Euskaltzaindiak Euskera aldizkari akademikoaren azken alea argitaratu berri du, urteroko bigarren alea. Eta ePub formatuan ere eskuragarri dagoela ikusi dugu. Iaztik da hala, baina ez geunden konturatuta, eta garapen interesgarri eta aipagarria iruditu zaigu.

Le Monde egunkaria ikerketa erreportaia argitaratzen hasi da StravaLeaks izenarekin. Zera da koxka: zenbait agintarik erabiltzen dituzten segurtasun agenteek, bizkartzainek alegia, Strava ari dira erabiltzen, eta horrekin bere ibilien bide geokokatuak ari dira partekatzen. Macron, Biden eta Putinen kokapenak geratu omen dira agerian ondorioz. Strava da aplikazio ezagun bat kirolari eta ariketa fisikoaren zaletuen artean, norberaren lasterketak, txirrinda-txangoak, mendi igoerak eta abarrak erregistratzeko, bideak eta denborak markatuz ohikoan, publikoki hobetsitako ezarpenen arabera.

Euskararen kontrako epaien oldarrialdien, azkenengoetako bat izan da Gipuzkoako entitate publiko bat, Kabia, kinkan jarri duena, ezarritako hizkuntza eskakizunen kontrako epai batekin. Bertako langileak egonkortzeko prozesuan ezarritako euskara eskakizunak, euskararen normalizazioa "maximizatzeko" intentzioa omen dute, eta hori okerra da epaiaren arabera. Kabia adineko eta mendekotasun egoeran dauden pertsonen zaintzaz arduratzen den organismo autonomo bat da, Gipuzkoako 16 herritan ditu egoitza, eta Foru Aldundiari atxikita dago. Herri hauetako euskara elkarte batzuek agiria kaleratu dure gaur, "Euskaraz zainduak izateko eskubidea badugu" goiburuarekin.

Lore Martinez Axpe EH Bilduko legebiltzarkideak galderak zuzendu dizkio Eusko Legebiltzarrean Jaurlaritzari, ea nola homologatu diren EAEko ikastetxeetarako MS Windows eta ChromeOS sistema eragileak, eta ez ordea Linux edo bestelakorik. Bi galdera dira, funts berarekin, ea nola homologatu diren bi horiek, eta homologazio prozeduraz bestea. Legebiltzarrean sartutako galderak Mastodonen argitaratu ditu Martinez Axpek, bertan aktibo dabilen politikari euskaldun bakanetako bat.

Asteko errepasoan, lehenagoko albiste baten eguneraketa, ChatGPT euskaraz mintzantzen entzun dezakegula, jada baita Euskal Herritik konektatuta (baina ordainduta). Eta asteko berrien artea, IKAE idazkunarena, Hizkuntzen Irabazia biltzarra datorrela edo Urtzi Odriozola programatzaileak itzulpen automatikorako LibreTranslate azpiegitura trebatzeari ekin diola.

Galizieraz Praza.gal agerkarian ikusitako adibide batean oinarriturik ("Frogak galizierarekin noranahi joan gaitezkeela"), Txerra Rodriguez soziolinguistikak argitaratu ditu "Euskararekin edonora joan zaitezkeela probatzen duten 12 froga" bere blogean. Zerrendako lehena da Miñan, Amets Arzallus eta Ibrahima Balderen liburua, berriki antzezlan bihurtua. Hortxe, frogarako eta artikulu hau ilustratzeko irudirako, Sambou Diaby antzezle nagusia.

Twitchen eta Segura Irratian atzo egin genuen zuzenekoan, 3D modeloekin jolasean ibili gara. Batetik, Lantzeko idazkunaren inguruan, nola hango materialarekin lanean ari den ikerlari batek Sketchfab gunera igo dituen zenbait modelo interesgarri, adibidez, letrak ageri diren horma edo toki berean aurkitutako kriseilua. Eta beste multzo tridimentsional bat: F4Map tresnaren mapa ikusgarriak (albiste honetan komentatuak).

FUEN erakundea (Federal Union of European Nationalities) hizkuntza gutxituen komunitateen Europako elkarte bat, zenbait erakunderekin zubi lana egiten duela. Nazioarteko biltzar bat antolatu dute azarorako Euskal Herrian, Langune elkartearekin batera: Hizkuntzen Irabazia (Benefits of language industry in the economy; hizkuntzen industriak ekonomiari ekartzen dizkion onurak aztertzea helburua). Donostian izango da azaroaren 26 eta 27an.

