Basauriko euskara: azken pausuak
Orain bi hilabete zendu zen Pedro Aurtenetxe, Basauriko euskara "originala"ren hiztunetan azkenetarikoa. Basauriko euskara koman dago, ez da lekuko askorik geratzen eta geratzen direnak herritik apartaturik bizi dira, Atxikorre, Luzarre edo Finagako aldatzetan. Katea apurtzear dago.
Bilbo Handian aspaldi hasi zen galtzen bertako euskara "originala". Eskuinaldean, ezkerraldean, iparraldean eta hegoaldean euskararen gainbehera nabarmena gertatu zen XX.mendean (gainbehera horren hasiera XIX.mendean topatu genezake) eta gure egunetara Bilbo, Basauri edo Etxebarriko euskara originalaren papurrak besterik ez dira heldu.
Aipatutako papur horiek ezagutzeko bi bide nagusi ditugu gaur egun: geratzen diren informanteak topatu edo/eta ikerlariek egindako lan, tesina eta tesiak irakurtzea. Egon, oraindik badago Basauriko edo Bilboko euskara originala menperatzen duenik, baina desagertzear dagoen belaunaldi bat da Basauriko El Social egunkariak zioen moduan: "La última generación euskaldun". Izan ere, geratzen diren informanteak zaharrak dira, oso, eta gehienak gaixotasun edo ezintasunek jota bizi dira.
Jon Arretxe idazleak bere tesi doktoralean(1) Basauriko euskara aztertu zuen orain hamar urte gutxi gorabehera. Orduan 48 informante edo lekuko topatu zituen, Pedro Aurtenetxe tartean, gehienak 70 urte ingurukoak. Interesgarria izango litzateke haietatik zenbat bizi diren jakitea.
Euskarabila elkarteak Pedro Aurtenetxeri eskainitako omenaldia zeukan prestaturik baina hau ez da heldu 103 urterekin hil baitzen orain bi hilabete. Basauriko euskara originala berreskuratzerik ez dago. Egia da beste leku batzuetatik etorritako hiztun euskaldunak badirela gure herrian (Arratia, Txorierri, e.a.) eta eskoletan euskara batua irakasten dela. Alabaina, gazteek nekez egiten dute euskaraz Basauriko aldapetan nahiz eta Koldo Zuazok bere mapa dialektologikoan Basauri eremu euskaldunean sartu. Basauriko euskara koman dago, ez da lekuko askorik geratzen eta geratzen direnak herritik apartaturik bizi dira, Atxikorre, Luzarre edo Finagako aldatzetan. Katea apurtzear dago.
Artikulutxo honi amaiera emateko eta, bitxikeri legez, Arretxek bere tesian jasotako bi testigantza labur jarriko ditut orain, Basauriko euskara zer nolakoa den (zen?) ikusteko. Pedro Aurtenetxeren ahotik hartuak, Arretxek berak egin zuen transkripzioa. Ohar legez esan dezagun transkripzioan agertzen diren "y"ek "dx" soinuaren balioa dutela. Beste barik:
"Emen gerran a Frankon gerran enendun aiñ ondo pasau e! Or eridute bajau neintzen, lau egun falta sien e entregetako Bilbao, anbulansia baten Bilbora, ospittalera, da esan erida bat a... ondiño dekot... inddaba garau txiker bat, ondiño be markie dekot."
"Ikixi (e)uen euskera, baie kostau yakon da merittue deko esebe estakiyenak ikisteko e! Berbarik e polittena da, e! Polittena munduen euskerie, estaki(t) nok inbentau (eu)en ori, nok, baie euskera... nik entzuten dot... oneik umiek esatebaterako auskera itten daurien... gause politta(g)orik estau"
(1)Basauriko euskara, ARRETXE, Jon. Basauriko Udala, 1994.
Basaurin, 2005
Erantzunak
Epa!
