Korrika 14 eta euskaldun barriok
Euskaldun barri/zahar baino egokiagoa ez da izango euskaldun praktikante/ez praktikante dikotomia (adibidez)?
Aurtongo Korrika 14 iaz hil jakun Andolin Eguzkitza goxoa, saltseroa eta ahaztezinaren omenez ospatuko dogu, besteak beste "euskaldun barri"-en zelabaiteko eredu moduan. Eta ondo deritzot AEK-ko neska-mutilek eurek be komatxo artean ipini izana, neuk oso argi ez deukodalako "euskaldun barria"-ren kontzeptua. Teoriaz, ama-hizkuntza euskara ez deukona, bai. Baina "ama-hizkuntza", "aita-hizkuntza" edo "guraso-hizkuntza"? Bardin kontatzen dau gurasoak euskaldun barriak direnean (gero eta ohikoagoa dana)?
Euskalkiduna edo batuaduna?
Beste detaile bat, kontuan hartu beharrekoa, ea "euskaldun zaharra" euskalkiduna edo batuaduna dan. Eta baita etxetik kanpo pertsonak jasotako hezkuntza be: ikastolakoa edo beste ikastetxe mota bateko A, B edo D eredukoa. Ez dogu beraz faktore bakar bat aintzat hartu behar euskaldun barri/zahar dikotomia tradizional horretan, nire ustez.
Baina neuk pentsatu nahi dot "Korrika"-ko antolatzaileek omendu nahi dabena, idazle eta euskaltzain bikainaz gain, euskararen ikaste prozesuan hainbatek egindako esfortzua dala zelabait (aitaginarrebak esan eustan legez). Fermin Muguruzak berak be (adibidez), bere "euskaldun barritasuna" aldarrikatzen dauanean, zentzu horretan egiten dauala uste dot.
Nola definitu euskaraz egiten ez duten "euskaldun zaharrak"?
Hala ere, beste urte batean omenduko ei dabe, itxura danez, euskararen ikaste prozesuan murgilduta dagozan beste hainbat euskaldun... zahar: alfabetatzen dabilzanak, euskaraz irakurtzeko berebiziko ahaleginak egin behar dituen beste horiek, hika berbetan ikasten dabilzanak, euskara teknikoa ikasten ari direnak... "Euskaldun zahar" guztiak be ez direlako bardinak. Bestela, zelan definidu behar ditugu ba euskaraz ia inoiz egiten ez daben "euskaldun zahar" horiek? EuskaldunTXarrak, esate baterako? Edo aukerarik txikienaz baliatuz erdarara erraz pasatzen diran euskAHULdun horiek? Zeren, dikotomiez gabilzala, askoz be errealagoa iruditzen jat euskaldun praktikante/ez praktikante artekoa.
Azken finean, galdera ez zan hainbeste behar izango "nondik gatozen" baizik eta "noruntz goiazen". Neuri ezer gitxi balio egiten deusta Ibarrangelu edo Elizondoko "euskaldun zahar" ez praktikante batek. Hobeto eta gusturago komunikau egingo naz ziur aski Caceresen edo Fez-en jaiotako "euskaldun barri" praktikante bategaz. Egin edo ez egin, euskalduna izan edo ez izan, that is the question.
Euskara eta etorkinak
Gaur egun, bestelako etorkin mota batzuk jasotzen gabilzala, Marokotik, Ghanatik edo Ekuadorretik, zaharkitu xamarra begitantzen jat "Korrika"-n planteau egingo deuskuen dikotomia hori. Oraindino ez dogu asimilau andaluziar batek euskaraz egitea (batik bat erakusketako pieza bitxi-bitxiak direlako, bidenabar esanda) eta orain aurre egin behar deutsagu etorkin baltzen eta txinatarren seme-alabak honela mintzatzeko errealitateari. Edo beti irri bategaz mosuan entzungo ditugu euskaldun barri exotiko hauek ("zer ondo egiten dabe!"), azalaren kolorea edo aurpegiaren ezaugarri etnikoak agerikoak direnez etiketa ganetik kendu ezinik? Eta beti erdaraz egingo deutsegu?
