Altxerriko lehoinabarra, bisontea, hartza... agian duela 39.000 urte marraztuak
Altxerriko leizea 1962an deskubritu zuten, Aian (Gipuzkoa), eta Joxe Migel Barandiarenek ikertu zuen lehenbizi. Ondoren, Jesus Altunak eta Juan Mari Apellanizek osoago ikertu zuten (1976an) eta bertan duela 14.500/11.700 urte arteko margoak zirela argitaratu zuten. Hala ere, 1966ak ezagunak ziren leizeko beste margo gorri batzuk ez ziren izan bereziki aztertuak edo datatuak. Horietan egin du lan IIIPC institituak, eta aste honetan argitaratu dituzten ondorioetara iritsi dira: animalia batzuk identifikatu, eta oso datazio zaharra eman margoei, duela 39.000 urtekoak dira. Europako beste leize margotu zahar batzuekin konparazio grafikoa jarri dute artikuluan:
IIIPC ikerketa
Denbora eskala izugarria da: Ekaingo zaldietatik Guggenheim museora 12.000 urte inguru daude; atzeraka, ordea, Ekaindik Altxerriko margo hauetara, bi aldiz hori, eta gehiago. Gertuago gaude gu Ekaingo zaldizaleengandik, Ekaingoak Altxerriko margolari hauengandik baino.
Beheko mapan, leize horietako batzuen kokapena. Hauen artean nabarmenena, eta zaharrena orain arte margoen alorrean, Chauvet leizea da. Dokumental eder batean (euskarazko azpidatziekin) jakin daiteke haren berri. 32/35.000 urte artekoak dira Chauveteko multzo ikusgarrieneteko batzuk.
IIIPC ikerketa
Altxerriko datazio berria ez da zuzenean margoen gainean egin (Chauveten ez bezala), baizik eta haien ondoan aurkitutako hezur eta okre aztarna batzuetan. Lauki gorrian, aztarnak non zauden, panelaren ondoan:
IIIPC ikerketa / Diego Garate (irudiak)
Ikerlariek uste dute okre hori zuzenean dagoela erlazionatua margoekin, eta zeharkako datazio honi sinesgarritasuna ematen diote, beste aurrekari batzuk arrazoituz. Jesus Altunak balekotzat eman du ikerlarien datazioa, gaur prentsan argitaratu denez. Beste batzuk, ordea, zuhurrago ageri dira.
Panel gorrian, animaliak elkarren gainean zeuden, eta herenegungo prentsa-oharretan felido bat, bisontea eta beste batzuk aipatzen ziren. Irudian begiratu dugu eta...
IIIPC ikerketa / Diego Garate (irudiak)
Chauvet leizezuloko animaliekin konparatu, eta iruditu zaigu panelean alde batean eta bestean hartz eta lehoi aurpegiak ikustea... Ikusi Chauveteko irudi hauek hemen azpian. Chauvet leizean dago antzinateko margo multzo harrigarriena.
(goiko hauek Chauveteko lehoiak dira)
Baina egia esan, gure begien konparazioak ez zuen askotarako balio, eta ikerketaren egileei eskatu diegu laguntza, eta bidali digute materiala. Horra, felidoa, hartza eta zaldi-burua izan daitekeena.
IIIPC ikerketa / Diego Garate (irudiak)
Felidoari geuk deitu diogu lehoinabarra, ikerlariek ez diote espezie izen zehatzik eman. Hona konparazioa, irudia alderantziz jarrita, Chauvet-eko lehoinabarrarekin.
IIIPC ikerketa / Diego Garate (irudiak)
Hartza, berriz, beste leize batzuetako elementuekin konparatu dute. Goikoa, Altxerrikoa; erdikoa Chauvetekoa, eta azpian Arcy-sur-Cure-koa, antzinatasun handiko beste leize batekoa.
IIIPC ikerketa / Diego Garate (irudiak)
Estilistikoki, egileek ez dituzte irudiak askoz berriagoak diren Ekain edo Lascaux edo Altamira edo Santimamiñe bezalako tokietako irudiekin konparatu, 30.000 urte baino zaharragoak diren irudi multzoekin baizik.
Animalia hauen gainetik, bisonte handiago bat:
IIIPC ikerketa / Diego Garate (irudiak)
Eta beste irudi batzuk ere bai.
IIIPC ikerketa / Diego Garate (irudiak)
Grafiko honetan, 3, 4, 5 eta 6, hatzamar-markak dira. 15 eta 16 hiru hatzamarrekin aldi berean egindako markak. Multzo osoa nahaspila bat irudituko zaie batzuei, baina, ondo begiratuta eta pentsatuta, zirrara sortzeko modukoa da.
Erantzunak
Sustatuko editore naizen aldetik (eta kasu honetan, goikoa erredaktatu duena ere banaiz) Altxerriko eta edonongo animaliak konparatu dituztenak ez gara gu izan. Journal of Human Evolution aldizkarian argitaratu dira irudi konparaketak, ikerlariek guri bidalitakoak.
