Sustatu

Hurrengo orduetan beste mugarri / super-albiste teknologiko bat espero da AEBetan. Jabego txinatarrareko TikTok sare sozial edo bideoen biltegiaren AEBetako operazioa etenda gera daiteke, edo agian norbaitek erosiko du (eta Elon Musk omen da hautagai nagsia). Igandean, hilak 19, desager daiteke TikTok estatubatuarren pantailetatk. Hurrengo egunean Donald Trump presidente izendatuko dute, auziak inplikazio geopolitiko eta globalak izango dituelarik, munduko bi indar ekonomiko handienak izanik Txina eta AEB. Bitartean, patadoxikoki, beste bi app txinatar ari dira instalatzen estatubatuarrak badaezpada, RedNote eta Lemon8.

Eboluzioa eta giza-genetika gaiak azaltzeko azaltzeko "Gure arbasoak" bideo-sorta aurkeztu Ikusgelak. Hezkuntzarako ikus-entzunezko materiala lantzeko ekimena da Ikusgela, Euskal Wikilarien Kultur Elkarteak gidatua, Wikipedian txertatzen baitira material horiek,  baita YouTuben eta ikusgela.eus webgunean ere.

Gaur goizean izan den sute batean Iruñeko Planetarioa, komertzialki Pamplonetario izenarekin ezaguna, erre egin da. Goizaldean 6ak eta 7ak artean hasi da sua, eta kalteek oso itxura txarra daukate: kupulari eragin dio suak, hau da, proiekzioak gertatzen diren areto nagusian izan dira. Areto nagusia erabat erreta dago, kupularen zati bat hondoratu egin da; osorik erortzeko arriskua dagoela ohartarazi dute suhiltzaileek, albisteen arabera.

Nazioartean ekimen batek baino gehiagok seinalatu du datorren astelehena, 2025eko urtarrilaren 20a, Twitterretik alde egiteko egun gisa. Donald Trumpek ofizialki AEBetako presidentzia hartzeko eguna izango da, eta haren eskutik X/Twitterreko jabea, Elon Musk, Etxe Zurira iritsiko omen da aginte-kargu bat hartzera. Euskaraz, Twitter ez ezik, "sare sozial toxiko" guztiak uzteko deia egiten duen webgunea sortu da, Goazen Lagunok, aldi berean Fedibertsoarekin bat egiteko deia ere eginez.

Doinuele da euskara hutsezko liburu eta diskoen plaza-azoken bilgunea. Liburu, disko, eta tira, euskal kulturako azokak, egitarau bereziak, jardunaldiak ere barruan sartzen dira. Aste honetan 2025ean izango duten egitaraua jakinarazi dute. Lehena, gaur zortzi datorren astelehenean hasiko dena, (H)ilbeltza 2025 Baztanen.

"Dragoi Bola" maratoia egingo da EITBren Bilboko egoitzan datorren larunbatean urtarrilak 18; 16:00etatik 21:00etara. Motiboa da Dragoi Bola euskaraz bikoiztuaren atalak Makusi plataformara iritsiko direla, euskaraz eta doan, ostiralero atalen batzuk gehituz joango direlarik gaztetxoentzako streaming plataforma euskaldunera.

2016ean hasi zen idazten artikuluak Iñaki Sanz-Azkue zientzia-dibulgatzaile euskalduna. Astean iragarri duenez, gaur larunbatarekin 100. artikulu dibulgatiboa publikatuko du bere webgunean. Inork interesik balu, esteka honetan ditu guztiak.

Nolabait bat-batean harrapatu gaituen albiste hau ekarri dugu Twitchen eta Segura Irratian aste honetako zuzenekora. 2025eko lehendabizikora: Homofobia eta transfobia baimentzeko modu esplizitua irakurtzen ahal da Interneteko Meta erraldoiaren irizpide berrietan, aplikagarri izango dena, tamalez, Facebook, Instagram eta Threads sare sozialetan (Whatsapp ere Metarena da, Mark Zuckerbegen konpainiarena, baina komunikazio interpertsonalerako gehiago den heinean akaso desberdina da). 

Hala nola SPAM-a den e-postako zaborra, SLOP-a da Interneten pilatzen ari den adimen artifizialarekin sortutako zaborra. Kaka pilatzen ari zaigula Interneten, lagunak. Lehen gure postontzi elektronikoetan bezala, beste hainbat bazterretan orain, Joxe Rojas adituak aipaturiko Internet apurtuaren teoriari oinarri emanez. Slop hitza zera da, beraz, neologismo bat, adimen artifizial sortzaileak sortutako eduki kaskarra definitzeko. 

Adimen Artifizialarekin egindako disparateen biltegia handitzen ari da. Erabiltzaile arruntok sortutakoak txorakeriak izan daitezke neurri handi batean, baina Interneteko erraldoiak berak ari dira halakoak errepikatzen eta horrek larriagoa dirudi, eragin globala izan ditzaketelako. Urte hasiera honetan nabarmendu daitekeen kasu larri bat da Apple egiten ari dena bere albiste laburpenekin, gezurrezko albisteak emanez eta ez gainera bere izenean, baizik eta kazetaritza-erakunde handien izenean,

Zinema eta Zientzia zikloaren zortzigarren edizioa egingo dute urtarrila eta martxoa bitartean, Euskal Herriko hiri hauetan: Gasteizen (Artium Museoa), Donostian (Tabakaleran), Bilbon (EHUren Bizkaia Aretoko Mitxelena auditoriuma), Iruñean (Golem Baiona zinemak) eta Donibane Lohitzunen (Le Select zinema). Lehen emanaldia gaur da Artiumen Gasteizen.