Ondarrun be bertoko euskerin inguruko bihar bat eiñ'ddabe. Esakerak, berbak... bibliografixan jasota euazenak eta kalin ondiokan ibiltten dizenak jaso'ttuez. Ta gure azpieuksalkixe zelan idatzi be proposaturabe.
Ixan be errezoirik ez gako falta hor goxan esan dabenai euskalki bat galtziaz mundu ikusteko era bat galtzen dala. Baine Basauriko euskeri galtzen dalako eskuk burure eruten douz (eta halantxeik ixan'birela pentsateot) baiñe ez ga konturatzen euskeri bixi-bixik dan herrixetan be aberastasun handixe gazela galtzen. Ondarruko ze gaztera gaur egun kapaza itsosun bi egoeratik gora ikusteko? Gure nausixak itsosuai beatu eta laste ikuste'ben itsoso berdi, ero itsoso baltza, ero kalma zurixe... eta jentiai adarra joteko arrañan ezaugarrixak pertsonetan aplikaten zittuezen: lantzoi alu, akuli lakoxe eztaizelaku, makallau baino baraizelakua...
Ta hori dana galtzen da, ta beraz batea gure nausixak itsosuaz euken erlaziñoi zabala. Gaur egun ondiokan kostan bixi ga baine itsosuai lepu emonda.
Hamen dakazuze ba ondarruko euskerin inguruko orrixe, ondiokan osatzeko'rana baine guztizko interesanti be barana. Itsoso beteko mundo barri bat (zahar bat) topakozue bertan.
www.ondarrutarnaturala.com
Ondo ixan!!
Lehenengo eta behin, eskerrik asko erantzunengatik
Pozgarria da horrelako beharrak Euskal Herriko leku ezberdinetan martxa bixian jarraitzen dutela jakitea. Deustuko Unibertsitatean oraintxe amaitu berri dute Ondarroako arrantzaleen lexikoaren gaineko tesi doktoral bat eta duela hilabete batzuk ikasle batek Bilboko euskararen (bai, euskara jatorra bizirik non eta Bilbon!) azterketa bat zeukan esku artean. Hor daukagu, baita ere, Aitziber Urkizaren Mendatako lexikoaz(1) tesina adibide legez. Unibertsitate horretan irakasle den Juan Manuel Etxebarriak ere lan sakona egin zuen Zeberioko euskara aztertuz (2)eta Iñaki Gamindek(3) Bizkaiko herri ezberdinetako euskara batzen behar handia egin du. Ni neu aurki hasiko naiz Arrigorriagako euskara jatorra batzen eta nirekin Euskal Filologia ikasten duen Gernikako lagun batek antzeko asmoa dauka Nabarnizko euskararekiko, azken asteotan iritzia aldatu ez badu behintzat.
(1)"Mendatako lexikoaz", in "Enseiukarrean 16", URKIZA, A. Deustuko Unibertsitatea, 2002.
(2)Zeberio haraneko azterketa etno-linguistikoa, ETXEBARRIA, J.M. Ibaizabal, 1991.
(3)Iñaki Gaminderen lan ezberdinak hemen
Eneko Zuloaga
Alberto Martinez de la Cuadrak Nabarnizko lexikoaren bilketa bat egin zuen, eta aurten edo datorren urtean argitaratuko du Nabarnizko Udalak. Dena dela, hiztegi horren atal batzuk dagoeneko argitaratuta daude Mendebalde Kultura Alkarteak argitaratzen duen Euskalingua aldizkariaren 2., 3., 4., 5. eta 6. zenbakietan:
- Nabarnizko Hiztegia, Euskalingua 2 aldizkarian
- Nabarnizko Hiztegia, B eta D letrak
- Nabarnizko Hiztegia, E, F eta G letrak
- Nabarnizko Hiztegia, I, J eta K letrak
- Nabarnizko Hiztegia, L, M eta N letrak
Ondo dagoz horrek batzeko beharrok. Derrigor egin behar dire ganera. Baie benetan galdu ez daiten aberastasun guzti hori, ahal danean sikeran, geure egin behar doguz horrek berbak, egunen egunen ibili. Osten, ikusteko bai lotuko dire,libiru baten edo besten, baie komunikateko ez. Barrikan bada hondartza bat, "nudista" edo "La Cantera" geitsuten daurena. Batzuk bakigu "Muiola" izen dana beti,mapa ren baten be halan ikus litxeke, baie ibilten ez dogulez, "La Cantera" baino ez da.Errontegiko zubi pasata be, erandiorantza gozela, "erandiolanda" iminten dauen kartel ofiziala dau. Askok dakigu ondino inoz ez dala holan izen, "Erandio Goikoa" baino. Halandaze, alperrik dau hori kartela!
