Nafarroan 1979tik 2015era arte izandako tortura kasuak jasotzen dituen txostena eman dio Kriminologiaren Euskal Institutuak Nafarroako Gobernuari. Torturak eta tratu txarrak salatu dituzten 676 pertsona identifikatu dituzte ikerketaren egileek aldi horretan, eta kasuak gutxienez 825 izan direla uste dute.

Irati Diez Virto Asteon zientzia begi-bistan igandeetako gehigarria da. Astean zehar sarean zientzia euskaraz jorratu duten artikuluak biltzen ditugu. Begi-bistan duguna jaso eta laburbiltzea da gure helburua. Munduko biztanleriak 2080an joko du goia, 10.400 milioi biztanle izatera iristen garenean. Hortik aurrera, populazioa beherantz egiten has liteke.

Iazko abenduaren 31n Jair Bolsonaro Floridan (AEB) zegoen, KFC batean oilaskoa jaten. Argazkia berehala zabaldu zen sareetan. Barre egin genuen. Patetikoa zen: Lula da Silvak berriz ere Brasilgo presidente kargua hartuko zuen egunaren bezperan, hauteskundeen bidez kanporatutako lider ultraeskuindarra, itxuraz kamerak ustekabean ehizatua, janari azkarreko jatetxe kutre batean.

2021eko urtarrilaren 6an Ameriketako Estatu Batuetan izan zen, eta 2023ko urtarrilaren 8an, Brasilen: Jair Bolsonaro Brasilgo presidente ohiaren ehunka jarraitzailek Brasilgo Kongresua hartu dute, Brasilian. Luiz Inazio da Silva Lula presidentearen aurka egiten ari ziren manifestazio bat kongresura iritsi da; han Poliziaren hesia gainditu eta eraikinera sartu dira.

Euskarara ekarri du Amaia Astobiza itzultzaileak (Zornotza, Bizkaia, 1974) Revolting prostitutes. The fight for sex workers' rights liburua, Puta zikinak. Sexu langileen eskubideen aldeko borroka izendatuta, eta Katakrak argitaletxeak argitaratuta. Liburua itzuli du, eta "defendatu" ere egin nahi du, prostituzioaren gaia bazter isilarazietatik -eta liskartsuetatik- ateratzea garrantzitsua iruditzen zaiolako, eta zabaldu egin behar direlako bide horretan lagungarriak izan daitezkeen materialak: "Apal batean ez dute ezer egiten".

Ate birakariak. Pausa labur bat, beste bat, eta beste bat, irakurketan aurrera; pauso batetik bestera, arnasaldi oharkabeak. Komak dira. "Ate birakariak" deitu zien Julio Cortázarrek: perpausen korridoreetan barrena dabiltza ate bat zabaldu, atzean utzitakoa itxi. Idazkuntzaren elementurik apalena, apenas nabarmentzen da.

Negua hasi da, ustez. Tenperatura altuekin gabiltza azken egunetan eta urte bukaerak udaberri usaina hartu du une batez. Izango al dugu negurik? Nolakoa da udaberri osteko negua? Galdera asko erantzunik gabe. Klima larrialdiaren erdian, epe luzeko ikerketak falta dira Euskal Herrian. Behaketa solteak eta ikerketa txikiak izan gabe, zientzialariak biodibertsitatearen gainbehera isilari pultsua hartzen joateko guneak.

Gure memorian tatuaturik dauden dozenaka kanten egilea eta euskaraz egindako rock musikaren bilakaera ulertzeko ezinbestekoa den banda da Hertzainak. Araban sortutako taldearen azken-kontzertua berezia izan da oso; gaua, erabat magikoa. Gure herriaren 40 urteko historiaren isla, rocka zainetan duten belaunaldi desberdinen elkargunea bihurtu da Mendizabalako karpa klimatizatua.

Ez ikusia egin ohi zaio askotan, gai deserosoa delako agian, baina errealitatea da: migrazioaren eragina nabaria da Euskal Herrian, eta horrek ondorioak ditu euskara indarberritzeko prozesuan. Aurreikuspen demografikoen arabera, migrazioak areagotu egingo dira hurrengo urteetan, eta, beraz, erronka mahai gainean dago: nola uztartu migrazioek dakartzaten aldaketak eta euskararen normalizazio-prozesua.

Etxera bidea gertu lelopean, Sare Herritarrak manifestaziora deitu du biharko Bilbon. Lelo hori irudikatzeko, bi gezi dituen ikur berri bat aurkeztu dute aste honetan Etxerat-ek eta Sarek. Eta ikur horrek ordezkatuko du aurrerantzean Euskal presoak Euskal Herrira leloa. Gainera, biharko manifestazioa berezia izango da, euskal presoen artean gehienak Euskal Herriko espetxeetan baitaude.

Formen matxinada (2004) liburuan, Jorge Wagensbergek fisikariak erakutsiko dizu -erakutsi, ez irakatsi- forma sinple bakan jakin batzuen konbinazioz egina dela mundua. Liburu hau irakurriz gero, akabo ikusten ohituta zeunden mundua. Ezer ez da berdina izango; ez mundu bizigabea, ez bizidunena, ez zu zeu nahiz gainerako mundu-behatzaileak. Ikuspegia aldatuko zaizu, nahitaez.

Goizean goizetik joaldun txikiak joareak astinduz puska-biltzean dabiltza Zubietan. 8:00etan abiatu dira helduenak bordetara, lan gogorrena zaharrenek egiten baitute. 10:00etarako txikienak gehitu dira taldera, eta herriko kaleetan aritu dira paseoan joareak jotzen. Fruituak, turroik eta dirua biltzen ari dira etxeetan. Goizeko herriko buelta eginda txikienek joareak kendu dituzte, baina helduenak lanean jarraitu dute baserrietan.

Bizimodua asko aldatu da Burdin Arotik: tresneria; bizilekuak; sineskerak. Baina Burdin Aroko andre eta gizon haiek ez ziren oraingoen oso diferenteak, eta gizarte honen oinarri batzuk jarri zituzten: herrietan bizi ziren asentatuta; baliabideen ustiaketa sistematikoan oinarritutako ekonomia bat zuten, laboreen ekoizpenean eta abeltzaintzan oinarrituta; gizarte estratifikatuak sortzen hasi ziren; eta pentsatzekoa da generoaren araberako lan banaketak indartu zirela aro hartan.

Politika ELKARRIZKETA EUSKADI IRRATIAN EITB MEDIA Sareko bozeramailearen esanetan, presoen etxeratze prozesua legearen baitan eta normaltasunez egitea, hori da ikur berriak eta etxera leloak esan nahi duena. Urruntze politikaren amaiera gertu dagoela eta otsaila-martxoan gauzatu daitekeela uste du.

Inoiz izan dut fantasia bat: loterian sari potolo bat irabazi eta nire lan eginbeharrak bestela antolatu ahal izatea; esaterako, eguneroko zutabe hau ez nuke abandonatuko, jakina, baina haren idazketa azpikontrata nezake, konfiantzazko mamu-idazle (talde) baten eskuetan utzita.