Metak bere moderazio politikak eta irizpideak irauli ditu Donald Trump Etxe Zurira itzultzeko bezperatan. Fact checker edo egiaztatzaile zerbitzuak etengo dituzte, eta komunitatearen oharrak jarri horren ordez (X/Twitterren bezala), eta aldi berean "adierazpen askatasuna" hedatuko dute, "zentsura" gutxitzeko. Adibide bat, zertaz ari garen ondo ulertzeko: baimenduta egongo dira "anormalitatea edo gaixotasun mentala egoztea generoaren eta sexu orientazioaren arabera, transgenerismoaren eta homosexualitatearen inguruko diskurtso politiko eta erlijioso baten kontestuan". Homofobia eta transfobia baimentzeko modu esplizitua, aplikagarri Metaren plataformetan, Facebook, Instagram eta Whatsappen alegia.

Euskaltzaindiak 2024an bere 32. eta 36. arauak berritu, hurrenez hurren, Espainiako Erresumako eta Frantziako Errepublikako herritar-izenak finkatuz, eta aukera baliatu du UZEIk mapa batean jartzeko izen horiek, eta bide batez, eskualde eta hiri nagusien izenak agerrarazteko.

Iazko martxoaren 14an, Korrikarekin batera, 36 migratzailek igaro zuten Bidasoako muga Santiago Zubitik, Espainiako estatutik Frantziakora. Urrian, zazpi lagun auzipetu zituen Frantziak migratzaile haiei laguntzeagatik ekintza hartan, 21. mendeko zazpi mugalari solidario. Lagun horiekin elkartasunez, manifestazioa antolatu dute urtarrilaren 26rako, eta auto-inkulpazio kanpaina hasi Interneten (hemen). Bete dezakezu, zubi bat zeharkatzen laguntzeagatik zeure burua erruduntzat joz, Korrikaren egunean migrazio prozesuan diren pertsonekin batera izan zinela elkartasunez adierazi.

"Mitoaroa" izenburupean, Zetakek bi kontzertu/ikuskizun emango ditu gaur eta bihar Nafarroa Arenan Iruñean. 15.000 sarrera segituan saldu ziren, baina etxetik ikusteko aukera ere izango da, Primeran plataforman bihar larunbata hilak 4, 22.00etatik aurrera. 

Astean urtarrilaren 1ean bi eraso bitxi Estatu Batuetan: New Orleans hirian, harrapaketa hilgarria, eta 15 hildako (gidari hiltzailea barne); eta Las Vegasen Tesla auto baten eztanda Trump hotelaren atarian (hildakoa, gidaria). Kointzidentzia bitxiak bi kasuen artean, lotuta ez daudela dioten arren AEBetan: bi gidari atentatugileak militarrak, eta bi kasuetan erabilitako autoa Turo aplikazioaren bidez alokatutakoa izan da. Autoa alokatzearen Uberra, horrela definitu dezakegu Turo, eta Euskal Herrian erabilgarri dago jada (Lapurdin, zehazki).

Aurreko urteetan bezala, abenduan jakinarazi zuten UZEIk eta Euskaltzaindiak zein izan zen, beraien aburuz, 2024ko hitza: Klima-aldaketa. 2023an hitz zerrendatxo bat jakinarazi zuten (beef eta oldarraldi tartean), eta 2022an zorioneko izan zen. Berria egunkariko euskara taldeak 2023ko hitz haietako bat erabaki dela 2024koa: oldarraldi judiziala. Eta aukeraketa partikularrak ere egon dira hortik.

Harmony Music programa libreak euskara ikasi du. Etxepare Lizeoko teknologia irakasle honen lan saiatuari esker, 1.10.4 bertsioa deskarga dezakezue GitHub-eko esteka honetan.

Sustaturen artxiboa, 21. mendeko lehen laurden honetako Interneteko eta teknologia-jardunaren lekukotza konpletoena euskaraz, eduki berriekin aberastu dugu. Maiatzean (ikus albistea) Umap-eko traolekin eta analisi soziolinguistikoekin eta TBX izan zeneko bideoekin osatu genuen artxiboa, eta orain, Umap-etik berreskuratutako beste eduki batekin, euskaraz gehien partekatutako informazio iturriak; eta Argazkiak.org eta Sustatuko argazki biltegia izan zeneko artxiboekin. 

'Maite zaitut' kantak 20 urte bete dituela-eta (aitzakiarik behar balitz). herri omenaldi erraldoia egingo diete Pirritx, Porrotx eta Marimotots pailazoei Barakaldoko BECen datorren maiatzaren 3an. Sarrerak salgai daude jada Nikeremaitezaitut.eu webgunean, eta adi, 14.000 da ikusle topea.