CAF-Elhuyar sariketaren 30. edizioko sariak “konta(kta)tu” lelopean banatu dira Tabakalerako Kutxa Kultur Plazan (Donostia). Ander Tobalina Novo, Antton Babaze Aizpurua, Uzuri Albizu Mallea, Enekoitz Telleria Sarriegi eta Mikel Ojinaga Juárez dira sarituak. Sorkuntza-beka FEMIAS KOLETIBA taldeak aurkeztutako FemPRONT proiektuak jaso du. Alejandra Bueno de Santiago, Laura Martinez Martin eta Aiskoa Perez Alonsok osatzen dute taldea. CAF-Elhuyar merezimendu-saria Miren Basaras Ibarzabalentzat izan da, euskarazko dibulgazioan erreferentea delako, mikrobiologiaren eremuan bereziki.

Aireko kablearen erabilerak XX. mendeko erdialdeko hamarkadetan (1930-70) loraldi bat bizi izan zuen. Nafarroako basogintzan ezinbesteko baliabidea izan zen bezala, isurialde atlantiarreko hainbat baserrietan ere aireko kablearen erabilerak eguneroko eginbeharrak erraztu zituen. Kontu horiek eta beste hamaika gehiagoren berri emateko, online hitzaldia antolatu dugu elkarlanean Kablegintza.eus eta EuskalPolitik podcasteko arduradunok.

Izaera libreko mapen mundua, 20 urtez Open Street Map-en (OSM) bidez garatu dena batik bat, iritsi da eraikinak 3D dimentsioetan modu ikusgarriak eskaintzera. F4Map sistemak demo ikusgarri bat plazaratu du; ikus hemen Guggenheim museoaren inguruak. OSMBuildings ere bada, akaso ikusgarritasun gutxiagorekin, baina hori ere txukuna (hona Eibarren Sustatu egiten den tokia, CodeSyntax-en industrialdearen inguruak).

Maiatzean erakutsi zituen OpenAI enpresak ChatGPTo bertsioaren gaitasun berriak: euskarazko aprobak egin genituen testuarekin, baina audiozko emaitzak, adimen artifizial (AA) honek hitz egiteko duen gaitasuna bakarrik erakutsi zituzten demo batzuetan (non italieraz edo ingelesez primeran zebilela entzun ahal izan genuen). Zalantza geratu zitzaigun ea gaitasun hori zabaltzean erabiltzaile guztien artean euskaraz ere egingo ote zuen sistemak. Baieztatu ahal izango dugu orain baietz, Beñat Erezuma adituari esker. Sartu eta entzun. Eguneraketa, urriak 22: jada Euskal Herrian ere erabilgarri, ordainpeko bertsioarekin.

Hiru zeinuko idazkun bat, IKAE edo IGAE gisa irakur daitekeen hitz bat aurkitu dute Lantzeko Aierdi VIII leizearen sakonean. 2022an aurkitu zuten espeleologo batzuek, eta duela 5 hilabete jada bere berri ematen zuen argitalpenen bat edo beste egin zen (hormaren 3D modelo hau adibidez), baina atzo Nafarroako Gobernuak iragarpen ofiziala egin zuen (hemen gaztelaniazko testua, euskarazkoa laburpen murritz bat besterik ez da. Idazkun paleohispaniko esan diote, zentzu geografiko batean eta 2.000 urte inguruko antzinatasuna duelakoan, baina idazkun baskoniko posibleen multzoarekin (zeinean Irulegi Esku ezaguna kokatzen den) ere lotu dute. Zuzenketa 13:00: ohartarazi digute IKAI irakurketa eta haren interpretazio grafikoa eskaini dugula, baina IKAE da proposatu duten irakurketa eta hori idazteko zeinu posibleen irudia eguneratu dugu ondorioz.

Aspaldidanik su baxuan sukaldatu dudan (nire ustez) kontu super garrantzitsu bat: LibreTranslate itzultzaile automatiko libreari euskara irakasteko saiakera bat. LibreTranslate doakoa eta kode irekiko itzulpen zerbitzua da eta hainbat hizkuntzen artean testuak automatikoki itzultzeko aukera eskaintzen du. Beraz, euskara bezalako hizkuntza minorizatuentzat berebiziko tresna bat da. 

Estatu Batuetako 14 estatuko fiskaltzek TikTok auziperatu berri dute. Albiste horren haritik, NPR irrati publiko estatubatuarrak ikusi du ikerketak azaleratu dituen TikTok barruko dokumentazioa, eta handik ondorioztatzen diten kontu larri batzuk eman ditu argitara. Funtsean, TikTok toxikoa da, baina TikTok-en ongi baino hobeto daki hori eta ondorioztatu daiteke hala nahi dutelako delaa toxikoa.