Danobat-eko eskuliburua berrituta

Oso bitxia da hiztegitxo horrekin gertatzen dena: Felix Etxeberria "Parapan" eta Ixidor Solupe izan ziren lan horretan hasi zirenak 60ko hamarkadan, Juan San Martin aholkulari zutela. Beti ikusi izan dut gure etxean bueltaka hiztegitxoa, ez bat baizik eta dozenaka, euren paketetxoetan jarrita, etxeko umeok hara eta hona banatzen genuena.

Bi egile hauen izenak, ordea, ez ditut sekula entzun oraingo argazkietako arduradunen ahotan nahiz eta hiztegigileetako bat, Felix Etxeberria, Danobateko sortzailea ez ezik, lehenengo langilea ere izan zen. Ez al zitzaion ba Zesarri eman behar Zesarrena? Danobaten ez, antza. Lehen ere gauza beretsua egin zuten Danobaten historia liburutxo batean kontatu zutenean. Lapsusetik lapsusera dabiltza ezen oraikoan ere, ez eta Bibliografia atalean, ez dute aipatzen lan hura. En fin..., gauden ixilik, hobeto gaude eta.

Danobatek aurten 55 urte bete ditu eta urte guzti hauetan euskaltzale askok egin du lana bertan. Pozgarria da ikustea hasierako urte gogor haietan ere Euskarak bere lekua bazuela tailer munduan.



Pertsonalki azken 12 urteak ezagutu ditut Danobaten eta horren berri emateko moduan nago. 10 urte dira Euskara Plana martxan jarri zela eta urte hauetan pauso asko egin ditugu aurrera.



Azken egun hauetan argitaratu den liburuxka honek ere 10 urteko historia du. Eskuartean erabiltzen genituen kalkulurako apunteak, taulak eta abar euskaraz izateko grina sortu zitzaigun garai hartan eta liburu hau izan da horren fruitua. Beraz “Tailerreko Eskuliburu Teknikoa” ez da hiztegi bat, kontsultarako liburu bat baizik.



Esan beharra dago oraingo hau 2. edizioa dela eta bertan Mondragon Unibertsitatearen laguntza izan dugula.



Ikusten duzuenez jende askoren urtetako lana izan da hau eta ez daukagu denen izenak aipatzerik baina pertsonalki eskerrak eman nahi diet Euskararen alde lana egin eta egiten duten guztiei, bai Danobat eta tailer munduan, eta bai hortik kanpora.



Liburu hau Euskararen aldeko pauso bat da, garai hartako Hiztegia beste pauso bat izan zen moduan. Egin dezagun aurrera eta ez atzera, gure Hizkuntzak merezi du-ta.

Bai, egin dezagun aurrera, baina zergatik ez du Danobatek aipatzen, zergatik ez duzu zuk ere aipatzen, ez ja pertsona izenak, baizik eta hiztegitxoa bera, euskarazko hiztegigintzaren hiztoria txikian, pausotxo bat izan zena (euskara teknikoari dagokionean)? Zergatik ez du Danobatek, zergatik ez duzu zeuk, Larraitz, ohore hori izan eta probesten?

Bestalde, zergatik ezkutatu behar dira pertsonen izenak laino artean? Ez dira mila, bi dira, besterik ez. Zergatik ez egin dagokien aitortza, sikiera zeuon bibliografiaren zerrendan? Aipatua agertzen den lehen liburua— hiztegitxo haren jarraipena izan zena—, 2003koa da. 30 urte lehenagokoa ez da inon ageri. Hori ez da nahi gabe egiten. Hori ez da "jende askok egin du euskalgintza" baten azpian ezkutatzen.

Zuk diozunez "garai hartako Hiztegia beste pauso bat izan zen bezala" hori egia bada, zergatik ez duzue bibliografian jarri? Zergatik ez dator inon ez izenburua eta ez egileak?

Hori ez da bidezkoa, ez euskalgintzan eta ez txinogintzan.

