Euskal Herria hizpide Medem-en dokumentalean
Julio Medem euskal zinemagilearen azken dokumentalak, hautsak harrotu ditu. Izenburua da: "La pelota vasca, la piel contra la piedra". Aurrerantzean ere, seguru, euskal gatazkaren gaineko film honen inguruan asko hitz egingo dela. Eztabaida piztu da, beraz.
Aurkako jarrerak
Oraindik estreinatu ez den arren, dagoeneko Julio Medemen azken filma oihartzun handia izaten ari da. Atzokoan, Ermuako Foroko kide diren Iñaki Ezkerrak eta Gotzone Morak beren testigantzak filmetik kentzeko eskatu zien Medemi. Beraien esanetan, filmean Guardia Zibila eta Polizia torturatzaile bezala azaltzen dira eta ETAren inguruko jendea biktima bezala.
Euskal Herria mutu
Egia esan, luzemetraiaren gaia konplikatu xamarra dela deritzot. Zinearen munduan hainbat gatazka eta guda islatu badira ere, gure Herriaren egoera berezia gai tabuen zerrendan irmo mantendu dute. Ondo gordeta, isilpean.
Hemendik kanpora, Euskal Herriaren inguruko informazioa monopolio baten menpe dago. Atzerriko ikuspuntuek ez diote Euskal Herriari mesede egiten. Are gehiago, informazio distortsionatuak ez jakintasuna areagotzen du.
Ikusteko irrikitan
Beraz, Medem-en balentria aipatuko nuke. Horrelakoetan, kritika eta erasoak aurreikusita daude. Proiektuak "arriskutsu" etiketa darama. Horrek, kalteak eragiten baditu ere, aldeko aspektuak ere badakartza.
Esan, niri behintzat, filma ikusteko gogo benetan izugarria sortu zaidala. Luzemetraia ikusi ostean, entzun ditugunak eta entzutekoak garenak konprenitu ahal izango ditugu?
Komunikabideak
Horren guztiaren aurrean, oraingoz, Julio Medem-ek ez du ezer adierazi. Baina, filmaren inguruan idatzitako memoriak zinemagilearen gogoeta sakona argi azaltzen du.
El Mundon eta Garan esaterako, zabalki tratatzen dute gaia. Eta garrantzitsuena, Medem-en ikuspuntua jasotzen da.
Erantzunak
Julio Medem beti zinemagile bikaina iruditu zait; "Zirkulu Polarreko maitaleak" filma, esaterako, izugarria da.
Orain berriz atera dira batzuk plazara, Julioren ahotsa isildu nahian. Baina ez dakit konturatu zareten inoiz baino histerikoago ari direla horiek, inoiz baino nabarmenago geratzen direla.
Mamu etnizistaren gonapean zenbat konplexu, ezin eramanezko egia eta lotsa sartzen diren.
Dokumentalean irten nahi izan ez dutenen zerrenda ere oso adierazkorra da, isiltzea nahiago plazara agerira atera baino. Armen indarrak duena ez du hitza ezertarako behar, ez behintzat modu demokratikoan, entzuteko eta esateko. Hitza esateko baino ez dute nahi. Egunkarietako errotatibetan letra beltz-beltzez, eskeletan nola, atxilo hartu beharreko euskal herritarren zerrenda infinitoraino luzatzeko ez bada.
Atentzioa eman dit dokumentaletik at egon nahi omen duten hoiek nolako beldur eta espantuz atera ziren proiekzio pribatutik.
Imintzio hoiekin guztiekin argi dago ordea telebista kameren objetiboetatik at egoteko gogorik batere ez dutela, alderantziz baizik.
Eta gero, esate baterako espantua eta beldurra tortura testigantzek sortu badie, pozgarria izan daiteke, behin eta berriro ukatzen den errealitate batekin topo egin dutelako, ezta?
