Luistxo Fernandez

Lanopor egun batzuk izan nituen joan den astean. Oporrak ziren, baina ordu batzuk dedikatzen dizkiodan afizio bati emanak izan ziren, biltzar batean inbertituak: hotelean lo eta hotel bereko areto batean jardunaldiak goiz eta arratsaldez. Ordu gutxi batzuk geratzen ziren hiria ezagutzeko baina ondo aizuek. Celtic Knot 2024 konferentzia izan zen Waterforden, eta Euskal Wikilarien Kultur Elkartearen izenean bertara joatea eskatuta lortu nuen gonbidapena (aurkezpen bat egiteko aukerarekin). Ohar batzuk ekarri ditut bertatik.

Euskarazko Wikipediak ekimen interesgarri bati ekin dio 2024 honetan. Euskal Herriko Historia 100 objektutan. Ideia hartu zuten wikilari euskaldunek antzeko motiboarekin apailatutako liburu batzuekin. BBC-k eta British Museum Londreskoak Munduaren Historia bat egin zuten 100 objektutan, eta Irlandan bertako egunkari batek antzeko ekimena bultzatu zuen (ingelesez) bertako akademia batekin eta museo nazionalarekin. (Artikulu hau audio formatuan agertu da Ttap agerkari digitalaren uztaileko azken alean; hemen testu eran daukazue).

“Arantzazu” dokumentala, film interesgarria, eta egin egin behar zena, Sustatun ere aipatu genuen. Azpititulua ere badu dokumentalak, “36 zm, 500 urte, eta herri 1”. Polemista izateko gogo pixkatekin, historia horretan, 75 urte txukun daudela esatera ausartuko naiz. Aurreko 400 urteko espiritualtasunak zer eman ote zuen galdetu diezaiogun geure buruei. (artikulu hau audio formatuan agertu da Ttap agerkari digitalaren asteburu honetako alean; hemen testu eran daukazue)

Crossover Series jaialdia antolatzen da Donostian telesailen inguruan hausnartzeko. Joan den ostiralean bi kazetari espainiar izan ziren bertan, Emilio Domenech 'Nanisimo' eta Pedro Vallín, "telesailak eta politika" gaitzat hartuta tertulian, Ylenia Benitok moderatuta. "Fikzioa eta euskal politika" etorri zelarik solasera, hona hausnarketa batzuk, han denbora faltan esan ez nituenak, baina bai gero gaztelaniazko hari batean jarriak (hona euskaratuta dakart edukia orain, noski).

Anekdota pertsonal bat, labomatikan bezero batekin izandako elkarrizketatik hona ekarria, non Miñan liburua eta Fula hizkuntzako terminoa ('anaia txikia' esan nahi du Ibrahima Balde eta Amets Arzallusen liburu-izenburuak) etorri zen solasera. Fulerazko beste hitz ikasi nuelarik... (irudia, Miñan liburuaren italierazko bertsioarena, Frantzisko Aita Santuak goraipatu zuena).

Badira Euskal Herrian zatar izateko ospea duten herriak. Bat Eibar da, demostratua dagoena ez dela hain zatarra, bailara-zulo batean egoteagatik. Beste bat Soraluze da, hau ere besterik gertu Debabarrenean, haran sakonean sartua, Plaentxia edo Plazentzia ahoz bertakoentzat. Demostratuko dut lau irudirekin Soraluze ere ez dela itsusia, baizik eta oso ederra, Italiako Liguriako kostaldeko Cinque Terre gogoangarriko bezalako postal-herria baita.

Joan den astetik, Espainian piztu zen polemika batek oihartzunak nazioartera ere zabaldu ditu: eskatu gabeko ezpainetako musua eman zionean Luis Rubiales futboleko agintari federatiboak Jenni Hermoso jokalariari, honek ete bere selekziokideek Munduko Futbol Txapelketa irabazi ondoren. Ezpainetako musuak kalifikazio larria du, baina masail banatan bi musu ematea? emakumezkoei bai eta gizonezkoei ez? 

Ikusi dut Oppenheimer, eta film ona iruditu zait. Pertsonaian zentratua, biografia honetan baitago oinarritua, teknikan eta zientzian baino gehiago, baina interesgarria.

2022ko Nafarroako esku ezagun bat badakizue zein den. Baina ez da Irulegiko eskua artikulu hau ilustratzen duena. La2 telebistako dokumental batean zeharka aipatu zuten objketu baten eskuin-eskua da, Pompeloko Totagusarena.

Adimen artifizialari hainbesteko beldurrik ez edukitzea aldarrikatzen duen iritzi pertsonal bat da, wikipedista euskaldun baten ikuspegitik idatzia. Adimen artifiziala testu sorkuntzan nabarmentzen hasiko den une honetan, uste dut adibide bat dugula hemen, itzulpen automatikoak Wikipediari ekarri dion ekarpenaren haritik, esperantza izateko lagungarri izango, zaigula.