Horrez gain, zertaz hitz egin daitekeen eta zertaz ez, ez digu hori anonimo batek esango, 1. iruzkineko 'Uribekosta' horrek dekretatu nahi duen bezala,"eta kitto" definitibo batekin, Urquijo gobernu delegatua bailitzan. Norbaitek zerbait badu esateko, hemen badu tokia.
/cache/2013-10-05_soba%20(11)_1_small_profile.jpg)
Albiste ona da (konfirmatzen bada, behintzat). Ez horrenbeste "gu gehiago" aldarrikatzearren, baina bai zientziak muga berriak bilatu behar dituelako. Kirolean bezala, citius, altius, fortius. Gehiago jakiten saiatu behar gara, muga berriak bilatzen, unibertsoa eta gure planeta hobeto ulertzen. Are gehiago arkeologiaren, paleontologiaren eta giza eboluzioaren kasuan, non oraindik ere gutxi-gutxi dakigun, eta asko-asko dugun ikasteko.
Puri-purian dagoen gaia da, gainera, labar artearena eta datazio-teknika berriena. Noiz eman zituen gizaki modernoak sinbolismorako eta arterako lehenengo urratsak? Eta Neanderthalek ere ba ote zuten nolabaiteko sinbolismorik? Izan ere, azken urteotan dexente aldatu da orain arte izan den ikuspegia. Horretan zeresan handia izan dute aztarnategi eta aurkikuntza berriek; baita datazio-teknika berriek ere. Elhuyar aldizkariaren azkenengo zenbakian bi artikulu interesgarri daude gai horien inguruan, esate baterako: http://aldizkaria.elhuyar.org/gai-nagusia/labar-artearen-adinaren-bila/ eta http://aldizkaria.elhuyar.org/gai-nagusia/neandertalen-sinbolismoa-aztergai/. Gaia interesatzen zaionari, Juan Luis Arsuagaren "El collar del Neandertal" liburua gomendatuko nioke.
Altxerriko irudien artean badaude beste kontu faunistikoago batzuk ere. Twitterren izan ditugu mintzagai, eta hona ere ekarri nahiko nuke bat (galdera zuzena egin zidatelako). Twitterren aipatu izan da hartz horrek basurde itxura duela. Badu bai! Baina uste dut ezin dugula aztertu gaur egungo ikuspegiarekin. Txerri/basurdeak aspaldi bizi dira Europan, baina adituek badiote hori hartza dela, ba, hartza da. Beste hauek ahuntzak omen dira (http://www.flickr.com/photos/asarasua/7409045372/), eta nik sinestu.
Barkatu, txarto adierazi dut, antza. Ez nuen esan nahi horretaz ezin dela idatzi, jakina. Hobe genuke artikulu gehiago eta ondo dokumentatuta egongo balitz. Eta serioz esan dut dokumentazio ahalegina itzela izan dela, kritika ez zihoan Sustaturi zuzenduta. Izan ere, berriro esaten dut lan bikaina dela. Berria da, eta hedabideetara heldu behar da. Baina, hedabideetan azaltzen ari omen dira zalantzak, susmoak eta abarrak, eta ez ditut ulertzen esparru horietan, eztabaidak arlo zientifikoan egon behar baitira (eta hor daude). Arkeologiako eztabaidak askotan egiten dira esparru desegokietan, eta azkenean gaiak banalizatzen dira.
“Eta kitto” esaldi batean dago eta koma ostean, ez “dekretatzeko” iritzi osoa, baizik eta azken ideia azpimarratzeko; hala ere, oso gogorra izan liteke, eta alda dezaket “nire ustez” batekin. Ideia ez zen artikulua kritikatu, arkeologiarekiko ohiko joerak baizik.
Altxerriko ikerketaren egileek areagotu egin dute beraien ikerketan eta artikulu berria argitaratu dute aurten Quaternary International aldizkarian. Bertan sakonago deskribatzen dira irudiak, animaliak, eta puntu eta marra isolatuak. Eztabaidarako ildo berriak proposatzen dira eta argazki berriak ere badaude.
Ordainpeko aldizkaria da, hemendik lor daiteke alea: http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1040618215006898
Oso lan ona egin duzue dokumentatzeko, baina alferrik. Gaia zientifikoen eskuetan dago, maila horretatik behintzat, eta arlo zientifikotik kanpo txarto ulertzen da. Guk ezin dugu konparartu Altxerriko lehoia eta edonongoa, adituek hilabe asko erabiltzen dute konparrazioak eta beste hamaika ikerketa egiteko. Eztabaida zientifikoak ezin dira egin kalean, zientzia mespretxua baita. Norbaitek badu zerbait esateko aldizkari zientifiko asko zain daude iritzi kontratatuak hartzeko (izan ere eztabaida duela asko irekita dago).
Guk poztu behar dugu gure labar artea izateagatik, eta lehen mailako aldizkarietan agertzeagatik, eta kitto.