Sustatu

Ordezkagunea webgune inportante bat da EAEko administrazioan, eta larri dabil egun hauetan. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako hezkuntza publikoko (Lehen eta Bigarren Hezkuntza) ordezkapenen webgunea da, "zerrendetan" dauden milaka irakasle ordezkok erabiltzen dutena, eta ikastetxeek ere bajak betetzeko behar dutena. Aurreko ikasturtean nahiko arin eta modu praktikoan funtzionatu du, baina irail honetan, astelehenetik, praktikan blokeatuta dago. Bihar hasten da ikasturtea eta milaka irakaslek ez dute aukerarik ikusteko ze plaza eskaintzen diren.

EHUko Kultura Zientifikoko Katedrak antolatzen duen Bilbo Zientzia Plaza jaialdiaren bosgarren edizioa izango da datorren astelehenetik (irailaren 12tik) irail amaierara arte (30era arte). Bi erakusketa eta zazpi ekitaldi biltzen ditu programak 2022ko edizio honetan.

Euskaltzaindiak bere mendeurrenean berritu zuen webgunea, 2018an, baina orain azala eta mugikorretarako gaitasun batzuk eraldatu dituzte, azken urteetan online jarritako baliabideei sarrera errazago jartzeko. Baliabide erabilienak nabarmenago jarri dituzte, horien artean hiztegien kontsulta bereziki. Izan ere, akademiaren arabera, 2022ko hasieratik %20 igo da erabiltzaileen kopurua eta hori omen da "Berbaxerka eta Wordle jolasen ondorioz, batez ere, jolas hauek Euskaltzaindiaren Hiztegia erabiltzen baitute oinarri gisa".

Felix Etxeberria Larrañaga 'Parapan' Elgoibarko herrigintza eta euskalgintzako erreferente eta bultzatzailea hil zen joan den astean, 95 urte zituela. Elgoibarko herrigintzan, kooperatibismoan eta euskalgintzan aritu zen urteetan, eta besteak beste, Elgoibarko Izarra kultur elkartearen eta Danobaten sortzaileetako bat izan zen. 

Lehengoan aipatu genuen nola nazioarteko ingelesezko astekari inportante bayek, The New Yorkerrek, erreportaia luzea eskaini ziola Mondragoneko esperientzia kooperatiboari. Oraingoan, maila beretsuko izen handiko beste astekari bat dakarkigu: The Economist, hizkuntza gutxituen berreskurapen prozesuari begiratu diote, euskararen kasuari arreta jarriz.

Udaberrian egin zuen Mercesde Kareaga Beka berriaren deialdia Eibarko Udalak, baina lan-proposamenik aurkeztu ez denez, bigarren deialdi epe bat ireki da, urriaren 31ra bitartean. 

Sustatu webgunea egiten dugun CodeSyntax enpresako bulegoan lankide teknologoen arteko kolaborazio bat: txori habia bat prestatu, ea inguruan dabiltzan kaskabeltzak bertara datozen, jatera bederen. Habiaren barruan, bideo-kamera ere jarri dugu eta prozesua dokumentatu dugu bideo honetan.

Zelebritien munduko albistea da aste honetan, Leonardo di Caprio eta bere azken lau urteotako neskalaguna, Camila Morrone, jada ez daudela elkarrekin. Inor ez da apurketarekin gehiegi harritu, aurten bete ditu 25 urte Morronek, eta hori da Di Caprioren neskalagun batek izan dezakeen gehienezko adina. Grafikoak eta estatistikak daude Leoren legea azaltzen dutenak, urteetako frogak bildu dituztenak.

Ezin Kabitu leloarekin, Euskal Herriko 1. Jatunaldiak edo jatunaldi lodiak egingo dituzte Gernikan irailaren 9tik 11ra, Astra eraikinean. Gorputzen aniztasuna eta pertsona lodiek pairatzen duten lodifobiaz politikoki tratatzeko topaketa bat izango da.

Euskal gai bat agertu da The New Yorker AEBetako aldizkari entzutetsuan: Mondragoneko esperientzia kooperatiboari buruzko erreportaia landu bat. zenburu eta luzapena, honakoak ditu: How Mondragon Became the World’s Largest Co-Op - In Spain, an industrial-sized conglomerate owned by its workers suggests an alternative future for capitalism.

Ooso Comics etxeak, japonierazko manga komikiak itzultzen eta banatzen dituen argitaletxe katalanak, euskaraz argitaratu den lehen manga komikia argitatatu berri du: X-Venture - Gorputza krisian - Erreskate handia du izena komikiak eta hiru aleko serie bat da, non lehena argitaratu berri den abuztuan. Duela urte batzuk Euskal Encodings-en bildu ziren manga-itzulpen batzuk, amateurrak uste dugunez, baina oraingo hau argitalpen ofiziala da. Manga Japoniako komikiak izendatzen dituen hitza da, estetika, kultura eta industria propio bat han, nazioartean zabalkundea izan duena; eta eragina izan duena eta daukana bideojokoen munduan zein bereziki ikus-entzunezkoetan, anime marrazki-bizidun japoniarretan bereziki.