Liburua erosteko Bilboko honako liburudendetan topauko dozue:
- Lizardi, Kirikiño, Urretxindorra, Elkar, Ibaizabal, Likiniano.
- Edota eskatu asapala@euskalnet.net helbidean
Basauriko euskara originala berreskuratzerik ez dago. Egia da beste leku batzuetatik etorritako hiztun euskaldunak badirela gure herrian (Arratia, Txorierri, e.a.) eta eskoletan euskara batua irakasten dela. Alabaina, gazteek nekez egiten dute euskaraz Basauriko aldapetan nahiz eta Koldo Zuazok bere mapa dialektologikoan Basauri eremu euskaldunean sartu. Basauriko euskara koman dago, ez da lekuko askorik geratzen eta geratzen direnak herritik apartaturik bizi dira, Atxikorre, Luzarre edo Finagako aldatzetan. Katea apurtzear dago.
>
Basauriko euskara koman dago edo Basauriko milaka euskaldunak lo daude? Izan ere, lerrootatik ulertzera ematen da hiztun euskaldun bakarrak Arratia eta Txorierritik etorritakoak direla, eta eskolakumeak denak direla erdarazale eta euskara trakets baten jabeak. Eta nire ustez hori ez da ikuspegi egokiena. Basauriko daturik ez dut ezagutzen, baina milaka asko dira euskaldun dudarik gabe, beraz euskarak izugarrizko potentzialitatea du Basaurin bideak jartzen badira. Azken euskalkidunaren kontuak politak izan daitezke ikerlarientzat, baina euskaltzaleontzat uste dut bigarren planoan geratu behar duela. Zaraitzun eta Aezkoan, Basaurin eta Santutxun zer egin behar dugu, negar egin ala bide egokiak ezarri bertako euskaldunek (euskalkidun, euskarabatudun, euskaratraketsdun, sasieuskaradun) euskaraz gizarteratu eta bizi daitezen? Zer da berebizikoa, azken euskalkidunaren galeraren inguruan harakiria egitea ala herrian gazte eta nerabeek euskararako urratsa emateko aukerak ezartzea? Euskarabila bezalako elkarteak zorionez horretan ari dira, eta hor eman behar ditugu indarrak, behintzat Basauri eta Santutxu bezalako egoera soziolinguistikoa aurkezten duten herri eta auzoetan.
Nire ustez katea benetan hautsiko da euskarak bere lekua galtzean, eta ez euskalkiak euskara batuari (hobetua, aberastua, osotua, bizitua...) bere lekua uzten dion unean.
Adeitasunez.
Aurrekoari erantzuna:
Egunero Basauriko kaleetan ikusitakoa eta Eustat-ek bere estatistiketan azaldutakoa dut nik oinarri: Euskaldunzaharren artean 900 inguru dira "euskaraz aktibo", jatorrizko elebidunen artean 310 inguru eta euskaldunberrien artean 520 inguru. Zuk esaten duzun moduan egongo dira "milaka euskaldun" baina euskaldunak direla erakutsi, ez dute erakusten. Ziur aski, zure berbei arrazoia emanez, lotan egongo dira euskaldun horiek. Alabaina, ez dezagun ahaztu hizkuntza bat lotan denbora larregi egiten badu herdoildu eta galdu egiten dela.
