Sustatu

Euskarazko hitzen etimologien alorrean, berreraikitze bidez proposatu diren batzuk bitxiak irudituko zaizkizue agian: euskarazko oinarrizko zenbakien izenak. Eusko Jaurlaritzak 2018an argitaratutako Euskararen Historia liburua, Joseba Lakarra hizkuntzalariak, keinu bidezko kontaketan oinarritutako etimologiak proposatu ditu. Jarraian azalduko ditugu.

Becca Saladin Texasko diseinatzaile grafiko bat da, nabarmendu dena azken hilabeteetan Interneten pertsonaia historikoen irudi ber-haragiztatuak sortzeagatik. Teknika informatiko berrienekin, artelan ezagunetatik ezagutzen ditugun pertsonaoa historikoak irudi errealista bihurtzen ditu. Royalty Now markarekin da ezaguna.

Uztailaren 14an, Eibarkoa UEUren Markeskoako egoitzan, Hizkuntzalari Euskaldunen VI. Topaketa egingo da. Euskara akademikoaren garapena izango da hizpide seigarren topaketa honetan. Orain arte eginikoari begiratu, lorpenak aztertu, eta etorkizunera begira dauzkagun erronkez arituko diru, hainbat adituren ekarpenetatik abiatuta

Eusko Jaurlaritzaren Open Data Euskadi zerbitzu publikoak datu irekien berrerabilpenerako bere 4. lehiaketa abiatu du. Deialdian izena emateko epea zabalik egongo da 2022ko uztailaren 7tik abuztuaren 3arte, biak barne. Bi aukera daude lehiaketan; batetik, garatzaile edo programatzaile informatikoetan pentsatuta (Aplikazio lehiaketa), eta bestetik, datuak berrerabiltzeko ideiak eman nahi dituzten beste eremu profesional batzuetako pertsonentzat (Ideia lehiaketa).

Bind Demo Day 2022 uztailaren 7an izango da Euskalduna Jauregian, Bilbon. SPRI erakundearen bidez antolatzen den Bind 4.0 sustapen prograramaren funtsa da ideia berritzailek dituzten start-up edo enpresa txikiak elkarlotzea premiak dituzten enpresa edo talde handiagoekin. Sustapen programak urteroko deialdiak egiten ditu, baina puntu inportante bat bere egitegian Demo Day edo erakustaldi publikoa da, proiektuak jendaurrean azaltzeko aukera bat.

Adimen artifizialaren inguruan izandako berrikuntzen berri, eta irudiz erakusten bereziki, nola irudigintzan sekulako emaitzak lortzen ari diren makinak. Guztiarekin, zalantzan jartzen dugu makinak kontziente edo sentikor izatea lortu dutenik. Horretaz jardun dugu Segura Irratian eta Twitch kanalean, aste honetan albiste hauek (bat, bi) komentatzen, modako izenekin batera: LaMDA, Dall-e, Craiyon, Parti... Bide batez, artikuluetan ez zegoen irudia ere erakutsi dugu, Joxesaurus Croissanticus ilgoropilez egindako dinosauroarena.

Intriga pixkat zegoen nola hartuko zuen Irungo Udalak gaur San Martzialeko alarde parekidea, baina ohi bezala izan da: alkateak harrera egin dio alarde matxistari, eta muzin parekideari (Arantxa Iraola Berriako kazetariaren kontakizunean ikusia). Kontraste gero eta handiagoa egiten dute Bidasoako alarde matxistek, beste herri batzuetan gertatzen ari denarekin. Atzo, adibidez, emakumezko batek dantzatu zuen lehen aldiz Lekeitioko San Pedro eguneko Kaxarranka. Hala ere, beste joera kezkagarri bat ere nabaritu dute batzuek; emakumezkoek espazioa hartzearekin batera, ekitaldi batzuen feminizazioa eta, ondorioz edo, gizonezkoen desertzioa eta desagerpena.

Duela aste pare bat, Googleko ingeniari bati (Blake Lemoine) atseden derrigorrezkoa eman zioten enpresan, bere eginkizunetako batean tratatzen zuen LaMDA delako makina edo programa adimentsua izateaz gain, kontzientziaz jabetua zegoela sinesteagatik (albistea Berrian). Turing-en testean lartxo sinesteagatik gertatu zaio: makina baten elkarrizketa gizaki batenarengandik ez bada desberdintzen, makina kontziente eta adimentsua delako froga omen. Turingen testa zaharkitua dago, hori da kontua, eta azaltzen saiatuko gara.

Duela egun batzuk Dall-e Mini delako tresnarekin sortutako irudi parrastaren berri eman genizuen. Hainbesteko arrakasta izan du tresnak non domeinu eta izen propio batekin bataiatu duten jada: Craiyon.com // Erabilpen jostarirako da nagusiki, baina ez ahantz atzean indar handiko teknologia bat dagoela, adimen artifizialez irudiak sortzeko gaitasun izugarria lortu dutela makinek. Eta Googlek iragarri berri duen Parti tresna da horren beste adibide bat.

Ahotsak proiektua ezaguna da batik bat tokian tokiko euskalkietan lekukotasunak biltzeagatik, baina egungo ahots gazte eta gaurkotasunezkoak biltzen ere egiten dituzte grabaketa eta dokumentatze proiektuak. Gaur aurkeztu duten bideoan, ekainaren 28a izanik eta Harrotasunaren egunarekin bat eginez noski, LGTBIQ+ kolektiboko ahotsak dira bildu direnak, eta kolektibo anitz horren sigla-letra bakoitzaren azalpenak dira agertzen direnak. 

