Sustatu

Sarean jarri dute "Belarribizi eta Ahoprest" laburmetraia, joan den igandean itxi zen 2025eko Euskaraldiaren aitzakiarekin Oskar Alegria zinegileak Artazu herrian udaberri honetan filmatu duen lana. Belarriprest eta ahobizi kontzeptuen gaineko berrirakurketa bat, eta askoz gehiago, herri baten, bertako biztanleen eta haien hizkuntzaren erretratu hunkigarri bat.

Hilen agerpena mimetizatzeko balio du adumen artifizialak (AA), Pello Zabalaren kasuak erakutsi digun bezala, baina baita bizidunentzat ere. Bereziki alferrak eta aberatsak badira, zertarako ahots eta irudiz agertu zerbaitetan adimen artifizialak ordezka baitzaitzake? Adibideak jarraian.

Euskaraldiaren motiboz estreinatu zuen EITBk Ahalaken fikziozko podkasta, eta bere zortzi atalak entzungai daude jada Guau plataforman. Euskararen jatorriari buruzko misteriozko fikzio bat, objektu eta pasarte historiko erreal desberdinak lotu dituena. Une horietako bat, Arantzazuko 1968ko Euskara Batuaren sorreraren batzarra, eta hori agertzen den atalean audio-zinta zahar bat agertzen da errelatoan: Pello Zabala fraide, idazle eta meteorologo zenaren ahotsa da, adimen artifizialez (AA) berregina (2022an hil zen Zabala).

Gazteen Euskal Behatokiak EAEko gazteen sare sozialen inguruko inkesta baten emaitzak zabaldu ditu. Datuen arabera, euskararen erabilera sare sozialetan 15-29 urteko gazteen artean ehuneko 6,6 puntu hazi da azken hiru urteetan, % 43,6an kokatuz (2022 eta 2025eko neurketak dira).

EuskaraldiarenKoordinazio Mahaiak igandean amaitu zen Euskaraldiaren lehen balorazioa egin du, baikorra oso: “Izugarria izan da ariketak sortu duen mugimendua”. Gutxienez 130.000 lagunek izena eman zutela kontatu dute, eta horiei hain zuzen deia zuzendu diete, balorazioa osatzeko garrantzitsua izango delako Euskaraldian parte hartu duten belarriprest eta ahobizi guztien bizipenak jasotzea, eta horretarako espazio batm ireki dute webgunean, Euskaraldia.eus/bizipenak . Gonbidatuta zaudete gunean sartu eta ariketan bizitakoak partekatzera.

Ikas-egoera, Wikipediaren arabera, hezkuntzari lotutako ingurune batean egiten den baliabide eta jarduera didaktiko antolatuen bidez egiten den ekimen pedagogikoa da. Eta hain zuzen ere, Euskal Wikilarien Kultur Elkarteak (EWKE), euskarazko Wikipediaren sustatzaileak, ikas-egoeretan Wikipedia lantzeko programa du martxan: Wikikasi.

Google (edo bere enpresa matrizea, Alphabet) munstro bat da, hainbat adarrez osatua, eta badirudi bakoitza bere aldetik, hor ari direla alde guztietan adimen artifiziala (AA) sartzen. NotebookLM-rekin sorkuntzarako emandako aukera berri-berriaz gain, Veo izeneko bideo-sorkuntzakoa ere badute (Veo 3 bertsio harrigarriarekin) eta orain beste tresna bat ere publiko egin dute: Google AI Studio. 

Aste honetan ere egin dugu gure zuzenekoa Twitchen eta Segura Irratian, honakoak komentatuz: Arabako ortoargazki berriak, NotebookLM tresnak orain app bertsioa daukala, eta Kaixomundua lehiaketako aurtengo edizioak zer eman duen. Honen haritik, euskal ikastetxeetan sortutako webgune interesgarriak errepasatu ditugu, hala nola Hackintza Rebels bere itxura egunkaristiko politarekin (irudian), Bizi Gasteiz, Aztarnak.eus/ eta hizkuntza aldatzeko trukotxo horrekin (komentatu duguna), baita Euskalandare.eus.

Tenochtitlan 3D unibertsitate-ikerketa proiektu baten emaitza da, Thomas Kole holandarrak zuzendua Mexikoko hainbat laguntzailerekin, eta irudiak egiteko software libreko Gimp, Blender eta Darktable tresnekin egina. Azteken inperioko hiriburuak 1518an zuen itxura berregin dute, espainolek hura menderatu eta funtsean suntsitu baino doi-doi lehenagokoa.

