Cocidito madrileño eta intxaur-saltsa
Oso zalea ez banaiz ere inoiz edo behin entzun dut Cocidito madrileño Radio Euskadin eta, alde batetik, egoki ikusten dut saio horretan egiten den salaketa: Madril aldeko komunikabideetan euskal kontuen aurka egiten den "gerra" moduko hori. Baina, bestetik, ez dut ongi ikusten egin ohi den beste salaketa: Madril aldeko kazetariak ezjakinak direla eta kultura maila eskasekoak, euskal gaiei dagokienez.
Adibidetzat ematen dituzte Bizkaiko herriak Gipuzkoa lurraldean kokatzen dituztenak eta halakoak. Kontu horiek, ordea, egunero ikusten ditut nik Madrilera joan gabe, gure inguruko irratietan (Radio Euskadin, adibidez). Maiz entzuten dut oraingo gazteek ez dakitela esnea zer den, alegia, behiak ematen duenik, supermerkatuan erosten baitute (topiko hutsa da hori). Bada, kazetari batzuek ere ez dute futbol gaien inguruko jakintza faltarik baina geografia kontuetan... Nola, bestela, uler daiteke gertaera bat Nafarroako Caparros herrian kokatzea? Eta atzo bertan arratsaldeko programa batean erreportajea egin zion kazetari ezagun batek Mungian ireki berri duten Olentzeroren etxearen arduradunari. Eta hara nolako jakin-mina zuen kazetariak: ea Olentzero nekatua ote zegoen urte osoa eman ondoren picando carbón eta ea noiz itzuliko zen meategira galdezka. Behi-esnea zer den ez dute haur batzuek jakingo, baina egur-ikatzaren berri handirik ere ez dute kazetari nagusi batzuek. A zer nolako intxaur-saltsa osa daitekeen bertoko irratiekin ere (baditut makina bat adibide halako).
Erantzunak
Beno, hortaz Africak ez die oraindik euskara eta euskal kulturan murgiltzeko ikastaro intentsiboei etekinik atera. Famatuak dira bere "Elanchorbe" edo "el lehendakari Juan Antonio Aguirre"... Koloreak gorritu arazi zizkion ETBko zuzendaritzari ta klaro, halako hankasartzeak eginda "president de la Generalitat" katalan garbiz ahoskatzeko gai zen neskarekin zeuden aukerez berandutxo ohartu ziren: TV3 era bialdu... edo "euskaldundu".
Honek guztiak zerikusia dauka tele-aurkezlearen eskakizun murritzekin: Aurpegi atsegina, eta irakurtzen jakitea. Bere kabuz pentsatzea ez da komeni, are gutxiago kritikoa izatea, bere buruarekin adibidez "joe, nik ezin dut hemen aurkeztu, bertako kulturtxo orokorraz ere ez naiz jabetu oraindik". Ta zuzendaritzak zer bilatuko zuen hain presaka pertsona hauek gure etxeetan sartzeko? Ze erreazio ikusentzuleengan? "Una de las nuestras, como Iñaki y Adela" badirudi enpatia hoiek dituela buruan zuzendaritzak, Etzitzaion berehalaxe otu inori, gurean diren espainolak erakartze aldera espainola izatea etzela aski Euskal Herrian jantzia izateko.
Gaintxurizketa gaizki esaten badute bale, "de los nuestros" baina ez dezatela erderaz Madril.ik esan, orduan komeriak. Eta ez da lehenengoa, ez azkena... badugu aurreragoko adibiderik: Teleberriko neska bat "nuestro compañero Agustin Errotabehere" esan ezinik, etsita aizue "es que estos vascos qué apellidos, oiga"... Edota Calleja... edota asteburuetako Teleberri.ko aurkezle berria, bai, horixe, Terminator.eko polizia gaiztoaren begirada izoztua duen horixe. Horren euskal toponimia ere oso jantzia da, bai.
Ta nola ahoskatzen dute Radio Euskadikoek, Atxaga hainbeste gogaitzen duen "Ibarra sagardotégia"z aparte, euskal mundua: "en Éskio Itsaso" edo "Sabier"... egunero. Iduri luke ditugula bi mundu, bi hizkuntza... ta ai! hoietako batek bestea estali, desitxuratu, gutsietxi behar hori.
ETBkoak ez du Madrilgoena inondik inora zuritzen. Baina ETB-2ko Teleberriko aurkezleei euskal geografian jakintza minimoa eskatu beharko litzaieke. Eta ez naiz ari iparralde urrun eta ezezagun horretako auzo, herrixka eta izen ezezagunez; ezta Nafarroa arragoako herri arraroez. EAEko geografiara etorrita, "Urbia mendiko" (sic) irudiak eskaini dizkigu, aurten bertan ETB-2k, Africa Baetaren eskutik. Tumatxa.