Saskibaloi informazioa katalanez, itzulpen automatikoarekin
Vilaweb atariak, zehazki bere Badalonako edizioak, protesta egin zuen Espainiako ACB ligako antolakuntzaren aurrean, Kopako finalaren jarraipena gaztelaniaz bakarrik eskaintzen delako acb.com gunean. Kasurik egin ez dietenez, Internet bidezko itzulpen automatiko zuzenarekin erantzun dute Vilaweb-ekoek.
Saskibaloia kirol inportantea da Katalunian. Joventut-ek beste talde katalan bat kanporatu du, Manresa, eta Barcelonak Real Madrid utzi du kanpoan.
ACB-k katalanezko bertsioa ezinezkotzat jo ondoren, Vilaweb Badalonak esperimentu bat proposatu zuen. Internostrum konpainiaren itzulpen automatikoko teknologia erabiliz, ACB-ren webguneko informazioa zuzenean itzuli gaztelaniatik katalanera.
Emaitza sarean ikus daiteke, hemen adibidez, edo Vilaweb Badalonarekin konektatuz. ACB-ren gunea acb.com da.
Orain, finalerdi bat Kataluniako bi talderen artean izango da, FC Barcelona, eta DKV Joventut Badalonakoa. Finalerdi hori bihar jokatuko da. Gaur, final-laurdenetako batean, TAU Ceramica Gasteizko taldeak jokatuko du Madrilgo Estudiantes-en aurka.
Katalanerako bost sistema ezagutzen ditut:
InterNostrum
Nik ezagutzen dudan einean, oso ona da, Alakanteko Unibertsitatean
sortua da eta, oker ez banago, GNU lizentziarekin
banatzen da. Tipologikoki oso gertu dauden bi hizkuntzarako oso
teknologia egokia eta eraginkorra erabiltzen du (finite state automata),
baina teknologia honek problemak ditu bi hizkuntzen artean egitura
oso bestelakoak agertzen direnean (euskara-gaztelaniaren kasuan,
adibidez). Portugeserako ere egokitu da sistema hau. Kuriositate bat, taldearen burua (Mikel Forcada
Zubizarreta), euskalduna da, ama Azpeitikoa dela, oker ez banago. Apirilan
etorriko da Deustuko Gillermo Barrutieta doktoregaiaren tesi-epaimahian
buru gisa parte hartzera.
AutomaticTrans
Hau oso ezaguna da, El Periodico de Catalunya-n garatu zen
katalanerako edizioa mementuan ateratzeko. Sistemaren garpenean ibili zirenen
multzo handi bat egunkari horren enpresatik atera zen eta enpresa
propioa sortu zuten. Gero, Internostrum kasuaren bezala,
prestatu dute beste bertsio bat portugesarako (hauek Brasileko
portugesarako, EFE agentziak ordainduta). Katalanerako bertsioa asko
erabiltzen da Katalunian: herri erakundetan eta banka arloan, batez ere.
Euskararako prototipo bat oso emaitz onekin egin zen igaz lau hilabetetan (2002eko azarotik 2003eko otsailera), Eusko
Jaurlaritzako Kultura Sailak eskatuta. InterNostrum ez bezala,
sistema honek egitura oso ezbezalakoak dituzten
hizkuntzak ere onartzen ditu. Eta badu beste alde on bat: itzulpenak automatikoki
egiteko dauden bi teknologia nagusiak erabiltzen ditu: analogia eta arau
bidezko estrategiak. Lehenago aplikatzen ditu analogiak, eta batere ez topatzen ez
duenean, erregelekin saiatzen da ahal duena egiten. Horrela
kalitatea neurri handi batean segurtatzen da, behintzat korpusak
(edo itzulpen memoriak) eskugarri dituenean. Erregelekin egitura oso
korapilatsuak era ebazten badaki (protipoan alegia: izen sintagma, izen-aditza konmuztadura,
erlatibo perpausak, kordinatuak). Elhuyarreko hiztegi osoa, IXA taldeko EDBLa eta Bizkaiko Aldundiko 5 urteko boletinetako korpus lerrokatua erabili zen prototiporako.
Incyta
Hau da sistemarik zaharrena, teknologiaren aldetik ere. Transfer
teknika erabiltzen du, hau da, aurau bidezko estrategia klasiko bat, eta AT-ek
bezala, oso egitura desberdinak dituzten hizkuntzarako egokitu daiteke.
METAL sistema ezagunatik garatu zen. Hots:
"Antzinatasun eta garrantzian bigarren sistema dudarik gabe METAL da.
Hirurogeigarren hamarkadatik bizirik dirauen beste bat da, SYSTRAN bezala,
kontinente bietatik ibilia dena. Jatorrizko diseinua 1961ean egin zen
LRC-an (Linguistic Research Center) Austinen den Texaseko
Unibertsitatean, Winfred Lehman zuzendari zelarik, ingelesa/alemanera
bikoterako. METALen patua kontinente zaharrera igaro zen 1978an, SIEMENS
enpresa garapen eta ustiatze eskubideen jabe egin zenean hain zuzen.
Hasierako bikoteari berehala beste zazpi gehitu zitzaizkion europar
hizkuntza nagusiekin (frantsesa, nederlandera, daniera eta espainola).
1994an SIEMENS-NIXDORF-ek horretarako hain zuzen sortutako filial talde
bati eman zion sistemaren garapena, horien artean Alemaniako Sietec eta
Espainiako Incyta. 1997an Lernout-Hauspie talde belgikarrak bereganatu
zituen. Gaur egun, METALen garapen ezberdinak Sail Labs enpresaren menpe
daude. Azpimarratzekoa da Espainian ingeles/ katalanera hizkuntza bikotea
(ITACA proiektua) eta espainola/katalanera (IncytaEsCA) garatu direla
Kataluniako Gobernuak ordainduta, bai eta espainola/galiziera bikotearena
ere Galiziako Gobernuak ordainduta."
ARA
Honi buruz ezer gutxi dakit. Valentziako ARA-AutoTrad enpresak sortu izan duela baino ez.
SALT
Eta azkenik, SALT dago. Windowserako sistema interaktiboa omen da, Valentziako
Gobernuaren Kultura Kontseilaritzaren babesarekin sortua eta
katalanera Valentziako dialektora egokituta dagona. Oso erabilia da Valentziako erakundetan, Valentziera (sic)
dialekto ofiziala baita herrialde hartan. (Uste dut katalanera
normatiborako ere erabiltzen dela, Valentziako UPV-ean adibidez).
-Joseba