Euskararen gizarteratzearen gainean zera esango nuke: hizkuntza bat gizarteratzeko bide labur eta egokiena ahoa dela. Herri bat euskalduntzeko aski baliagarriak izango dira kartel euskaldunak, euskal liburuz ongi betetako liburutegiak, eta abar. Alabaina, horiek hizkuntzaren kanpo-testuingurua besterik ez dute osatzen. Hizkuntzaren bihotza hiztunak dira, haiek daukate euskara gizarteratzeko bide garbiena eta ez dute erabiltzen. Bertako euskara-maila zer nolakoa den jakiteko azterketa sakonago bat egin beharko litzateke.
Nik ez nuke esango euskaltzaleontzat bigarren planoan geratu beharko liratekenik herri jakin batzuetako azken euskaldunak. Izan ere, pertsona horiek dira herri jakin horretan gertatutakoaren (eta bertako euskararen) ispilu. Gazteek gura beste aukera dituzte, Basaurin bederen, euskara erabiltzeko baina beste barik erretzen dituzte bata bestearen atzean, egunero, eta kontrakoa uste duenari Basauriko gazte-taldeetara hurbiltzea gomendatuko nioke. Agian, 10etik 1ek euskara erabiliko du.
Eneko Zuloaga
Basauri, 2005
>
Orain bi hilabete zendu zen Pedro Aurtenetxe, Basauriko euskara "originala"ren hiztunetan azkenetarikoa. Basauriko euskara koman dago, ez da lekuko askorik geratzen eta geratzen direnak herritik apartaturik bizi dira, Atxikorre, Luzarre edo Finagako aldatzetan. Katea apurtzear dago.
> Basauriko euskara originala berreskuratzerik ez dago. Egia da beste leku batzuetatik etorritako hiztun euskaldunak badirela gure herrian (Arratia, Txorierri, e.a.) eta eskoletan euskara batua irakasten dela. Alabaina, gazteek nekez egiten dute euskaraz Basauriko aldapetan nahiz eta Koldo Zuazok bere mapa dialektologikoan Basauri eremu euskaldunean sartu. Basauriko euskara koman dago, ez da lekuko askorik geratzen eta geratzen direnak herritik apartaturik bizi dira, Atxikorre, Luzarre edo Finagako aldatzetan. Katea apurtzear dago.
> >
> Basauriko euskara koman dago edo Basauriko milaka euskaldunak lo daude? Izan ere, lerrootatik ulertzera ematen da hiztun euskaldun bakarrak Arratia eta Txorierritik etorritakoak direla, eta eskolakumeak denak direla erdarazale eta euskara trakets baten jabeak. Eta nire ustez hori ez da ikuspegi egokiena. Basauriko daturik ez dut ezagutzen, baina milaka asko dira euskaldun dudarik gabe, beraz euskarak izugarrizko potentzialitatea du Basaurin bideak jartzen badira. Azken euskalkidunaren kontuak politak izan daitezke ikerlarientzat, baina euskaltzaleontzat uste dut bigarren planoan geratu behar duela. Zaraitzun eta Aezkoan, Basaurin eta Santutxun zer egin behar dugu, negar egin ala bide egokiak ezarri bertako euskaldunek (euskalkidun, euskarabatudun, euskaratraketsdun, sasieuskaradun) euskaraz gizarteratu eta bizi daitezen? Zer da berebizikoa, azken euskalkidunaren galeraren inguruan harakiria egitea ala herrian gazte eta nerabeek euskararako urratsa emateko aukerak ezartzea? Euskarabila bezalako elkarteak zorionez horretan ari dira, eta hor eman behar ditugu indarrak, behintzat Basauri eta Santutxu bezalako egoera soziolinguistikoa aurkezten duten herri eta auzoetan.
>
> Nire ustez katea benetan hautsiko da euskarak bere lekua galtzean, eta ez euskalkiak euskara batuari (hobetua, aberastua, osotua, bizitua...) bere lekua uzten dion unean.
>
> Adeitasunez.