Amaitzeko, aitortzen dot gai hau eztabaidatzera bultzatu nauena neure "euskaldun barria"-ren sentiberatasun mindua izan dala. Noski. Baina ganera beti matxinatu egin naz etiketen aurka, eta kasu honetako etiketak ezaugarri betierekoa eta aldaezinaren ganean eraikita dagoela emoten dau. Ezaugarri horregaz jaio zinan, ezaugarri horregaz hilko zara. Eta horrexegaitik protestatzen dot. Hendaiako "euskaldun barri" batek bizitza osoan ganean eroan behar izango dau etiketa-gurutze hori, batuaz baino lapurteraz ederto egiten badau be, adibidez. Beste hainbeste hika jariotasunez egiten dauan Donostiako "euskaldun barri" horrek. Edo Andolin Eguzkitzaren kasua bera, adibide ezin hobea. Baina bien bitartean Durangoko beste "euskaldun zahar" horreri, euskaraz ia sekula egiten ez dauan horreri, telebista erdaraz egunero ikusten dauan horreri edo euskaraz libururik inoiz irakurri ez dauan horreri, "labeldunaren domina" inork ezin izango deutsa kendu sekula. Ez da ez logikoa ez bidezkoa.
Erantzunak
Gora AEK, bai horixe! Eta garrantzitsua da Korrika 14-ren alde egitea, jakina. Baina ez da hori bateraezina izango pentsatzeagaz, ezta Erruben?
Bitxikeria bat kontaukotsut: Mahatserriko (Bilboko Santutxu, Begoña, Uribarri...) AEK-k, beste leku batzuetan egin daben legez, "Berbalaguna" ekimena martxan ipini dau aurton be. Badakizuenez, kontua da euskaldun praktikanteak ez hain praktikanteak diranekin biltzea, astean behin -edo, euskarari ekiteko. Eta neu apuntau naz, beste bateri praktikatzeko aukera emotearren.
Propagandan, inolako momentuan be ez, ez dabe "euskaldun barri/zahar" berba erabilten. Bai ordea beste hauek: ""Euskara praktikatu nahi dute askok eta zuk, euskaraz dakizun horrek laguntza handia..."". Edo "euskaldun abilak, traketsak eta parrapleroak" kontzeptuak. Mahatserriko AEK-ko neska-mutilek ekimen honetarako ez dabe planteatzen "zuk, euskaldun zahar horrek, apadrinatu euskaldun barri bat" edo gisako eskema zaharkituak.
Kuriosetateaz, neure berbalagunak galdetu eustan ea euskaldun zaharra edo barria nazen. Neu, begibakar hau, itsu bateri gidatzen nabil?
Erruben Apaizarenak emandako erantzunaren ganetik, oso-oso interesgarri iruditu jat Patxi Lurraren ekarpena, baina oso-oso. Ez da, inondik ere "txostentxoa". Zer pentsatua ematen du. Euskaldun barririk apadrinatzearen kontra, euskalduntasunean aspalditik iraungita behar lukeen "zahar/berri" banaketa horren kontra. Zergatik nabarmendu beharra dago beti ere Txillardegi, Eguzkitza, Kintana... euskaldun"berriak" direna? Kontuan hartuta ustez euskaldun"zahar" garen asko eta asko euskaldun"berri"tuak garela (ezkutuan asko eta asko). Hipokrisiaren kontra, mila esker, Patxi Lurra!
