Lehendakariaren erregistroa
Seguru nago bat baino gehiago ohartu dela Ibarretxe Lehendakariak euskaraz hitz egitean erabiltzen duen erregistro informalaz: "Oain aurrera egitia tokatzen zaigu."
Ez diezaiola inork inolako ironiarik bilatu nire mezuari, ez baita hori nire asmoa.
Kontua da Euskadi Irratiko informatiboetan Ibarretxe Lehendakaria euskaraz hitz egiten dueneko "kuinak" aditzean gorago aipatutako erregistro informal "herrikoia" erabiltzen entzun dudala azken aldian. Sortu didan lehenengo inpresioa ona izan da, nolabaiteko hurbiltasuna eta naturaltasuna ematen baitio gure Lehendakariari. Baina buelta batzuk eman ondoren zenbait galdera sortu zaizkit:
- Zer nolako inpresioa emango luke beste presidente batek honelako hautua egingo balu? Zapaterok, adibidez, "Hemos aprobau en el Parlamento..." esaten entzungo bagenu? Euskaraz aritzea desberdina al da?
- Ibarretxek gipuzkerako ahozko adierazpenaren aldeko hautua egin du, estilo kolokial horren barruan. Egokia al da euskararen aldagai batekin identifikatzea guztion Lehendakariaren jarduna, jakinda, gainera, hori ez dela bere ama-hizkuntza izan?
Agian baten bati funtsik gabeko eztabaida irudituko zaio, baina niri ez zait hain kontu axolagabea iruditu. Zer iruditzen zaizue zuei?
Erantzunak
Nire ustez, era kolokialean hitz eitie txarto dau. Beintzet jarduera ofizialetan.
Baina euskara jatorra erabili ezkero, bardin jat batuera, bizkaiera, gipuzkera, nafarreraz edo beste edozein eratan izetie. Azken finien, danok euskaldun gara eta bakoitza bere erara. Erosoago sentitzen bada gipuzkerarekin naiz ta arabarra izen, ba eurrera. Neuri eztozte axola euskalki batien edo bestien aritzie.
Bestalde, askoz gurago dot gipuzkeraz eittie, batueraz baino. Ez jat gaizki iruditzen jentiek batueraz hitz eittie, baina nere ustez, euskerie mantentzeko, batuera erdipauso bezala erabili bier da: bein batueraz jakin, euskara tradizionala entzunaz, pixkanaka pixkanaka ikasten juan bear da. Ez obea dalako, ez sentitu erasota euskaldun berri bazara, baizik eta originala dalako, zaharragoa, naturalagoa, eta euskaraz ikastea lortu ostean, zer edarrago, ohiko euskalki bat ikestie baino? ta zer obe gure hizkuntze eder onentzako?
Baina saiatu bedi beintzet, jatortasunez eitten, ez nik idatzi dodan moduen :)
Euskalki bakotzak bere arauak dauzko.
iurgi
P.D.: parkatu 'h'-ekin daukadan nahaste borrastea... bizkaieraz ez doguz erabili ohi, baina batueraz idaztera ohituta, lotsa ematen dit batzuetan 'h'rik ez jarteak...
Nongo erregistro formalago eta neutroagoa?
Ia Gipuzkoako Foru Ahaldun Nagusiak,edo Gipuzkoako edozein Alkatek, edo EAko Iñaki Galdosek esaterako, jendaurrean euskeraz egiten dutenean, edo irratian euskeraz erabilten duten forma neutrorik. Berezkoaz dihardute, ulergarri.
Por zierto EAko Ziarreta Mungiako Larraurikoa izaki, euskeraz egiten duenean egokiago egingo luke hango hizkeraz jardungo balu eta ez batu ortopediko horretan. Ziarreta esan dut baina badira antzeko kasuak beste batzutan
Lehendakariak gaitasuna erakutsi dau euskeraz egiteko edozertaz. Ia Francisco Lopez, (a) Patxi,lagunentzako gai den horretarako.
Nik uste gehiegi puzten duzue gaia: ez ote da izango, besterik gabe, Ibarretxek bere euskara-irakaslearen hizkerako ezaugarri batzuk harrapatu dituela? Hain ahoskera itxia egiten du ala? Eta "Zapaterok honela edo bestela hitz egingo balu..." konparatzea desegokia iruditzen zait. Ezin dira alderatu euskarazko ahozko jarduna eta gaztelaniazkoa, hizkuntza bata guztiz normalizatua dagoelako maila guztietan eta bestea ez. Euskaraz hitz egitean ez ote zaigu guztioi nabaritzen nongoak garen, norengandik ikasi dugun edo norekin elkartzen garen? Euskal politikari guztiek Ibarretxek bezain "desegoki" hitz egingo balute beske kuku batek joko liguke.
Hasierako mezuaren helburua gogoeta eragitea baino ez zen, nik neure buruarekin izandako solasaldiaren harira. Argi izan banu Ibarretxeren (berezko) jokabidea desegokia dela, argi eta garbi esango nukeen; baina ez da hori kontua, esan dudanez.
Eztabaidagarriagoa iruditzen zait lehenengo zalantza-iturria, hau da, lehendakari batek erregistro informala erabiltzearen egokitasuna. Zapatero aipatu dut adibide gisa hurbileko erreferentzia izanik. Baten batek aipatu du euskararen kasua eta gaztelerarena ez direla konparagarriak euskararen egoera ez normalizatua arrazoitzat hartuz. Hauxe dela uste dut eztabaidaren muina.
Bigarrena, gipuzkeraren ustezko kontua (adibidea nik asmatua da, baina bai duela Lehendakariak bokalen arteko "R" galtzeko joera bere erregistro berrituan. Ez dakit arrazoi nahikoa den gipuzkeratzat hartzeko) bigarren mailakoa deritzot.Baina zalantzan jartzen dut berezkoa denik. Egingo nuke norbaiten aholkua jarraitzen ari dela.Egokia? Horrexetan ari gara, bada!
Neuk be pentsatzen dot Ibarretxek ukitu hori hartu dauala nonoren hizkeratik, agian irakaslearenetik, haren berba egiteko modua apaintzeko. Erregistro informala ala euskalkia? Egibarrek "oain", "hemendikan" edo "det" erabiliz gero, no problem, edo Izaskun Bilbaok "demokraziagaz" edo "dotsut" esanez gero. Ibarretxe arabarra da, Laudiokoa, eta inguru hartan mendebaldeko euskaraz egin izan dabe atzo arte, alias "bizkaieraz".
Ondo iruditzen jat beraz batuatik euskalkietara lehendakaria be pasatzea, beste batzuk egin dogun moduan, baina haren kasuan koherenteagoa izango zan mendebaldera begiratzea. Ez hobea edo txarragoa, ederragoa edo itsusiagoa, koherenteagoa baizik.
Niri iruditzen zait erregistroa eta ahoskera edo azentua ez direla gauza bera: pertsona batek Andaluziako azentuaz hitz egin lezake eta oso maila zaindua erabili joskeran, hiztegian eta tratemenduan. USte dut azentua behe mailako erregistroarekin identifikatzea Espainian hamazortzigarren mendetik hona inposatu izan den eredu zentralistaren ondorioa da: jasoa GAztelako azentua da, eta gainerako guztiak behekoak. Baina erregistroa ez da hori.