"Nire ustez katea benetan hautsiko da euskerak bere lekua galtzean, eta ez euskalkiak euskera batuari bere lekua uzten dion unean".
Auzia uste dot ez dala Basaurin euskara batua ala euskalkia erabili, Basaurin bertako euskara ia galduta dagoala baino. Benetan mingarria da euskalkiaz horrela berba egitea; bizkaiera euskalkia dogunontzat ama-hizkuntza bizkaiera da, eta "batua" hizkuntza eraberritua errealitateko eremu desberdinetan, hala nola, irakaskuntzan, komunikabideetan, legeen arloan, indarrak elkartuta hizkuntza tresna eraginkorra izateko. Batak bestea ez dau kentzen, bizkaiera izan behar da euskara batuaren oinarritako bat, bestela "batuak" ez dauka zentzurik.
Baina badirudi euskalkia nostalgiko burugogor kontserbadore sasiletradunon hizkuntza dala, eta "batua" aberria eraiki nahi dabenena, ea behingoz konturatzen garan hizkuntzaz gabilzala, eta ez politikaz. Nik uste dot euskera disfrutau egin behar dala, eta horretarako euskaldun zahar askorentzat beharrezkoa da euskalkitik abiatzea. Gu herentzia baten jabeak gara, ni ez naz umezurtza beste ama-hizkuntza bila hasteko, "batua" erregistroa da niretzat, ez ni eta nire zaharren hizkuntza.
Politika ondo dago:euskara baturik barik euskarak ez dauka etorkizunik, euskaldun berriei
erraztasunak eman behar jakez, dana oso ondo.
Inork ez dau "batuaren" beharra zalantzan jartzen, baina bai askok eta askok euskalkien garrantzia. Nire uste apalean "batua" euskalkien osagarri da, eta ez alderantziz, bizkaieraren lurraldean hizkuntza genozidio bat burutzen ari dira iluminatu asko, tradizioari lepoa emanda.
Nire herriko ondarrutarnaturala moduko planteamenduak egiteko, errespetu guztiz, ausarta izan behar da: ez dakienari akatsak parkatu ahal jakoz trebatzen dabil eta, baina ahozkotasuna hizkuntza idatziaren eredua izatea proposatzea sinestezina da..., imaginatu planteamendu bera euskera baturako, negar gura emoten deuste.
Baina politikak dena justifikatzen dau, "batua" bai, euskalkia zertarako? hori jeltzaile antidilubianoen hizkuntza zaharkitua da, mesedez.
Uste dot egunen batean, tamalez berandu, bizkaiera ama-hizkuntza dogun euskaldun zaharrok konturatuko garala gauzak gaizki egin doguzala gure euskalkitik ez garalako euskara batura abiatu, ez dogulako bizkaiera indartu "batu" indartsu eta gurea egiteko.
Gaizki esanak parkatu, ez dot inor mindu nahi, uste dot euskara danon artean aurrera atera behar dogula polemika antzuak albo batera lagata.
Bakarrik gauza bat bukatzeko, disfrutau zuen euskaraz, etxeko euskara jantzi: idatzi, tradizioa ezagutu, eraberritu, maitatu erabilera jantzian.
Nire hizkuntza bizkaiera da, gero "batua", euskaraz disfrutau egin nahi dot, politika politikoentzat.
