Luistxo Fernandez

Adimen emozionalarena beti iruditu zait susmagarri samarra niri, eta badakit honetan jende gehiena ez dela ados egongo nirekin. Baina tira, noa gaurko auzira. Kontua da oraintsu adimen artifizialaren (AA) inguruan zabaltzen ari den joera eta moldeetan, adimen emozionalarekin lotu daitekeen ukitu edo jite bat sartzen ari direla sistema horietan. Eta emaitzak, negargarritik oso arriskutsura egoteko bidean daude. AA sikofanteak sortu dituzte, koipelustreak esango dut nik. Eta potentzialki min asko emateko modukoak.

Atzo nire Chromecast gailuak funtzionatzeari utzi zion. Mugikorretik telebistara edukia bidaltzeko erabiltzen dut, eta bat-batean, ez zebilen ez Youtubeko bideoak konektatzeko ezta ordaintzen dudan streaming plataforma bateko edukirako. Amatatu-piztu ariketak eta beste gauzatxo batzuk egin ondoren, pentsatu nuen: ez ote da arazo globala? bai, horixe zen. Chromecast modelo gehienek funtzionatzeari utzi diote. "Urrutiko matxura" bat da, eta ez asteko matxura posible bakarra: HP inprimagailu askok ere funtzionatzeari utzi diote, eta Europako analista militar batzuk ere uzkur agertzen hasi dira ea ez ote dioten F-35 gerrako hegazkin amerikarrak Europan funtzionatzeko gaitasunik gabe geratuko. Hau da, "urrutiko matxurak" izan daitezke gauza hauek, edo "urrutiko amatatzeak". Interkonektibitatearen mendeko teknologiarekin ari garela: gailu bat saltzen dizunak erabaki dezake, nonbait, zure gailuak noiz arte funtzionatuko duen.

Donald Trumpek boterea berreskuratu eta egin duen lehenbiziko gauza, dinbili-danbala agindu exekutibo mordoa jaurti, horietarik asko woke esaten dioten joerako aurrerapenak deusezteko. Bi genero / sexu besterik ez daudela, gizonezko eta emakumezkoak, eta aldaezinak dira, horra aginduetako bat. Beste agindu bat, hainbat neurri aurrerakoi (osasungintzarekin, klima eta naturaren zaintzarekin zerikusia dutenak...) atzera botatzeko agindua, eta horien artean DEI politiken kontrako neurriak. DEI da ingelesez "Diversity, equity, and inclusion"; euskaraz itzul dezakegu aniztasuna, berdintasuna eta inklusioa. Borroka politiko-teknologikoetan esparruan gudu-zelai bilakatuko den terminoa da, eta nire uste xumean merezi du haren inguruan hausnarketatxoa egitea, esanguraz jakitun izatea.

Lanopor egun batzuk izan nituen joan den astean. Oporrak ziren, baina ordu batzuk dedikatzen dizkiodan afizio bati emanak izan ziren, biltzar batean inbertituak: hotelean lo eta hotel bereko areto batean jardunaldiak goiz eta arratsaldez. Ordu gutxi batzuk geratzen ziren hiria ezagutzeko baina ondo aizuek. Celtic Knot 2024 konferentzia izan zen Waterforden, eta Euskal Wikilarien Kultur Elkartearen izenean bertara joatea eskatuta lortu nuen gonbidapena (aurkezpen bat egiteko aukerarekin). Ohar batzuk ekarri ditut bertatik.

Euskarazko Wikipediak ekimen interesgarri bati ekin dio 2024 honetan. Euskal Herriko Historia 100 objektutan. Ideia hartu zuten wikilari euskaldunek antzeko motiboarekin apailatutako liburu batzuekin. BBC-k eta British Museum Londreskoak Munduaren Historia bat egin zuten 100 objektutan, eta Irlandan bertako egunkari batek antzeko ekimena bultzatu zuen (ingelesez) bertako akademia batekin eta museo nazionalarekin. (Artikulu hau audio formatuan agertu da Ttap agerkari digitalaren uztaileko azken alean; hemen testu eran daukazue).

“Arantzazu” dokumentala, film interesgarria, eta egin egin behar zena, Sustatun ere aipatu genuen. Azpititulua ere badu dokumentalak, “36 zm, 500 urte, eta herri 1”. Polemista izateko gogo pixkatekin, historia horretan, 75 urte txukun daudela esatera ausartuko naiz. Aurreko 400 urteko espiritualtasunak zer eman ote zuen galdetu diezaiogun geure buruei. (artikulu hau audio formatuan agertu da Ttap agerkari digitalaren asteburu honetako alean; hemen testu eran daukazue)

Crossover Series jaialdia antolatzen da Donostian telesailen inguruan hausnartzeko. Joan den ostiralean bi kazetari espainiar izan ziren bertan, Emilio Domenech 'Nanisimo' eta Pedro Vallín, "telesailak eta politika" gaitzat hartuta tertulian, Ylenia Benitok moderatuta. "Fikzioa eta euskal politika" etorri zelarik solasera, hona hausnarketa batzuk, han denbora faltan esan ez nituenak, baina bai gero gaztelaniazko hari batean jarriak (hona euskaratuta dakart edukia orain, noski).

Anekdota pertsonal bat, labomatikan bezero batekin izandako elkarrizketatik hona ekarria, non Miñan liburua eta Fula hizkuntzako terminoa ('anaia txikia' esan nahi du Ibrahima Balde eta Amets Arzallusen liburu-izenburuak) etorri zen solasera. Fulerazko beste hitz ikasi nuelarik... (irudia, Miñan liburuaren italierazko bertsioarena, Frantzisko Aita Santuak goraipatu zuena).