Erruben Apaizarenaren gisako jarrerak euskalgintzan ez ezik, gizartegintzako beste esparruetan ere zabalduxeak dauden garai hauetan, atera nadin nere erreka zulotik eta urrezko orrazearekin adats nahasi hauek orrazten ditudan artean nere ileekin batera ideiak ere atontzen saiatuko naiz; izan ere Kakontzi eta Patxi Lurraren iritzi-ekarpenekin bat nator ni ere, Korrika eta AEK sustengatzea eta gogoeta egitea kontrajarrita baino, elkar elikatzen dutela pentsatzen dutenetakoa naiz beraz.
Euskaldunzahar/euskaldunberri izendapena zaharkitua geratu izanaz gainera, etzaigu egungo egoera argitzeko baliagarri eta ditugun beharrei erantzuteko moduko aukerarik ere eztigu ematen (Alfabetatze-euskalduntze munduan honez gero ohartuta beharko lukete).
Duela zenbait urte nere larrutan bizitako esperientzia kontatuko dizuet adibide gisa: Bertsozale Elkartean hasi nintzen lanean Txapelketa Nagusiarako; artean nik dena zuka egiten nuen eta bertako langile Jexux Muruak animatu ninduen hika egitera eta serio hasi orduko konturatu nintzen euskara ikasleen moduan nenbilela... Eta geroztik hika suelto egiten dinat eta nere hankasartze eta abarrekoekin nolabait defendatzen naun. Izan ere etzegok euskaldunontzat behin-betiko etiketarik, denak ari gaitun euskalduntzen edo erdalduntzen norberaren hizkuntz jardueraren arabera.
Euskalduntasuna, prozesu bat dun, ibilbide bat, hizkuntzaren beraren bidez egiten dena, berau barneratu eta erabiltzearekin batera, hizkuntza horrekin urte luzeetan ondutako beste lenguaia batzuekin elikatzen eta osatzen dena: idatzizko literatura, ahozkoa (kontagintza, betsolaritza, kantua... etab.) musika, dantza, gastronomia eta nahi dituzun lenguaia guztiekin elikatzen eta beraz osatzen dun euskalduna. Euskalkitik estandarrera (AB) eta estandarretik euskalkira (BA) eta hikatik zukara edo zukatik hikara eta berorikara eta atzera berriz eta modu berean hizkera formaletik informal, kaleko, lizun, lohi eta narrastienera eta alderantziz.
Eta hau guztia arestian aipatutako izendapenekin nola uztartu? Hortxe koxka! Aspalditik esana zegon: Euskalduna euskaraz dakiena baino, euskaraz bizi dena dun eta hortik abiatu beharko diten gainerako izendapenak, gezur batean biziko ez bagaitun.
Eta esan beharrekoak esanda noan nere erreka-txokora, laster Peru informatikaria (Martin artzaiaren semea) bisitan izango dinat-eta. Akaso berari galdetuko zionat, ea zer pentsatzen duen, bere esperientzia hausnar dezan, gogoeta egin, burua, erreka honetako harri-kozkorren gisara gogor ez dakion, Erruben bezala "apaizeneratuko" zaidan-eta bestela. Aiooooooo!
Askotan gertatzen zaigu paisaiaz gozatu beharrean, eta egindako bidaiak zer onura ekarri digun pentsatu beharrean, zenbat diru edo zenbat neke ekarri digun pentsatzen hasten gara. Kasu horretan denok dakigu zer adierazi nahi izan zuten AEKideok ( besteak beste, ederto azaldu zutelako prentsaurrean ) zabaldutako mezuarekin eta zuk zeuk azaldu duzu zeure txostentxoan, baina orain inportanteena da KORRIKAri laguntzea eta denok KORRIKA egitea euskararen alde, eta ez eztabaida antzuetan murgiltzea ( Neurri batera arte behintzat, momentu honetan behintzat) Badakit ez zaudena honen kontra baina gatozen mamira eta ez gaitezen iparretik aldendu !!
GORA AEK !!
GORA KORRIKA !!
GORA EUSKAL HERRI EUSKALDUNA !!