Arriya: ikusi eta gozatu
Durangon ikusi nuen filma, Arriya-n agertzen den autobusa baino dezente zaharragoa den aretoan, pantaila handi-handian eta butaka erosoetan. Azkenengoz munduaren bira, doan! ikusten egon nintzen areto berean. Gehiagotan gozatu beharko genukeen aretoan... Amaieran gustura atera nintzen, pozik, film polita ikusi izana komentatuz lagunekin. Laurok geunden ados OConnors-en. Merezi du eta gomendatzekoa da.
Gutxienekoa plaza-harria edo meza-harria; zein
mandoa edo zaldia. Pisua duten elementuak narrazioan eta pisuago zirenak gaur
direnak baino. Berdin errotarria, sentimenduak ere ehotzeko lain izan dena eta
meza-harria baino elementu magikoa filman. Ez dut ulertu arriya deitzeko
beharra filmari, hala ere. Harria ere ederra zatekeen olerkari bilbotarrak 1962rako
idatzi bezela. Film amaierako kredituak ez ditut topatu webguneko kredituen
atalean.
eta bazegoen bat euskara jatorraz Iban Garate arduratu dela zioena
Ez dakit
euskararen izenean deitu zaion "Arriya" edo zergatik, auskalo!
Garate aipatu dudanez, esan dezadan kriston
aktorea ikusi dudala pantailan. Demasa. Malagako zinemaldian sariak eman
dizkiete Begoña Maestreri (emakumezko aktore onena), Saioa Larari (jantzirik
onenak), Gaizka Bourgeaudi (Fotofilm Deluxe irudi onena), Gorritiberea
zuzendariari berari Asecan saria eman diote, baina niri, bereziki, Garateren lana gustatu zait. Zaila izan behar da, benetan, erabakiak hartzen ez dituenaren
papera jokatzea. Sinesgarria egindako lana eta pertsonaiarekin identifikatzen
zaila den arren lortu ere egiten duena. Amigo, ez da ez erraza erabakiak
hartzea!
Bingen Mendizabal ere saritu dute Malagan, eta
sarituko dute aurrerago ere. Zelako soinu banda! Historian eta istorioan sartzen
zaituena, filma laguntzen duena eta irudiak begietatik sartzeko gozagarri dena.
Herrigiro eta familiagiro gordinari ihesa
pantailan. Seguruenik gehien espero nuen aterabidea momentu batera helduta,
baina ez horregatik errazena ehotze-lekua ere konponbiderako leku izan zitekeenean.
Atzera aurrerak despistatzeko aukera ere
ematen du, baina uste dut oso markatuak direla eta bigundu egiten duela
kontaketa, lagundu erraztu ez arren. Gustatu zait erloju xaharraren martxa, baita geldi dagoenekoa ere detaileak gozatzeko behar beste
denbora hartzeko abisatuko baligu bezala, akzio zaratatsuetatik ihesi eta
kolorean indarra eginez koadroa osatzeko.
Amodioa ardatz eta gorrotoa lagun, ume-jolasa, adinduen jokoak, ezinikusiak, mugaldeko garai bateko herri tipikoa: hiru hizkuntza, ehiztariak, erromeriak (oso ona Pottoka), jaiak, herri-kirolak, musa, Guardia Zibila, eliza ). Herriko turista izateaz haratago filman barru-barrura sartu eta integratzea merezi duena. 5 eurogatik gauza asko eta onak.
Jatorrizkoa: Creative Commons Aitortu © cc-by: Iban Arantzabal
Erantzunak
Bittorrekin bat.
Nire baitan: "Hainbeste famatu dute, eta joan beharko 'euskarazko' film hori ikustera", baina hemen ipini duten trailerra ikusita eta Bittorren erantzuna irakurrita, gogorik batere ez. Beste behin, gure herrian baztertua sentitzeko? Kokotzeraino!, ez da pentsatu ere.
Aupa
Atzo ikusi nuen nik, eta niri ere gustatu zitzaidan. Denborarekin egiten duen jolasa aipatuko nuke nik, edo nik ulertu uste izan dudan jolasa behintzat. Aurrera ala atzera egiten duen zalantzan mugitzen dela filma iruditu zait, eta anakronismoak aipatu badituzte ere hor zehar, niri jolasean ari dela iruditu zait.
Hizkuntza aukerenari dagokionez, esan, egia dela euskarazko filmetan errealitate linguistikoa adierazi asmoz nahasketak sarri egin izan direla, hizkuntza handietan erridikuluak diren sasi azentuekin egiten direnak askotan, eta berez Arriyarena bezalako egokitzapenak zuzenagoak iruditzen zaizkidala. Hori bai, Espainol hiztunentzat zen ikusi genuen bertsioa, frantsesa eta euskara espainolez azpititulatuta agertzen zirena. Azpititulatzea ez da bikoiztea bezain garestia eta erabat azpititulatutako bertsioa ikustea nahaigo nuen, guztiz euskaraz, guztiz espainolez zein guztiz frantsesez.
Euskara jatorrarena irakurri nuen nik ere, eta izenarena detaile bat baino iruditzen ez zaidan arren gogoeta egin nahi nuke euskalkien erabileraz. Badirudi euskaraz euskara batuan sinesgarritasunik emateko gai ez garela, eta euskalkira jotzen denean (agian aktoreen jatorriak du zerikusia hortan) ia beti gipuzkoako joera jakinetara jotzen dela. Halatsu gertatzen da telebistan ere. Gipuzkoan y gabeko euskalki asko daude, eta askori bizkaiera edo zuberera bezain urruna egiten zaigu Gipuzkera ia bakar bezala saltzen den euskalki hori (edo ezberdina behintzat).
Nik uste, euskalkiekin apustu serioagoa bat egitea komeni zaigula, bestela espainolek bezala bukatuko dugu, txistea egiteko ia ezinbestekoa dirudien gallego, andaluz edo katalanaren azentu exageratuaren ordez beterriko y-ak euskal umorean nahitaezko bihurtuz. Aktoreen lana niri ere gustatu zait.
Nik (ere) benetan uste det oso film aipagarri eta ikusgarria egin duela Gorritibereak. Hari mutur humano askokoa, gure artean ikusten oraindik ohituta ez gauden bezalakoa, hari batzuk nere gustorako aide xamarrean geratzen badira ere.
Gomendatu ere egingo nuke pelikula, ez balitz, ni ustez euskarazko pelikula ikustera joan nintzelako, eta horren orde, eta batere beharrik gabe, espainolezkoa irentsiarazi zidatelako hiru laurdenetan. Ezin ote zuten mugako herriko fikzio osoan euskeraz hitz egin besterik gabe pertsonaia guztiak, guardia zibilak ere barne? Edo soilik egoera soziolinguistikoari dagokionean da ezinbesteko egoeraren fidelitatea mantentzea? Eta euskaraz ari direnean ere zenbait pertsonaia, ezinbestekoa ote da ulertezinezko hortzarteko moduan aritzea, neroni ere espainolezko azpitituluak irakurtzera behartzeraino? Zer irabazten du filmak guzti horrekin?
Film ona hala ere, ezohikoa gure artean, baina pena handia, neretzako, Gorritiberearen hizkuntza aukera.
Ondo izan
Bittor