Bittor Hidalgo

Ez dugu oraindik irabazi. Baina Hegoaldean irabazten ari gara. Ondo kostata, ezin egoera larriagotik gatozelako. Baina azken 60 urtean egin dugun lan gaitzari esker, etorkizuna gero eta euskaldunagoa datorkigu urtetik urtera. Beste kontu bat da Iparraldea. Eta Hegoaldean ere, batetik EAE eta Nafarroa Garaiko eremu ‘euskalduna’, eta bestetik Nafarroa Garaiko eremu ‘misto’ eta ‘ez-euskalduna’. Baina Hegoaldean irabazten ari gara. Eta ez bakarrik askoz hiztun gehiago irabazi dugulako azken 40 urtean (bikoiztu gara euskal hiztunak), baizik eta gure belaunaldi erdaldunduenen aldean (2021ean 50 urtetik gora dituztenak), belaunaldi gazteagoetan nabarmen hasten delako igotzen etxean euskara soilik darabilgunon kopurua. Bikoitza 10 urtetik beherakoen artean, baina oro har ere bai. Eta baita euskara ama/lehen hizkuntza dugunon kopurua % 15eraino jaitsi eta gero 2021ean 30 eta 44 urte bitartean dituztenen artean, belaunaldi gazteagoetan berriro hasten delako proportzio hori igotzen (%21,33 10-14 urte bitartekoen artean), eta hori delako etorkizuna. Estatistika orokorretan askoz pisu handiagoa dute 30 urtetik gorako belaunaldi erdaldunduenak, belaunaldi gehiago dira, belaunaldi ugarienak, Hegoaldeko 1950-1980 bitarteko hazkunde ekonomikoaren ondorio, baina hori ez da etorkizuna.

Argiako blogetan lehenik, ZuZeun ondoren, irakurri ahal izan ditugu zure hausnarketak, orain antolaketa lanean den Euskaraldiaren ingurutik, ezen ez hainbeste Euskaraldiaren gainean. Joan den azaroaren 23an aurkeztu zuten egitasmoa bateraturik Bilboko Arriaga Antzokian, besteak beste, Topaguneak, Kontseiluak eta 3 herri administrazioetako (EAE, Nafarroa Garaia eta Iparraldea) ordezkariek. Zu, berriz, kezkatua ageri zatzaizkigu PNVk akordio estrategikoa egin duelako.

Asteotan ari zaizkigu zatika ematen 2016ko VI. Inkesta Soziolinguistikoaren (IS) eta Euskararen Kale Erabileraren VII. Neurketaren emaitzak. Uztailaren 20 eta 21ean aurkeztuko dira osoago Donostian Udako Ikastaroetan. 2012ko antzeko garaiak gogoratuz, zenbait ohar egin nahi ditut azterketotako datuak interpretatzen lagundu liezaguketenak.

Donostiako Giza eskubideen zinemaldiak 15. edizioz ere ez ditu errespetatzen gu bertako euskaldunon giza eskubideak. Uso..., baina otso. Ez ote ditugu? Gu ez ote gara giza? Kontuak oker egin ez baditugu, 51 film dira katalogoan, eta horietako 15, euskarazkoak (3) edo euskaraz azpititulatuak (12). Aldiz, 38 espainolezkoak (13) edo espainolez azpititulatuak (25) -gaztelania diote hemen ere, ez dakigun espainola horren gordina gertatu-. Biktoria Eugenian ekitaldi ofizialeko 19 saioetako 3, euskarazko azpitituluekin. 16 (behintzat) espainolezkoekin. Hala moduz ere aurkezpen eta solasaldiak.