Jakinek eta UEUk azken urteetan elkarrekin Usurbilen egin ohi duten jardunaldi/ikastaro berezia (ElkarEkin jardunaldia) prospektiba ariketa bat izango da aurten: "Euskal Herria 2040: demografia, zaintza eta hizkuntza" izango da topaketaren lelo eta hizpidea. Uztailaren 7 eta 8an izango da Usurbilen, egun osoz lehenbiziko egunean, goiza bigarrenean.

Bi gai tratatu ditugu Twitch eta irrati bidezko ekainaren 23ko emanaldian, batetik nola landu duten BasqueParl izeneko datubasea, Eusko Lehebiltzarreko bi legegintzalditako hitzaldien hizkuntza-analisi bat egiteko (ez oso datu pozgarriak euskararentzat), eta bestetik nola Adur Azken Erronka, Telegram bidezko jokatzeko euskarazko rol joko berri eta zirragarria. Lehen gaiarekin lotuta, hemen irudi honetan dagoen testua irakurri dugu, Eusko Legebiltzarreko diskurtso tipikoa: euskaraz pittin bat hasteko, erdaraz muina, eta itxiera berriro euskaraz. Euskañol protokolarioa dei diezaiokegu.

Telegram mezularitza aplikazioak ("Whatsapp bezala, baina bestea") premium edo ordaindutako bertsio bat aurkeztu du aste honetan. Bertsio berriaren funtzio interesgarriena iruditzen zaigu Voice-to-Text gaitasuna, ahotsez esan eta aplikazioak testu bihurtzea. Ez dute adierazi zein hizkuntzatan funtzionatzen duen aukerak: ingelesez, seguru, baina zein gehiagotan? Euskaraz akaso? zalantzazkoa. Inork Telegram Premium jarri badu, esan diezagula, egin dezala aproba euskaraz. Nolanahi ere, zoragarria litzateke Telegramen edo Whatsappean grabatutako podkastak bidaltzen dituzten arima galduei laguntzeko.

Global Voices erakundearen ekimen bat da Rising Voices deritzon ekimena: Interneteko eleaniztasuna erreibindikatzeko eta sustatzeko modu bat, zenbait Twitter konturen bitartez hainbat hizkuntzaren berri emanez, bereziki teknologiari lotutako gaietan. Kontu horietako bat da @EuroDigitalLang, eta zera da kontua: astero, bere atzean idazten duena aldatu egiten da, eta atzodanik, 8 egunetarako, euskaldun bat dugu bertan, Beñat Garaio soziolinguista, euskararen berri ematen ingelesez.

Gaur aukeztu du Bertsozale Elkarteak 2022ko Bertsolari Txapelketa Nagusia. Tokatzen zen egitea, aurrekoa 2017an izan baitzen. 2022ko honetan hamalau saio izango dira, irailaren 24an hasita, eta finala Iruñean, Nafarroa Arenan. abenduaren 18an; eta sarrerak jada bihartik egingo dira salgai. Sarreren salmenta nola izango den eta Txapelketaren prozedura ere azalduko dugu jarraian.

Duela urtebete kaleratu zen Adur, Euskal Erdi Aro mitologikoan girotutako rol jokoa, formatu fisikoan (liburua eta txanponak), Eneko Azedo bere sortzaileak crowdfunding kanpaina batean finantziazioa lortu ondoren. Sortzaileak urrats bat aurrera egin du orain: online bertsioa sortu du, MMPORG joko gisa, Telegram bidez testualki jokatzen ahal dena; Adur Azken Erronka deritzo.

Nayla Escribano Hitz hizkuntzalaritza ikertegiko ikertzaileak korpus interesgarri bat prestatu eta landu du: BasqueParl, 14 milioi hitzezko korpus elebidun bat, Eusko Legebiltzarrean 2012tik 2020ra egindako hitzaldien transkripzio multzoa. Laburbilduz, esandako 14 milioi hitz horietan, 3 milioi izan dira euskaraz, eta 11 milioi erdaraz.

Eibarko Udalak eta Euskaltzaindiak Juan San Martin euskalariaren figura omenduko dute aste honetan Eibarren, San Martinen jaiotzaren 100. urteurrenean (1922-2022). Ekainaren 23an, San Juan egunaren bezperan jaio zen Juan San Martin, baina 22an egingo da omenaldia, Euskaltzaindiak Eibarko udaletxean egingo duen ageriko bilkuran.

Loreak Belaunetan Lanartea elkarteak prestatu duen dokumentala da. Ikus-entzunezkoaren muina: zazpi sortzaile euskaldun gazte, etorkizunean, nagusitan, profesionalki artista edo sortzaile izan ahal ote diten hausnartzen. Euskararen Langile Profesionalen Elkartea da Lanartea, eta sektore profesional honen lan baldintza eta irteerez kezka eta hausnarketa bideratzen ari da duela bi urte inguru sortu zenetik. Gaur da dokumentalaren aurrestreinaldia.

Asteburu honetan bete dira 50 urte lapur talde bat Washington hiriko Watergate eraikinean sartu zela eta harrapatu zituztela, 1972ko ekainaren 17an. Albiste haren jarraipena egiten, Bon Woordward eta Carl Bernstein kazetariek ospea irabazi zuten, baita beren egunkari The Washington Post egunkariak. Ikerketa eta eskandalaruaren haren ondorioa izan zen Richard Nixon AEBetako presidentearen dimisioa, hori gertatu izan den aldi bakarra. Gertaerak oroitzeko ez dago gaizki 'All the President's Men' filma berrikustea, zeina euskarazko azpidatziekin dagoen (Joxe Aranzabalek idatziak).