ari den ikerlari batek Sketchfab gunera igo dituen zenbait modelo interesgarri, adibidez, letrak ageri diren horma edo toki berean aurkitutako kriseilua. Eta beste multzo tridimentsional bat: F4Map tresnaren mapa ikusgarriak (albiste honetan komentatuak).

FUEN erakundea (Federal Union of European Nationalities) hizkuntza gutxituen komunitateen Europako elkarte bat, zenbait erakunderekin zubi lana egiten duela. Nazioarteko biltzar bat antolatu dute azarorako Euskal Herrian, Langune elkartearekin batera: Hizkuntzen Irabazia (Benefits of language industry in the economy; hizkuntzen industriak ekonomiari ekartzen dizkion onurak aztertzea helburua). Donostian izango da azaroaren 26 eta 27an.

Izaera libreko mapen mundua, 20 urtez Open Street Map-en (OSM) bidez garatu dena batik bat, iritsi da eraikinak 3D dimentsioetan modu ikusgarriak eskaintzera. F4Map sistemak demo ikusgarri bat plazaratu du; ikus hemen Guggenheim museoaren inguruak. OSMBuildings ere bada, akaso ikusgarritasun gutxiagorekin, baina hori ere txukuna (hona Eibarren Sustatu egiten den tokia, CodeSyntax-en industrialdearen inguruak).

Maiatzean erakutsi zituen OpenAI enpresak ChatGPTo bertsioaren gaitasun berriak: euskarazko aprobak egin genituen testuarekin, baina audiozko emaitzak, adimen artifizial (AA) honek hitz egiteko duen gaitasuna bakarrik erakutsi zituzten demo batzuetan (non italieraz edo ingelesez primeran zebilela entzun ahal izan genuen). Zalantza geratu zitzaigun ea gaitasun hori zabaltzean erabiltzaile guztien artean euskaraz ere egingo ote zuen sistemak. Baieztatu ahal izango dugu orain baietz, Beñat Erezuma adituari esker. Sartu eta entzun. Eguneraketa, urriak 22: jada Euskal Herrian ere erabilgarri, ordainpeko bertsioarekin.

Hiru zeinuko idazkun bat, IKAE edo IGAE gisa irakur daitekeen hitz bat aurkitu dute Lantzeko Aierdi VIII leizearen sakonean. 2022an aurkitu zuten espeleologo batzuek, eta duela 5 hilabete jada bere berri ematen zuen argitalpenen bat edo beste egin zen (hormaren 3D modelo hau adibidez), baina atzo Nafarroako Gobernuak iragarpen ofiziala egin zuen (hemen gaztelaniazko testua, euskarazkoa laburpen murritz bat besterik ez da. Idazkun paleohispaniko esan diote, zentzu geografiko batean eta 2.000 urte inguruko antzinatasuna duelakoan, baina idazkun baskoniko posibleen multzoarekin (zeinean Irulegi Esku ezaguna kokatzen den) ere lotu dute. Zuzenketa 13:00: ohartarazi digute IKAI irakurketa eta haren interpretazio grafikoa eskaini dugula, baina IKAE da proposatu duten irakurketa eta hori idazteko zeinu posibleen irudia eguneratu dugu ondorioz.

Estatu Batuetako 14 estatuko fiskaltzek TikTok auziperatu berri dute. Albiste horren haritik, NPR irrati publiko estatubatuarrak ikusi du ikerketak azaleratu dituen TikTok barruko dokumentazioa, eta handik ondorioztatzen diten kontu larri batzuk eman ditu argitara. Funtsean, TikTok toxikoa da, baina TikTok-en ongi baino hobeto daki hori eta ondorioztatu daiteke hala nahi dutelako delaa toxikoa.