Ez dakit nola eta zergatik egunotan jabetu naizen EAEko Eusko Jaurlaritzak 2016ko apiriletik duela erregistratua Eusko Legebiltzarrean kirol monitore, entrenatzaile... eta antzeko lanbideak arautzeko lege proiektua (Kirol arloko lanbideetan sartzeari eta jarduteari buruzkoa du izena). Arloa ezin garrantzi handiagokoa da gure gazteek, neska eta mutilek, eskolan jasotzen duten euskara gaitasuna garatzen jarraitu dezaten, eskolaz kanpo, bere aisian eta bizitza 'errealeko' esparruetan.

Agertu berria da Fontes Linguae Vasconum aldizkariaren azken alean (121, 2016, 185-223 orr. -ez dago oraindik sarean-), Luis Mari Zaldua, Euskal Filologian Doktorearen ikerlana «Osagai indoeuropar latin aurrekoaz Baskoniako toponimian: leku izenak -ama atzizkiz amaituak», eta uste dut merezi duela bertako ondorio batzuk haizatzea, azken boladan gure artean, bizixeago bizi izan dugun hego-mendebaldeko Euskal Herrien 'euskalduntze berantiarraren' hipotesiaren inguruan.

Aurreko ikasturtea eman dut D ereduko DBHko institutu batean, Donostia inguruko immigrazio herri industrializatuxean. Aurretik 'ikastola' izandakoa(ren jarraipena), oraindik ikasle 'euskaldunago', 'euskaltzaleagoak' biltzen dituena inguruko institutuek baino. Herrian, %40 jada euskaldun; %25 ia, Donostiaren antzean. Elkarrizketen laurdena euskaraz kalean, Donostian baino 10 puntu gehiago.

Orain dela jada hilabete pasa argitaratu zuen Mikelek bere blogean 'Tertulian gaztelaniaz' artikulua eta nik erantzun bertan. Ondoren apirilaren 29an argitaratu zian Erdaraz, bai ala ez? artikulua, lehenengoaren jarraipen edo eta Sustatuk ere honen berri-edo eman. Gaur erantzun diot nik bere blogean eta eransten hemen ere erantzun hori, inoren intereseko bada.

Azken 1.000 urtean, areago azken 500ean, euskaldunok sortu -sortzen lagundutako- gaztelania -espainola- ezagutu eta erabili dugu hegoaldetik ‘mundura’ irteteko. ‘Mundua’ ezagutzeko tresna. Baita iparraldekook ere, gure azken mila urteko ‘txokotxo’ gero eta txikiago honetako ezagupenetan isolaturik geratu nahi ez eta. Frantsesa ere erabili dugu, iparraldetik ‘mundura’ jalgitzeko. Eta latina ugari, Erromatiko zibilizazioa orain 2.000 eta gehiago urte gurera hurbiltzen hasi zenetik.

Amaiurreko Sabino Cuadra Madrilen (2012-07-19)

     Nork irakurtzen du prentsa ‘sarean’? Asko ez, 35 urtetik gorakoek. Izatez gerotan, hortik beherakoek. Nor ibili liteke, ibiliko da, sortu berria den Naiz web gunean? Ibiltzez gero, Euskal Herriko (edo gure diasporako) 35 urtetik beherakoak. Baina, EAE-oso-ko eta Nafarroako zonalde ‘euskalduneko’ 35 urtetik beherako %90 da, gutxienez, euskal elebidun hartzaile, eta %75, euskal hiztun elebidun ere bai (edb, eas…). Hortik kanpoko Euskal Herrian ere hala moduzkoak izango dira gunearen balizko bisitariak.

     Zergatik dago orduan Naiz % ≈99an espainolez? Zein dira Naizeko hauek? ‘Ezker abertzale’? Izango dira. Instituto Cervanteseko ezker abertzale edo. Hamaika ikusteko. Ez da nahikoa Gara, Deia, Noticias, Onda Vasca… guztiak espainol mantentzea. Gazteak ere gehiago espainoldu behar ditugu oraindik. Vade retro! Hainbeste urteko biolentzia mota hori behar izan dugu honetarako? Ze Euskal Herria duzue zuek buruan?