Udako Euskal Unibertsitatearen Inguma euskal komunitate zientifiko-intelektualaren datu-baseak 25 urte bete dituen honetan, UEUk aurtengo uda ikastaroen irekiera Ingumaren gaineko jardunaldi batekin irekiko du. Ekainaren 11n izango da, asteazkenarekin, Bilbon, Euskaltzaindiaren egoitza, goizez (Ordutegia: 10:00-14:00).

NotebookLM tresna, duela aste batzuk Sustatun aurkeztu genuen AA erraminta harrigarria, mugikorrean erabili daiteke orain aplikazio bidez (Android bakarrik oraingoz). Era berean, funtzio berri bat gehitu diote, Youtubeko bideoetatik laburpena egiteko aukera.

Arabako 1958ko kalitate handiko ortoargazkia digitalizatu eta geoerreferentziatu dute Eusko Jaurlaritzaren GeoEuskadi plataformarako. 0.50 metroko bereizmeneko ortoargazki zaharragoa bazegoen (1946koa), baina CETFA enpresa hegaldi fotogrametrikoa 1957 eta 1958 bitartean egin zen, eta 3.839 fotograma ditu, 1:10.000 eskalan. Horiek eskaneatu dira, eta aerotriangulazio eta ortozuzenketa teknikekin tratatu dira. Prozesu horri esker, amaierako ortoargazkiak 25 cm-ko bereizmena du, eta garaiko paisaiaren irudikapen zehatza eta fidela ziurtatzen du.

Bai Euskarari Ziurtagiriak urtero ematen ditu Bai Euskarari Sariak, baina aurtengo ekitaldian, erakundean bere 25. urteurrena ere ospatuko du, eta hortaz berezia izango da ekainaren 18an Donostiako San Telmo museoan egingo duten ekitaldia. Bilkuran euskararen sustapenean eragin handia izan duen ekimen baten mende-laurdena oroituko dute.

Ekainaren 5 eta 6an, Ongi Etorri Euskararen Mundura jardunaldiak (2. Harrera Jardunaldiak) antolatu dituzte Kontseiluak Bilbon, Eusko Jaurlaritzaren Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak.

Ikusgelak, euskarazko Wikipediaren bideo dibulgatzaileen ekimenak, eguneroko bizitzako gertaeren azalpen zientifikoa emango duten atala hasi du gaur: Zergatik Gertatzen Dira Gauzak?

Atzo hasi zen Euskaraldiaren ariketa masiboa, Euskal Herri osoan, eta milaka lagun aldi berean arituko beste 10 egunez dira hizkuntza ohiturak aldatzeko saiakeran, txapa paparrean asko. Herrietako batzordeek askotariko ekimenak prestatu dituzte eta Euskaraldiaren antolakuntzak sorta bat nabarmendu du (jarraian testua). Paraleloan, datorren astelehenetik, Egunean Behin jokoa babestuko du Euskaraldiak eta han ere ariketatxo bat proposatuko zaizue.

Atzo egindako zuzenekoan (ohi bezala, Twitchen eta Segura Irratian) erakutsitako bi kontu hor irudian, Katedra pilota aplikazioarekin pronostikoak egin genituen ea buruz burukoan asmatzen dugun, eta ChatGPT erabili genuen aholku psikologikoa jasotzeko. Galdetu diogu: "Kaixo, gaur pixkat goibel nago, lagunduko didazu?"; eta berak erantzun, "Bai noski, hemen nago laguntzeko (...) Zure ondoan nago." Adimen artifiziala truko edo joera emozionalekin nahasteko arriskuaz aritu gara horren harira.

Pantailaldian gaude joan den astetik, eta gaur ixten da, bihar abiatzen den Euskaraldiari txanda emateko. Baina euskararen erabilera soziala pantailetan, kalean eta edonon zabaltzeko lanean, egun batzuetara mugatu beharrik ez dugunez, pantailetara begirako ekimen baten berri hemen: Zer Non Ikusi euskarazko ikus-entzunezkoen biltegiak prestatu duen Euskal Eduki Sortzaileen atala.

Elgoibarko Izarra euskara elkarteak zabaldutako deialdi honek atentzioa deitu digu: "Saguzar habiak eta intsektuen hotela egiteko tailerra". Bai horixe, datorren igandean izango da, maiatzaren 18an, Elgoibarren.

"Teknologia burujabea Euskal Herrian? Zure proiektua ezagutu nahi dugu!": horrela egin du deia Euskarabildua jardunaldiaren antolakuntzak hurrengo ediziorako proposamen eskea eginez. "Azaroan Euskarabildua jardunaldiaren 14. edizioa ospatuko da eta Euskal Herriko esperientzia eta proiektuak partekatu nahi ditugu."