Hara; Larraitz, berotu egin naiz: Hiztegitxo horren orriak eta zerrendak, PATRIA izeneko makina beltz zahar batekin idazten ziren geure etxean, eta kalko sistema haietako bat jarrita egiten ziren kopiak. Esan bezala, FELIX ETXEBERRIA "PARAPAN" eta IXIDOR SOLUPE arduratu ziren lan hura sortu eta egiteaz. Oinarri, JUAN SAN MARTINek ANAITASUNA aldizkarian idatzitako artikulu batean ageri ziren dozena bat hitz zuen. Huraxe zabaldu eta handitu zuten bi egileek. Gero DANOBATEKO hormetan jartzen ziren hitz teknikoz osatutako zerrenda haiek, gaztelaniatik euskarara. Gerora, LAZARO ASTIGARRAGA Danobateko zuzendari zela, liburutxoa egitea erabaki zen, eta opari eginez banatzea, DANOBATEN izen onari mesede egingo ziolakoan. Hori guztia 1970 baino lehenago. Jakina, zu ez zinen hor.

Zenbat eta buelta gehiago eman, gutxiago konprenitzen dut DANOBAT zergatik ez den gertaera horrekin pozten eta harrotzen, zergatik ez duen inon aipatzen bere ondarekoa izanda. Ez zait buruan sartzen halako gauza bat, izango da, agian, adanismoaren gaitzak jota dabilela jendea, bera baino lehenegoko deus ez dela sekula izan pentsatuz, edo antzeko zerbait. Gainera, ezer argitu edo jakin beharrik balego, bizirik daude bi egileak, eta haien telefonoak listinean datoz.

Kaixo Hasier, Larraitz eta guztioi. Aurreko post-ak irakurrita, edukia kontrastatu ondorenean, zuekin partekatu besterik ez dut nahi dakidana. 70. hamarkadako "hiztegitxo" hori (1976an inprentan argitaratua) aurreko urteetan egindako lanaren ondorio soil bat besterik ez zen izan.

Izan ere, pixuzko lana aurretik egina zegoen eta hauxe da azaldu nahi dudana.

Larraitzek zioenez:

60. hamarkada amaieran, Ixidor Solupek Danobateko "metodos y tiempos" delako departamentuan ziharduen lanean, gaur eguneko ingeneri departamentua litzatekeena. Langileen ehuneko gehientsuena, eskulan zuzena alegia, euskaraduna izatean, mekanizazio eta muntai planoak eta prozesuak eta, Larraitzek aipatzen zuen Tailerreko Esku Liburu teknikoa Euskaraz sortu zituen 1969 urte inguruan. Langileak euskaradunak bai baina, jakina, euskaraz ez alfabetatuak izanik, euskal hitz tekniko ezezagun horietara ohitzeko, tailerrerako plastifikatuta zihoan "Euskara - Gaztelania" (argi "detallearekin"...) hiztegi, edo glosario edo laguntza edo hiztegitxo edo dana dalakoa, batu eta zabaldu zuten Felix eta Ixidorrek, Jon (edo Juan) San Martinen laguntzarekin.

1976an, Danobatek, 69ko "Euskara - Gaztelania" tailerrerako itzulpen laguntzailea, "Gaztelania-Euskara" hiztegitxo bezala argitaratu zuen. Hiztegia alderantzikatu egin zuten, bere berezko funtzioa baliogabetuz.

Ziur nago, garai hartan euskararen alde, barnetik, gertutik, areagotik edo urrunetik lan egin zutenak, bakoitzak badituela bere oroitzapenak, besteengandik antzekoak eta kasu batzuetan desberdinak, baina bat nator Hasierrekin esatean, ahaztu??, sekula ez dela ahaztu behar. Izan ere "izan zirelako gara, eta garelako izango dira". Eta Ixidorrek (nire aitak) dioen bezala, Elgoibarreko euskalgintzak norbaiti zerbait zor badio, euskaltzale hori, Felix Etxeberria "Parapan"da.

P.D.: Aurki, 1969 eta 1976ko jatorrizko ale banaren kopia digitala izango duzue eskuragarri Koldo Mitxelena Kulturuneko katalogoan.

Laster arte!