Nature da munduko aldizkari zientifiko ezagun eta garrantzitsuenetako bat. Bere azken alean, editoriala dakar Frantziako Akademiak hartutako erabakiaz: salaketa gogorra, ez dezan Frantziak konstitizuioan frantsesa ez den hizkuntzarik aipatu. Comédie-Française deritzo Naturek erabakiari. Testu osoa jarraian.
Hemen dago Nature aldizkariaren azken alea, eta horra editoriala. Ordainpeko webgunea da Nature.com, eta harpidedunek edo sarbidea ordaintzen dutenek soilik dute artikulua eskura, baina guk testu osoa eskuratu dugu, eta hona dakarkigu, ingelesez, duen interesagatik.
Quelle horreur! The 40 élite members of the Académie française are jumping out of their fauteuils, incensed that legislation passed by France's National Assembly would put regional languages such as Breton, Occitan, Corse, Alsatian, Catalan and Basque into the constitution as part of the national heritage. The members are particularly outraged that the regional languages would get a mention in the first article of the constitution --- which defines France as an "indivisible, lay, democratic and social republic" --- ahead of the second article, which designates French as the official language. The academy, created in 1635 to guard the purity of the French language, voted unanimously this month to condemn the move as "defying logic", and being a threat to the nation.
Actually, "defying logic", is an apt description of the vote itself. Globalization is already threatening to extinguish half the world's 6,000--7,000 languages. That would be a tragic loss to humanity and our understanding of it, if only because knowledge and culture are inescapably interwined with the languages within which they evolved. Languages also enrich each other, and provide a trove of data for research in linguistics and history. The other main French academy, the Académie des Sciences, should make itself heard on the matter.
Multilingualism has other practical benefits. French scientists who speak regional languages in addition to the national tongue testify that early bilingualism has helped them go on to master English and other languages. Some even argue that the thought processes involved have helped them to be better and more creative scientists
The Académie française argues that France's regional languages are so obviously part of its heritage that there is no need for constitutional safeguards. That is disingenuous. It is precisely the lack of constitutional recognition that has blocked France from ratifying key international treaties to conserve minority languages: the courts have ruled that ratification is forbidden by existing constitutional principles, such as the indivisibility of the Republic and the unity of the French people.
Indeed, if earlier French governments had had their way, Breton, which is spoken in Brittany, would have been eradicated long ago. Only stubborn Breton persistence has prevented this from happening, notably through the creation of the Diwan Breton-language schools from the 1970s onwards.
Yec'hed mat (to your health) to that --- because regional and minority languages, like endangered species, merit protection. Languages that aren't revitalized through constant exercise die out. It's hypocritical that France, which is one of the first to staunchly defend its own elegant national language, should deny that same right to regions that wish to keep their own languages alive and vibrant. The National Assembly's legislation was rejected last week by France's conservative Senate. But it could yet be reintroduced, and should be: for the sake of both science and its own rich heritage, France should remove the constitutional obstacles as quickly as possible, and ratify the European Charter for Regional or Minority Languages.
Konstituzioaren lehen artikulua honela gera zedin onartu zuen Asanblea Nazionalak maiatzean:
La France est une République indivisible, laïque, démocratique et sociale. Elle assure l'égalité devant la loi de tous les citoyens sans distinction d'origine, de race ou de religion. Elle respecte toutes les croyances. Son organisation est décentralisée. Les langues régionales appartiennent à son patrimoine national.
Hemen, egun hartako eztabaidaren akta.
Akademia Frantsesak aho batez ekainaren 12an onartutako kontrako deklarazioa hemen.
Senatuak atzera bota zuen ekainean Asanblea Nazionalaren erabakia, 213 boto Konstituzioa aldatzearen kontra, 103 alde. Hona kronika bat prentsan.
Era berean, Frantses Akademiari erantzunez, aho batez adierazpen bat onartu zuen euskararen akademiak joan den astean, eta argitaratu egin du Euskaltzaindiak euskaraz eta frantsesez. Horra jarraian euskarazko bertsioa:
Euskaltzaindiaren Adierazpena
(Frantses Akademiak 2008/06/12an egindako adierazpena
dela-eta)
Frantziako Konstituzioa aldatzeko xedea eztabaidatu da berrikitan
Frantziako Parlamentuan. Karia horretara, proposamen bat egina izan da,
Frantziako eskualde hizkuntzei nolabaiteko ezagutza emateko, hizkuntza horiek
Frantziako ondarearen parte direla Konstituzioan agerraraziz. Lehenik Diputatu
Ganbarak onartu du aldaketa proposamen hori; ondoren, haatik, Senatuak
kenarazi du, gai horren inguruan gizartean eztabaida bizia sortzen zelarik.
Frantses Akademia bereziki holako aldaketa baten aurka goraki mintzatu da,
akademiakideek aho batez onartu adierazpen batean galdatzen zutelarik aldaketa
proposamen hori ken zedin, Frantziako Konstituzioan hizkuntza horiei aipamen
den mendrenik ez egiteko, edo ezagutza formalik ez emateko.
Testuinguru horretan, eta Konstituzioaren aldaketa oraino eztabaidatzen
delarik, Euskaltzaindiak hauxe jakinarazten du:
baita euskaldunek eleaniztasunaren beharraren eta haren onuren berri dakitela,
bai ordea berezko hizkuntza. Mintzaira horren bidez izendatzen dugu geure
burua, haren bidez, halaber, geure herria.
mintzatua izan da, eta ondorioz beti legezko egoera desberdinetan bizi izana da.
Zuzenbide egoera desberdintasun horren gainetik, Euskaltzaindiak aspaldi
jakinarazi du euskarari zor zaiola, mendez mende aspaldiko denboretan
mintzatua izan den herrialde guztietan, legearen ezagutza eta geriza. Hain zuzen
ere, 1994an, bere 75. urtemugakari, Miarritzen egin zuen adierazpenean galdatu
zuen Frantziako estatuan ere euskarak izan zezan dagozkion hiru herrialde
historikoetan ko-ofizialtasuna; (ikus adierazpena ondoko dokumentuan)
Frantziako estatuan ere euskarak izan dezan estatuaren legezko antolamenduan
'zor zaion ezagutza betea, nazioarteko hitzarmen guztietan, bereziki
Europakoetan, eskatua den bezala.
horren kezkatua den Frantses Akademia, hain bortizki eta itsuski, Frantziako
beste hizkuntza anitzez ahulagoen kasuan Frantziako Konstituzioan aipamen
sinboliko den gutieneko baten egitearen aurka altxatzea.
herri agintari eta erakunde publiko guztiekin lan egiteko euskarak izan dezan
ezagutza ofiziala Frantziako herrialde euskaldunetan.
Euskaltzaindiak aho batez onartua, Bilbon, 2008ko ekainaren 27an