Kontua ez da politika bai politika ez, euskalkia bai batua ez, kontua da ea zer euskara eredu osatu behar dugun euskalkirik gabeko eremuetan euskaldun berriek euskaraz egin dezaten. Eta hori da Basauri, Barakaldo, Bilbo, Santurtzi eta Sestaoren kasua, esaterako. Euskalkidun asko bizi gara Bilboko inguruetan, baina euskalkiak guk ditugu, ez euskarara heltzen ari diren milaka eta milaka euskaldunek. Beraz horiek eredu praktiko, aberats eta bizi bat behar dute. Eta uste dudana da eredu hori ez dela etorriko Santutxuko eta Arangoitiko azken euskaldunetatik, ezta Basauriko edo Buyako baserrietatik. Zergatik? Ez duelako indarrik inorengan erakarpenik sortzeko. Ez dago masarik gainontzekoek eredu hori ikas dezaten, besterik gabe. Eta hurbil, kalean, ez dauden ereduek ez dute balio. Hori hizkuntza kriterioa da, eta ez politika ezta iluminazioa ere. Ereduak nahasketa bat izan beharko du, batua, bizkaiera, gipuzkera, lapurtera, nafarreren eta xibereraren arteko kakanaste dibertigarri eta berri bat. Bizkaierak zoritxarrez ez du nahikoa indar Bilbon eredu bat sortzeko, ezta batuak ere. Beraz Bilbon eta inguruetan bizi garen milaka euskaldunek erabiltzen ditugun ama-euskeren eta batuaren arteko fusio bat izango da edo ezta izango.
Bestalde, ez dut nik ukatuko toki zehatz edo eskualde bateko euskalkiaren galeraren izugarria. Tristuraz betetzen gaituzte halakoek. Baina nire ustez hortik euskararen egoeraren analisietara salto handiak eman behar dira, gehienbat aspalditik daudelako hilda Basauriko euskara, Zaraitzukoa edo Legutiokoa. Seguruna beste batzuk hilko diren bezalaxe. Baina euskararen etorkizuna ez da hor jokatuko, Basauriko poteo kalean baizik, eta hor euskalki fosilizatua erreibindikatzea guztiz antzua dela uste dut, lanerako hainbeste eremu dugunean euskaltzaleok. Gehienetan hutsik egoten den eremua, bide batez.
>
Orain bi hilabete zendu zen Pedro Aurtenetxe, Basauriko euskara "originala"ren hiztunetan azkenetarikoa. Basauriko euskara koman dago, ez da lekuko askorik geratzen eta geratzen direnak herritik apartaturik bizi dira, Atxikorre, Luzarre edo Finagako aldatzetan. Katea apurtzear dago.
>
> Kontua ez da politika bai politika ez, euskalkia bai batua ez, kontua da ea zer euskara eredu osatu behar dugun euskalkirik gabeko eremuetan euskaldun berriek euskaraz egin dezaten. Eta hori da Basauri, Barakaldo, Bilbo, Santurtzi eta Sestaoren kasua, esaterako. Euskalkidun asko bizi gara Bilboko inguruetan, baina euskalkiak guk ditugu, ez euskarara heltzen ari diren milaka eta milaka euskaldunek. Beraz horiek eredu praktiko, aberats eta bizi bat behar dute. Eta uste dudana da eredu hori ez dela etorriko Santutxuko eta Arangoitiko azken euskaldunetatik, ezta Basauriko edo Buyako baserrietatik. Zergatik? Ez duelako indarrik inorengan erakarpenik sortzeko. Ez dago masarik gainontzekoek eredu hori ikas dezaten, besterik gabe. Eta hurbil, kalean, ez dauden ereduek ez dute balio. Hori hizkuntza kriterioa da, eta ez politika ezta iluminazioa ere. Ereduak nahasketa bat izan beharko du, batua, bizkaiera, gipuzkera, lapurtera, nafarreren eta xibereraren arteko kakanaste dibertigarri eta berri bat. Bizkaierak zoritxarrez ez du nahikoa indar Bilbon eredu bat sortzeko, ezta batuak ere. Beraz Bilbon eta inguruetan bizi garen milaka euskaldunek erabiltzen ditugun ama-euskeren eta batuaren arteko fusio bat izango da edo ezta izango.