Badira Euskal Herrian zatar izateko ospea duten herriak. Bat Eibar da, demostratua dagoena ez dela hain zatarra, bailara-zulo batean egoteagatik. Beste bat Soraluze da, hau ere besterik gertu Debabarrenean, haran sakonean sartua, Plaentxia edo Plazentzia ahoz bertakoentzat. Demostratuko dut lau irudirekin Soraluze ere ez dela itsusia, baizik eta oso ederra, Italiako Liguriako kostaldeko Cinque Terre gogoangarriko bezalako postal-herria baita.

Joan den astetik, Espainian piztu zen polemika batek oihartzunak nazioartera ere zabaldu ditu: eskatu gabeko ezpainetako musua eman zionean Luis Rubiales futboleko agintari federatiboak Jenni Hermoso jokalariari, honek ete bere selekziokideek Munduko Futbol Txapelketa irabazi ondoren. Ezpainetako musuak kalifikazio larria du, baina masail banatan bi musu ematea? emakumezkoei bai eta gizonezkoei ez? 

Ikusi dut Oppenheimer, eta film ona iruditu zait. Pertsonaian zentratua, biografia honetan baitago oinarritua, teknikan eta zientzian baino gehiago, baina interesgarria.

2022ko Nafarroako esku ezagun bat badakizue zein den. Baina ez da Irulegiko eskua artikulu hau ilustratzen duena. La2 telebistako dokumental batean zeharka aipatu zuten objketu baten eskuin-eskua da, Pompeloko Totagusarena.

Adimen artifizialari hainbesteko beldurrik ez edukitzea aldarrikatzen duen iritzi pertsonal bat da, wikipedista euskaldun baten ikuspegitik idatzia. Adimen artifiziala testu sorkuntzan nabarmentzen hasiko den une honetan, uste dut adibide bat dugula hemen, itzulpen automatikoak Wikipediari ekarri dion ekarpenaren haritik, esperantza izateko lagungarri izango, zaigula.

Adimen artifizialeko irudigintzan Dall-e, Parti edo Stable Diffusion bezalako tresnek erakutsi digutena aurten ikaragarria izan da. Irudigintzarako gaitasun konputazional ikaragarri bat, "sormen" hitza konjuratuz molabait. Horri bueltak emanez, pentsakizun pertsonal bat: artea dira? irudi batzuk ikusita buruak eta arimak (!) esaten dit baietz. Eta artea badira, nor da artista? Nik uste dut badagoela artista bat lan horien atzean eta, bereziki, argazkilaritzarekin paralelo bat ikusten dut hemen.

Photoscan (edo Fotoscan, bi idazkerak erabiltzen baititu Googlek, bere garatzaileak) mugikorreko aplikazio bat da paperean inprimatutako argazkiak digitalizatzeko. 2016an aurkeztu zenean deskribatu genuen nola zebilen Sustatun. Asteburuan beste erabilpen batekin test bat egin dut: erakusketa batean paretean jarritako argazki erreprodukzioak. Horiek digitalizatzeko ere oso praktikoa da. Bide batez, Jose Brunet argazkilari donostiarraren fondoa ezagutu dut asteburuan, eta haren argazki batzuk Wikipediara igo ditut.

Bart hil da Moskun Mikhail Gorbatxov, Sobietar Batasuneko azken buruzagia; hura erreformatzen saiatu zena, azkenean erregimen sobietarraren erorketa eta estatu mordo baten sorrera eragin zuena. 1991ean, bere aginteko azken asteetan, bere biografiako anekdota batez oroitu naiz: Euskal Herrira etorri zenekoa eta Euskaldunon Egunkariak esklusiba atera zuenekoa.

Testu hau Ttap aldizkariaren aste honetako alean argitaratu da, baina duela hiru aste idatzi zen, jakin gabe honezkero Ukrainako gerrak iraungo ote zuen honaino. Bai horixe, iraun du, eta geldituko denik laster ere ez dirudi. Baina tira, hausnarketa gera bedi idatziz ere. 

Gaur hasi dugun Egunean Behin jokoaren denboraldi berrian galdera-sorta berezi batzuk igarriko zenituzten jokalariok (tokatu baldin bazaizkizue hamarreko sortan). Irudian bezalakoak, Wordle eta Berbaxerka jokoari erreferentzia egiten diotenak. Keinu bat da, zeren joko hauek ez dira elkarren lehia, baizik eta ekosistema txiki hau osatzera datozen beste bi ekimen probetxuzko.

Uztailean aurkeztu zuen Elhuyarrek Dabilena, gaur egungo euskararen corpusa kontsultatzeko tresna interesgarria. Euskara-gaztelania corpusak konparatzen ditu eta itzulpen kontuetarako baliagarria da baina, pertsonalki, eremu zehatz batean aurkitu diot baliagarritasuna: konparazio-bileketak.

Atzo 20 Urte Interneten Euskaraz jardunaldian itxierako hitzak tokatu zitzaizkidan. Bilbao AS Fabrik-eko aretora bertaraturikoen artean Egunean Behin zuzeneko partida bat jokatu genuen, arintasun pixkat emateko amaierari, eta txanda bana egin zuten, Gaurko Hitza eta Xerezaderen Artxiboa (ekimen beteranoak hori ere) gaitzat hartuta, Maite Goñik eta Ana Moralesek. Ondoren nire 3. txanda izan zen pixkat Sustatu eta teknologiaren inguruan; eta galderen errepasoa egitean, hortxe joan zen nire hitzaldi edo matraka. Errepaso horretarako prestatu nituen bi testu ekarri ditut hona.