Twitchen eta Segura Irratian egin dugun zuzenekoan, batetik fedibertsoko albisteak komentatu ditugu, nola ari diren txukun-txukun Bernat Etxepare LIzeoan ZNT ikasgaian, eta diru bilketako kanpainan dabilela Abaraska taldea. Baina batez ere erreparatu diogu Hailuo bideo-sorkuntzako AA-ri, eta geure buruekin jolastu dugu, irudi bat igoz eta esatariekin zer egingo ote zuen... Harrigarria eta akaso barregarria suertatu da.

Pidgin bat da hizkera ez guztiz gramatikal bat mintza-talde arrotzek elkartzen direnean elkarren artean osa dezaketena. Baleazale euskaldunen eta Islandiako biztanleen artean bat sortu zen 17. mendean (eta beste batzuk ere egongo ziren tartean, ze ingelesaren arrastoak ere badaude mintzaira hartan). Honekin lotuta, erakusketa interesgarria dago Bilboko Itsasmuseum museoan egunotan (azaroaren 3a arte).

MiniMax izenarekin aurkeztu genizuen irailean bideo sorkuntzako AA txinatar bat, Hailuo AI enpresaren izena ere bazuena. Txineraz bakarrik zegoen sistema, eta hala ere asmatu genuen bideo batzuk sortzen. Hilabeteren buruan, tresnak aurrera egin du, Hailuo AI Video izena hartu du eta ingelesez du jada webguneak (ulergarriago guretzat), eta prompt edo testu bidez bideoak sortzeko gaitasunari gehitu diote irudi soil batetik bideoa sortzekoa. Tentazioari ezin eutsita, proba batzuk egin ditugu.

Seaska elkartearen Bernat Etxepare Lizeoan fedibertsoarekin lanean hasi dira ZNT ikasgaian (zientzia numerikoa eta teknologia). Ikasgaiko irakasleak Mastodonen bertan kontatu du prozesua, eta printza batzuk ekarri ditugu hona.

"Akademiatik plazara: ikertzaile gazte euskaldunak oholtzara" ekitaldia egingo du UEUk urriaren 24an, ostegunarekin, Bilboko BIRA kulturgunean, Bizkaiko Foru Aldundiaren babesarekin. Topaketan ikertzaile gazte euskaldunek beraien ikerketa lanen berri modu labur eta dibulgatzailean emango dute.

Gasteizko Izaskun Arrue Kulturguneak (IAK) eta UEUk elkarlanean Euskaldunentzako Jabetze Eskola martxan jarriko dute, euskaldunok ahaldundu, eta ondorioz, jendartea eraldatzeko asmoz. Aurkezpen hitzaldia urriaren 30ean egingo du Garikoitz Goikoetxeak. "Hizkuntzaren norabideak marrazten".

Asteko errepasoan, topaketa batzuk aipagai: Deserrotuak txostenaren aurkezpenaren ingurukoa, Burujabetzak jardunaldia, eta Dragoi Bola zaletu euskaldunak elkartu ahal izango direla ere. Eta baita Abaraska taldeak diru-babes kanpaina abiatu duela.

Mintzola mintegia antolatu du Euskaltzaindiak urriaren 16rako (goizeko jardunaldia, Luis Villasante Euskararen Ikergunean, Tolare baserria. Almortza bidea, 6 Donostia). Ahozkotasunaren ikertegia da Mintzola, eta Bertsozale Elkartearen baitan jardun ondoren, egun Euskaltzaindiaren egitasmo bat da. Mintegia Gipuzkoako Foru Aldundiak babestu du, eta irekia eta doakoa da; nolanahi ere, ezinbestekoa da aurrez izena ematea donostiaordez (a bildua) euskaltzaindia.eus helbidera idatzita. 

Adibideekin flipatzen ibili gara zuzenekoan aste honetan, euskararentzako aukera batzuk probatuz, Twitchen eta Segura Irratian egin dugun zuzenekoan: itzulpen automatikoa Telegramen zein era txukunean integratu den konprobatu dugu, eta AA ahots sorkuntza euskaraz ere ikaragarri ona dela, ChatGPTren bertsio berrian (ordainpekoa eta AEBetan bakarrik, baina hala ere entzun ahal izan dugu).