 Erantzun esperoan…

 Bittor Hidalgo

 Donostia

Otorrinoaren txostena

Halaxe idatzi eta sinatu zidan otorrinoak kontsulta amaitzeko.

Gertaeraren kontakizuna hurrena, Osasungoa Euskalduntzeko Erakundearen webgunean ere jasoa dagoena Osakidetzari jakinarazpena aurkeztu bezala (http://www.oeegunea.org/berriak/ikusi/2012-07-10/grosen-ezin-otorrinoekin-euskaraz-egin), eta aldi berean aurkeztu nuena BEHATOKIAn eta ARARTEKOarenean (eta hauek ohiko tramitazioak hasi), eta ere Eusko Jaurlaritzako ELEBIDEn ere (hemen erantzunik gabe, azken boladan dirudienez ohiko zaien moduan). Osakidetzatik aipatu zidaten, kontuaren erantzuna emateko, aurretik aurkeztua ziotela nire idatzia delako mediku andereari, pentsatzen dut haren bertsioaren eskean, baina ez dut beste ezer jaso. Hori bai, berehala bideratu dizkidate Groseko anbulatorioan bertan behar nituen beste mediku txanda guztiak mediku euskaldunekin, batzuetan medikuak aldatuz, eta besteren batean mediku euskalduna konfirmatuz. Hemen kontakizuna oporren aurretik jakin nahi duenarentzat. Ondo pasa oporretan (ere).

Bittor

Zuk oilasko bat. Nik ezer ez. Estatistikoki, oilasko erdi bana jan dugu. Zapore hori utzi didate egunotan euskararen inguruan zabaldu estatistika zaparradek. Txikitan irakatsi zidaten ezin zirela sagar-udareak batean zenbatu, eta nago ez ote dugun hala egiten datuok aurkezteko moduan. Lagundu baino, ez ote diguten iluntzen, bestela argi ikusten dugun errealitatea.

Orain dela egun batzuk argitaratu nuen zerrenda honetan ere iruzkin-pasadizo bat, Donostiako EHUko Udako “Hiztunetik Hiztunera…” ikastaroan gertatutako anekdota baten inguru. Besteak beste, ikastaroa Gipuzkoako Foru Aldundiaren lankidetzaz antolatzen zen, eta poztu naiz ikastaroan bertan parte hartu zuen GFAko Euskara Zuzendari Zigor Etxeburuaren erantzuna jasota, 'barkamen' eskaera eta guzti nolabait 'trabatuta sentitu direnei', ikastaroan gainera, 'sentimentuez aritu ginenez gero’-edo egina.

Ekainaren 27, 28 eta 29an Donostiako, Miramar (Itsasmirako) jauregian ezagutu ahal izan ditugu Gipuzkoako Foru Aldundiaren lankidetzaz antolatutako “Hiztunetik hiztunera, euskararen bizipenek ezarritako bidetik” ikastaroan barrena, gure inguruetako hiztun askok beren hizkuntza gatazka pertsonaletan bizitako esperientzia hunkigarri askoak. Ez dakit ikastaroak bete ote dituen bere helburuak, nik neronek ez ditut oraindik oso garbi ikusi, baina ziurtatu nezake jakin eta hunkigarri askoak izan direla hiztun gehienek ezagutarazi dizkiguten esperientzia propio edo besterenak, gure Euskal herri honetan ondo asko zabaltzea merezi dutenak. Oso bereziki dut buruan Jon Maia Soria bertsolariarena, bere jatorrietako bat Badajozko Idiburun ere duena bide -euskaraz ez duk espainolez bezain gordina gertatzen herri izena (gaur eguneko hitunontzat behintzat)-, baina baita ere Xabier Gantzarainena, Idoia Etxeberria, Juan Martin Elexpuru, Paula Kasares, Maider Elkoro, Joan Pujolar -katalana-, Iñaki Eizmendi Arsuaga, Ixiar Eizagirre edo Karlos Aizpuruarenak ere.