>
> Bestalde, ez dut nik ukatuko toki zehatz edo eskualde bateko euskalkiaren galeraren izugarria. Tristuraz betetzen gaituzte halakoek. Baina nire ustez hortik euskararen egoeraren analisietara salto handiak eman behar dira, gehienbat aspalditik daudelako hilda Basauriko euskara, Zaraitzukoa edo Legutiokoa. Seguruna beste batzuk hilko diren bezalaxe. Baina euskararen etorkizuna ez da hor jokatuko, Basauriko poteo kalean baizik, eta hor euskalki fosilizatua erreibindikatzea guztiz antzua dela uste dut, lanerako hainbeste eremu dugunean euskaltzaleok. Gehienetan hutsik egoten den eremua, bide batez.
Eskertzen deutsut erantzutea, konforme ez banaz be, onartu behar dot zeure ikuspuntua dala, eta zentzuz eta dotore azaltzen zarela. Mila esker, askotan emoten dau ezin litekeala eztabaidatu haserretu barik, gustoko dot daukazun azaltzeko modua ondo argudiatuz.
Ni hizkuntza kontuetan ez naz maisua, hortarako nirea baino prestakuntza hobea izan behar da, gainera uste dot oso gatxa dala edozein alorretan egiaren jabea izatea, gauzak ez dira hain sinpleak, hizkuntza bizitzeko eta ulertzeko modu desberdinak dagoz, danak errespetagarriak.
Zure iritzia zuk bizi dozun hizkuntza egoeratik abiatuta emoten dozu, nik neuretik; ez dira errealitateari aurre egiterakoan oso desberdinak izango, inguru jakin batzuetatik aparte, bai Bilbon, bai Gasteizen erdera erabili behar da eta. Zuk dinozu ama-euskera eta batuaren arteko fusio bat izango dala etorkizuneko euskara, beharbada; zoritxarrez Gasteiz inguruan ez dira Bilbo aldean lez milaka euskal hiztun bizi, eta ziurrenik etorkizuneko euskara euskañola izango da, hau be kakanaste dibertigarria izango da?
Hizkuntzak bere bidea du, erabilerak ezartzen dabena, Basauriko poteo kalean egingo denak importantzia izango dau, baina baita herri aldizkari eta irratian, ikastolan, eta batez be etxean erabiliko danak. Zuri irizten jatzu Basauriko bizkaiera errebindikatzea guztiz antzua dala: "ez dago masarik gainontzeko eredu hori ikas desaten, besterik gabe. Eta hurbil, kalean, ez dauden ereduak ez dute balio"; hala izango da, nik ez dot ezagutzen hurretik bertako giro euskalduna; bai Gasteizkoa eta euskaldun berri masa badago be, ia inork ez dau euskaraz berba egiten.
Nik idatzi neutsun esateko Basauriko euskara galdu bada bizkaiera ez erabiltzeak zer ikusia izango dabela, eta niretzat hori mingarria dala, nahiz eta batuak bere tokia hartu, besterik ez. Eta zuk ezetz esan arren, Tolosako baserritar batengadik Galdakaoko euskaldun zahar batengandik baino hurbilagoko euskara badarabil
basauritar batek hori politika jakin baten ondorio da.
Euskaldun berriek bizkaieraz ikasi behar dabe bizkaieraren eremuan? nik uste dot hori inguruaren arabera izan behar dala, desberdina da Bilbo ingurua edo Durango aldea.Argi dagoena da hizkuntza politikak urte batetik bestera ezin dirala aldatu, baina bai hobetu, ikastoletan euskalkia erakusteko baliabideak jarriz, adibidez. Zuk hain ondo diozun moduan lanerako eremuek asko mugatzen dabe erabilera. Daukagun hizkuntz politika dala eta, aitortu behar dot batua praktikoagoa dala, batez be Basauri, Sestao, Santutxu eta abarretan. Horregatik ,erderaren lehiaz gain, bertako bizkaiera galdu egin da, ez da drama bat, ez da ulertzen bizitzarik heriotzerik gabe, mingarria dana da hiltzeko modua.