Adimen artifizialeko irudi sorkuntzan azaldu den izen berrietako bat Stable Diffusion da. Tresna honen inguruan, sortutako irudien biltegi edo bilatzaile bat sortu da, Lexica.art. Izan ere, irudi sorkuntzako tresna hauek ingelesezko proposamenak idatziz funtzionatzen dute: testua dute input gizatiarrean alegia, prompt terminoarekin finkatzen ari den zerako zera. Prompt edo idatzizko eskaera edo proposamen horien bilatzailea da Lexica, eta horrela beste batzuen asmakuntzek ze emaitza izan duten ikus dezakegu.

Topi Tjukanov izeneko garatzailearen proiektua da Notable People mapa egitearena. Mundu osoko mapa interaktibo bat da, baina Euskal Herrira hurbiltzean, halako pertsonaia nagusi hauek agertzen zaizkigu nabarmenen: Maurice Ravel, Inazio Loiolakoa, Frantzisko Xabierkoa eta Miguel Unamuno, eta gertu xamar, Hernike IV.a Nafarroakoa (Frantziako III.a), Pauen jaiotako erregea.

Netflix eta Amazon Prime Video euskarazko bikoizketak eta azpidatziak eskaintzan hasi dira uda honetan jarraikortasun nabarmen batekin. Netflixeko lehen bikoizketa uztailean izan zen, baina materiala gehitu dute harrezkero. Amazonen azpidatzi absurdo batzuekin hasi ziren udaberrian, baina udan zehar estreinaldi estandarragoak hasi dira euskaraz eskaintzen. Streaming zerbitzu handietan aparte geratu dira oraingoz Disney Plus eta HBO Max. Bada zer kontsumitu erabiltzaile euskaldunen artean, eta gogora dezakgun Behategiak aztertu duena, Euskal Herriko populazioaren erdia baino gehiago plataformen kontsumitzaile edo harpidedun dela, eta portzentaia are handiagoa dela euskaldunen artean 

"Euskal Herri anitza", "gazteria anitza",... horrelakoak aski erraz adi daitezke; areago irakurri, beharbada, Javier Cuadra txiolariak aipatu bezala; baina formula hori okertzat jo du Euskaltzaindiak, eta Plazaberri agerkarian espreski hala adierazi. Orotariko Euskal Hiztegiak erakusten du anitz hitza iparraldeko euskalkietakoa eta nafarrerakoa izan dela eta tradizioan ez dela adjektibo gisa erabili izan. Plazaberrik zehazten du XX. mendeko corpus estatistikoan 1989an ageri dela lehenbizikoz anitz adjektibo gisa erabilita, eta hortik aurrera zabaldu zenla erabilera hori. Kontua du... ez du balio 1989tik aurrera hedatu den erabilerak?

Datu eta zerbitzu digitalek eta bereziki, lainoa esaten zaion hori, espazio lauso eta ez-material bat bezala irudikatzea erraza da, baina egiazki datu-zentro fisiko handiak behar dituzten azpiegituretan oinarritzen dira. Eta azpiegitura fisiko gisa, energia kontsumo ikaragarria eta beste era bateko zamak dakartzaten zerbitzuak dira. Aurtengo Europako uda lehor eta energetikoki behartsuan ikusi dira adibideak: Londresen etxegintzan arazoak ez dagoelako energiarik, eta Holandan Microsoften datazentroak neurririk gabe ura behar dutela.

Dall-e eta Parti tresnez egin dugu berba,  eta baita bereziki Dallek sortzen dituen irudi harrigarriak partekatu. Era honetako aplikazioen mundua hazten ari da astetik astera, eta Midjourney eta Stable Diffusion dira agertu diren beste bi aukera. Horietako bat, Midjourney, erabiltzen hasi dira zenbait wikilari irudi mitologikoen ilustrazioak Wikipediara igotzeko.

Google Lens duela urte gutxi batzuetatik martxan dagoen Googleren tresna baliagarri bat da. Irudietatik testua eraitsi eta bisualki itzultzeko balio du, eta aplikazio beregain gisa praktikoa da zure mugikorrean adukitzea. Orain, Chrome nabigatzailean integratu dute, eta PC ordenagailuko ingurunean ere oso erraz erabiltzen ahal da horrela. Adibide batzuekin ilustratu dugu.

Iragarpen bitxia egin zuen BMW autogileak uztailean: beren auto modelo batzuek eserlekuen beroketa sistema bat izango dute, ipurdia epeletan ezartzeko, baina harpidetza sistemarekin. Hau da, hileko 18 dolar ordainduz gero, autoan aktibatuko zaizu eserleku-beroketa. Harpidetza eten, eta "urrutitik" zure autoaren softearea kontrolatuko du BMW-k eserleku beroketa ez gehiagho martxan jartzeko. Eztabaida-puntu interesgarriak daude honetan: a) Internet of Things edo Gauzen Internet delakoa zein punturaino aplikatzen ahal den gauza absurdoetan eta b) erosten duzu gailu/gauza bat, baina softwarearen kontrola fabrikatzaileak beretzat du eta zu ez zara gai gailua zeure erara erabiltzeko.

Erdaldun elebakarrekin alderatuta, euskaldunek proportzio handiagoan erabiltzen dituzte streaming plataformak. Behategiak aztertu zuen berriki eta datuak interesgarriak dira oso. Populazio osoaren erdia baino gehiago harpidedun da jada zerbitzu hauetara Euskal Herrian (pertsonalki, edo familiaren bitartez, edo harpidetza partekatuarekin).