Adimen artifizialeko irudigintzan Dall-e, Parti edo Stable Diffusion bezalako tresnek erakutsi digutena aurten ikaragarria izan da. Irudigintzarako gaitasun konputazional ikaragarri bat, "sormen" hitza konjuratuz molabait. Horri bueltak emanez, pentsakizun pertsonal bat: artea dira? irudi batzuk ikusita buruak eta arimak (!) esaten dit baietz. Eta artea badira, nor da artista? Nik uste dut badagoela artista bat lan horien atzean eta, bereziki, argazkilaritzarekin paralelo bat ikusten dut hemen.

Photoscan (edo Fotoscan, bi idazkerak erabiltzen baititu Googlek, bere garatzaileak) mugikorreko aplikazio bat da paperean inprimatutako argazkiak digitalizatzeko. 2016an aurkeztu zenean deskribatu genuen nola zebilen Sustatun. Asteburuan beste erabilpen batekin test bat egin dut: erakusketa batean paretean jarritako argazki erreprodukzioak. Horiek digitalizatzeko ere oso praktikoa da. Bide batez, Jose Brunet argazkilari donostiarraren fondoa ezagutu dut asteburuan, eta haren argazki batzuk Wikipediara igo ditut.

Bart hil da Moskun Mikhail Gorbatxov, Sobietar Batasuneko azken buruzagia; hura erreformatzen saiatu zena, azkenean erregimen sobietarraren erorketa eta estatu mordo baten sorrera eragin zuena. 1991ean, bere aginteko azken asteetan, bere biografiako anekdota batez oroitu naiz: Euskal Herrira etorri zenekoa eta Euskaldunon Egunkariak esklusiba atera zuenekoa.

Testu hau Ttap aldizkariaren aste honetako alean argitaratu da, baina duela hiru aste idatzi zen, jakin gabe honezkero Ukrainako gerrak iraungo ote zuen honaino. Bai horixe, iraun du, eta geldituko denik laster ere ez dirudi. Baina tira, hausnarketa gera bedi idatziz ere. 

Gaur hasi dugun Egunean Behin jokoaren denboraldi berrian galdera-sorta berezi batzuk igarriko zenituzten jokalariok (tokatu baldin bazaizkizue hamarreko sortan). Irudian bezalakoak, Wordle eta Berbaxerka jokoari erreferentzia egiten diotenak. Keinu bat da, zeren joko hauek ez dira elkarren lehia, baizik eta ekosistema txiki hau osatzera datozen beste bi ekimen probetxuzko.

Uztailean aurkeztu zuen Elhuyarrek Dabilena, gaur egungo euskararen corpusa kontsultatzeko tresna interesgarria. Euskara-gaztelania corpusak konparatzen ditu eta itzulpen kontuetarako baliagarria da baina, pertsonalki, eremu zehatz batean aurkitu diot baliagarritasuna: konparazio-bileketak.

Atzo 20 Urte Interneten Euskaraz jardunaldian itxierako hitzak tokatu zitzaizkidan. Bilbao AS Fabrik-eko aretora bertaraturikoen artean Egunean Behin zuzeneko partida bat jokatu genuen, arintasun pixkat emateko amaierari, eta txanda bana egin zuten, Gaurko Hitza eta Xerezaderen Artxiboa (ekimen beteranoak hori ere) gaitzat hartuta, Maite Goñik eta Ana Moralesek. Ondoren nire 3. txanda izan zen pixkat Sustatu eta teknologiaren inguruan; eta galderen errepasoa egitean, hortxe joan zen nire hitzaldi edo matraka. Errepaso horretarako prestatu nituen bi testu ekarri ditut hona.

20 urte bete dira hilabete honetan Sustatu euskarazko webgunea sortu zela. Weblog izen arraro samarrarekin aurkeztu zen 2001eko azaroan, eta gerora, albistegi teknofilo gisa egin du bidea gehienbat. (Honako hau da asteburu honetan irten den Ttap agerkarirako audio bidez grabatutakoa, honako testu bertsioan moldatua, estekekin-eta, horiek funtsezkoak baitira testuan adierazi bezala!)

Ateoa izanik elizkoia naiz, gero eta gehiago gozatzen dut elizak bisitatzen, bertako artea miresten. Estilo nagusiak (erromanikoa, barrokoa, gotikoa...) bereizteko zantzu batzuk baditudan arren, erliebe eta erretauletako santuen ikonografiak txunditzen nau, ez ditudalako ulertzen. Santuak inportanteak ziren gure bizitzetan duela ez askora arte... eta orain ez dakigu haietaz ezer. (artikulu hau audio formatuan agertu da Ttap agerkari digitalaren asteburu honetako alean; hemen testu eran daukazue)