Nire uste apalean euskarak iraun badu mendeetan zehar, leloak dioen moduan dakitenek zaindu eta erabili dabelako izan da. Gaur egun euskaldun zahar askok hizkuntzara hurreratzen dira dauan balio ideologikoagatik, eta hori ondo dago, baina hizkuntza komunikazio tresna da, zaindu behar dan mekanismoa.Bizkaieraren kasuan norbere ama-hizkuntza gutxiesten da euskararen etorkizunaren izenean,eta bakarrik erabili ahal da kalean poteatzerakoan, ezin da idatzi, ikertu beste eremuetan zuk dinozun lez erabiltzeko, hori ia euskararen kontra jotea da.
Argi daukat euskaldun zaharrok gure euskalkitik, ahalik eta jantzienetik, jo behar dogula batura; euskaldun berrien kasuan, honezkero ez dago aldatzerik, pozik euskaraz egiten badabe, hori da eta garrantzitsuena.Nik Gasteizen behar egiten dot euskaldun berriakaz eta badakit nolako lana egin behar daben, eta zein esker txarrekoa suertatzen jaken euskara ikastea, batez be kalean erabiltzerik ez dagoenean. Euskaldun berrien kasua desberdina da, eurek jasotzen dabe guk eskeintzen deutsaguna, eta era desberdinean erabiltzen dabe, beharraren eta inguruaren arabera. Niretzat ez dago lehen eta bigarren mailako euskal hiztunik, herentzi desberdinetatik hurbiltzen garenak baino. Euskalkitik eta batutik, eta biak osagarriak dira. Ez naz sentitzen Basauriko edozein euskaldun berri baino euskaldunago, mirestu egiten dot edozein
euskaldun berrik hizkuntzaren alde egindakoa.
Nireak bizkaireran erabileren gaineko erreflexio bat izan nahi dau, besterik ez; bakoitzak egin dagiala nahi dabena, nire helburua euskaraz disfrutatzea da ez bestei kargua hartzen ibiltzea.Erreibindikatzen dot neure euskalkia, Basaurin, Santutxun, Arangoitin aspaldi galdu zana eta ez doguna berreskerutako. Nire espresibitatea sentitzean, hizkuntza barru-barrutik azaltzean, horrela berba egiten dodalako, Basauriko eta Buyako euskal baserritarrengadik oso hurbil. Bizkaiera antzua eta fosilizatua zuk dinozun bezala, baina nirea; besterik barik, inolako melodrama barik, neu be hilgo naz. Nahiko neuke euskararen etorkizunean Bizkaierak bere lekua izatea, ez bakarrik poteatzerakoan, lanerako euskaltzaleok doguzan hainbeste eremuetan be bai. "Gehienetan
hutsik egoten dan tokian bide batez".
Mila esker irakurtzea lortu badozu, hizkuntza kontuetan bakoitzak bere ikuspuntua eduki ahal dau, importantea euskara erabiltzea da(hori bai ahal bada bizkaiera).Besarkada bat.
Basauriko euskara jatorra galtzear dagoela diozu; horren harira beste gauza bat ere gehituko nuke: hizkuntzarekin batera, honen bitartez belaunaldiz-belaunaldi transmititzen joan den informazioa ere galtzen dagoela (mundua ikusteko era bat; gauzak adierazteko modu bat; e.a.).
Gure esku dago bideak eraiki eta ahal den neurrian, denborarik galdu gabe, gure nagusien jakinduria eta hizkuntza nolabait jaso eta hurrengo belaunaldiei helaraztea. Ahozko Ondarea batu eta gorde beharra dago, gerora aztertu eta gure ondoren datozenei eskaintzeko.
Zuk adierazitako kezka horri erantzun nahian, Badihardugu Euskara Elkarteak Deba Eskualdeko Ahotsak proiektua jarri zuen martxan 2003an, Eibarren burututako antzerako proiektu baten harira (Eibartarren Ahotan).
Proiektu hauen inguruko informazio gehiago nahi izanez gero, jar zaitez gurekin harremanetan. Gustura jasoko dugu zure berri ere. Gure datu guztiak gure webgunean
eutsi goiari,
Itziar Alberdi - Badihardugu Euskara Elkartea