Atapuercako ikerketa genetikoaren harira, uzkur ageri den hizkuntzalari bat

Zelako mania eta destauna dioten batzuek genetikari gure unibertsitateetan (Gomez EHUn edo Abaitua Deustun). Ni ez naiz doktorea horiek bezala, kazetaritza lizentziatura merke bat besterik ez dut, baina irakurtzea gogoko dut, eta egun, irakurtzen ditudan gauzen artean, iruditzen zait gizakion historiaurreaz gehientsuen esaten ari direnak genetistak direla.

8 pertsonako lagina, duela 5.000 urtekoa, gutxi iruditzen zaio Ricardo Gomezi. Gutxi! Gizaki bakarraren genoma zatiekin ikaragarrizko aurkikuntzak egiten ari direnean azken urteetan (azken urteetan esan nahi du 2006ko datuak zaharkituta daudenean). Oaseko mutila Errumanian, Denisovako hortza Altai mendietan... ale bakarreko genoma harrigarriak.

Nik ez diot mania Genetikari, @luistxo. Izugarria iruditzen zait zenbat informazio ateratzen duten genomatik. Baina, alde batetik, ez zait gustatzen lortutako emaitzak egia berdadero eta betierekotzat aurkezten direnean (aitortzen dut kontu honetan genetistek berek baino erru handiagoa hedabide batzuek izaten dutela).

Bigarrenik, susmagarriak iruditzen zaizkit, garai bertsuan, antzeko laginak erabiliz eta metodo berdinak aplikatuz, hain emaitza desberdinak ateratzen dituzten ikerlanak; ez ote du hor rol bat jokatuko ikertzaileen ideologiak?

Eta, azkenik, eta bereziki, iruditzen zait genetistak jokoz kanpo daudela geneen ibilbidetik hizkuntzena deribatu nahi dutenean; zer esango lukete, hizkuntzalariek alderantziz egingo balute? Gainera, oso era akritikoan erabili ohi dute hizkuntz erlazioei buruzko bibliografia: "frogatu nahi dudan hipotesiarekin bat dator ez dakit nork ez dakit non (baina ingelesez) proposatu duen hizkuntz lotura? Ba barrura!", hizkuntzalaritza diakronikoaren barruan duen edo ez duen sinesgarritasuna aintzat hartu gabe.

Diozu: "Ez ziat gustatzen lrotutako emaitzak egia berdadero eta betierekotzat aurkezten direnean". Nik aurkitutako datuak ikusten ditut, adibidez, koadro honetakoak,

eta pentsatzen dut egia direla, hipotesi batzuetarako baliagarriak eta ez noski betierekoak, zientzian datu berri eta gehigarriek argazkia hobetzen lagunduko digutelako (eta gezurtatzen ere bai). Baina zuri "ez zaizu gustatzen." Zure mania bat izango da.

Bigarrenik diozuna, ez dakit zertaz ari zaren. Artikulu nagusian aipatzen dituzu Sykes eta Oppenheimerren duela 10 urteko hipotesiak. Horretaz ari bazara, normala da haien emaitzak desberdinak izatea, askoz datu urriagoekin ari zirelako. Antzinateko genoma batere daturik ez zegoen orduan, eta genoma modernoen kasuan ere, milaka gutxi batzuetatik ia milioi bat genomaren analisira igaro gara orain. Beste ikerketa batzuez ari bazara, argitu ezazu, ea zein diren, ze ez dakit. Eta ikerketa "ikertzaileen ideologiaz" ari bazara, ba zehaztu apur bat, demostratzeko ez dela zure mania edo mamu bat, baizik eta susmo funtsezko bat duzula honekin lotuta. Zehaztu norekin dituzun kezka ideologiko horiek, mesedez. Razib Khan? Svante Paabo? (nazioarteko paleo-genetista ezagun batzuk), edo ikerketa hau sinatzen dutenak: Jakobsson? Bermudez de Castro? Iriarte?

Hizkuntzalaritzan sartzeaz diozunaz: aipu bat dago ikerketan "komatxo artean" jartzeko modukoa:

some scholars have posited that the Basque language was related
to the pre-Roman language of Sardinia (Paleosardo) (32)

Lotura horren oinarriak oso ahulak direla uste dut; eta horietxek azaltzen, duda barik, zuk lan on bat egingo zenuke. Baina ondo begiratzen badiozu esaldiari, ez dira asko bustitzen, "batzuek esan dute" moduko batean geratzen da kontua.

Amaituko dut esaten gauza bat. Genographic proiektuarekin kolaboratuz, nire ADN-a aztertzeko eman dut nik. Uste dut jende gehiagok egin behar lukeela, Fernandez, Gomez eta Abaitua deitu berdin, datu gehiagorekin gehiago jakingo dugulako Europaren eta Euskal Herriaren antzinateaz.

Luistxo:

Orain dela 5000 urte ez zegoen Europarik are gutxiago Euskal Herriarik. Biak dira kontzeptu modernoak, bigarrenak 100 urte eskas duena (zuk erabili duzun zentzuan, gutxienez). Genetikoki gure ADNak antzinekoekin lotura anitz izango ditu, baina gure kulturak? Eta gure hizkuntzok? Zure kuadro horretan agertzen diren Spanish, French, Basque eta Sardinian horiek ADNak dira? Noizkoak? Gaurkoak? Mesedez, gauza hauek ez dira serioak

.@luistxo : datuak eta haien interpretazioa bereizten jakin behar da. Egia da artikuluaren egileek diskurtso "leuna" erabiltzen dutela, eta prebentzioz josita. Jakina, halakoa da (izan beharko litzateke?) ikerlan akademikoen idazkuntza. Hala ere, "suggest" aditza erabili arren, artikuluaren egileen iritzia garbia da, nik uste: "The El Portalón individuals showed the greatest genetic affinity to Basques, which suggests that Basques AND THEIR LANGUAGE may be linked with the spread of agriculture across Europe" (Günther et alii 2015: 1; letra larriak nireak dira).

1. Ikerketa genetikoetan azaltzen diren emaitza kontrajarriei dagokienez, nire artikulutik adibide bakarra hartu duzu, Oppenheimer eta Sykes-ena; baina paragrafo bat gorago irakurtzen baduzu, hor aipatzen ditut beste hauek: Behar et al. 2012, Cardoso et al. 2013, Gómez-Carballa et al. 2012. Joseba Abaituak (http://blogs.tophistoria.com/trifinium/territorios-genes-y-lenguas-a-proposito-del-adn-prehistorico-de-santimamine/) Behar eta alii-ren artikulutik ateratako zerrenda luzeagoa ematen du, interesatzen bazaizu, ia denak genoma senkuentziatu ondorengoak.

2. Ikertzaileen ideologiari dagokionez, ez dut nik esaten; (berr)irakur dezakezu López eta alii-ren (2013) artikulutik nirera aldatu dudan pasartea, barruan Abaituak txio batean gogorarazitako Barbujaniren (2000) hitzak dakartzana. Beraz, ez da soilik nire mania, genetista batzuena ere bada.

3. Azkenik, genetikatik hizkuntzari buruzko ondorioak ateratzeari dagokionez, zuk ematen duzunaz gain, gutxienez erantzun honetako lehenengo paragrafoan aipatu dudana ere badago ikerketan. Eta zuk aipatzen duzun hori pixka bat luzeagoa da:

"A possible interpretation of the role of Basque in this scenario would be that it is a descendent of the language (or one of the languages) of the early farmers, and some scholars have posited that the Basque language was related to the pre-Roman language of Sardinia (Paleosardo) (32). The two Southern European population isolates of Sardinians and Basques were genetically associated with the early farmers of Europe that drove the Neolithic transition (1–3), and close contacts between Iberia and Sardinia in the Neolithic are also indicated by archaeological finds (33). However, the possibility remains that the Basque language is a retention of the preagricultural linguistic diversity" (Günther et alii 2015: 5).

Eta honekin, nire aldetik, amaitutzat ematen dut eztabaida. Lan piloa daukat atzeratuta eta, esaerak dioen bezala, presazkoak ez dit uzten garrantzitsua egiten.

Baina bitxiena da hizkuntzalaritzako bibliografia nola erabiltzen duten.

Euskara hizkuntza isolatua dela eta Kurlanskyren "The Basque History of the World" aipatu, (euskal) hizkuntzalaritza historikoan ezinbesteko erreferentzia, inondik ere.

Gero, Mendebaldeko Europako gainerako hizkuntzak indoeuropar familiakoak direla esan eta, horretarako erreferentzia gisa, Gorrochategui & Lakarraren artikulu bat aipatzen dute, euskara zergatik ez den IE hizkuntza argudiatzen duena, baina ez gainerako guztiak IEkoak direla; horretarako bibliografia hain da luze eta zaharra, zaila egiten zait pentsatzea zergatik hautatu duten Gorrochategui & Lakarrarena, aukeran euskararen isolatu egoeraren erreferentzia gisa egokiagoa baitzen.

Azkenik, paleosardiniera aipatzen dutelarik, Blasco Ferrer-en artikulu bat ematen dute, bera baita "some scholars" horietan biltzen den bakarra, nik dakidala behintzat. Bide batez, artikulu bat eta ez Blasco Ferreren liburua; baina, jakina, ez dago ingelesez ("Paleosardo. Le radici linguistiche della Sardegna neolitica". De Gruyter, 2010). Eta ez dituzte aipatzen (hauek ere ez daudelako ingelesez?) Blasco Ferrerren proposamenen kontrako lanak: adibidez, Wolfek argitaratua ("La question du paleosarde", Revue de linguistique romane, 2011) edo Sardinian bertan Lakarrak argitaratua ("Protovasco: comparación y reconstrucción… ¿para qué y cómo? (Por una vascología autocentrada, no ensimismada)", 2013).

Antza, aurreko erantzunean nire azken esaldia desagertu da. Hauxe zen, gutxi gorabehera:

Eta honekin nire aldetik eztabaida amaitutzat ematen dut. Lan asko daukat atzeratuta eta, esaerak dioen bezala, presazkoak ez diezazula eragotzi garrantzitsua egiten.