Ah, ke ba!! Tortura aipatze hutsak eskandalizatu ditu... hemen eta Madrilen, koarteletan, Tres Cantos bezalako atxiloketa zentro berezietan ez baitu inork torturatzen...
Hiru hitz datozkit burura:
Hipokrisia, azal gogorra.
Gero esango didazue ETAren inguruak ere hiru hitzok merezi dituela.
Bale, bota beza harria kulparik gabe bizi denak.
Eta hori esanda berehala Monty Phyton-en filmean bezala, Fariseoen Foro.ko paranoiko koadrilla batek harrika lurperatuko gaitu.
Julio Medemek filma Donostian erakutsi eta gero emango du iritzia, baina gaur Berria egunkariak dakarrenez, atzo banatu zituen hedabideen artean filmaren gaineko zenbait azalpen. Interesgarriak direlakoan, hona hemen:
- Abiapuntua. 1996an joan nintzen Madrilera, erabaki profesional eta pertsonal batengatik. Denbora askoan euskal ukitua zuenetik urrundu nintzela aitortzen dudan arren, batez ere politikarekin zerikusia zuen orotik, goraldian zegoen Aznarren nazionalismo ultraespainiarrak eraginda, euskal auziari buruz zerbait justua idazten saiatzea erabaki nuen. 2001ean Madrildik izu handiz jarraitu nuen hauteskunde kanpaina, eta euskal nazionalismoaren aurkako gezurrak, astinduak eta Espainiako Gobernuaren estragia populista. Orduan erabaki nuen dokumentala egitea.
- Ikuspuntua. Euskal herritar gisara Madrilen jasan behar izan nuenagatik, euskal auzia beste begi batzuekin eta gorputz eta buru erakutsi behar nuen, eta egokia iruditu zitzaidan Euskal Herrira itzultzea, ikustera, entzutera eta hainbat topiko aldatzera, baieztatzeko zer bihurtzen naizen horrenbeste galdetu ondoren». Ehundik gora elkarrizketa egin osteko emaitza da dokumentala. Nahiko nuke ikusleari ideiak niri gertatu bezala aldaraztea.
- Pentsamoldea. Argi utzi nahi dut biktimen eta mehatxatuen egoera pertsonal larriak niregan sekulako elkartasuna eragiten duela, gizatasun aldetik inola zalantzarik gabea, baina horrek ez dakar derrigorrez nire identifikazio ideologikoa, batez ere ikusten dudalako horiek manipulatu eta politikoki erabili egiten dituztela. PP horretan espezialista egin da, Espainian boto asko ematen baitizkio. Madrilen bizi den euskal herritarra naizen aldetik, Estatuko komunikabide ia gehienetan beste ahots batzuen falta sumatu dut.
- Dokumentala. Arazo sozial baten inguruan kezka pertsonalaz jardungo zuen jendea elkarrizketatu nahi izan dut. Ahalik eta alde gehienen iritziak jasoz, haien adierazpenak bata bestearen ondoan jarri eta kontrajarri. Filmak iraun bitartean besterik ez bada, jarrerak desblokatzeko ahalik eta baldintza onenak sortzea izan da nire nahia.
- Oztopoak. Ez didate utzi nahi izan dudan filma egiten, eta sentitzen dut; elkarren aurka ari diren bi muturretatik etorri zaizkit ezezkoak. Eta PPk, adibidez, ez du uzti alderdi horretako ezein kidek parte har dezan; ezezko biribila eman du. Seguru nago batzuen helburua hauxe izan dela: ez parte hartzea emaitza osatu gabea dela kritikatzeko, baina espero dut gabezia horiek adierazkorrak izatea, alde guztien arteko elkarrizketa bilatu nahi duen proiektua esanahiz betetzea.
- Muntaia. Oso garrantzitsua izan da Mikel Laboaren musika. Orkestrarekin egina den Gernika filmerako propio konposatua dagoela dirudi. 150 orduko materiala muntatu du, eta muntaia aukeraketa da, baina iritzi aniztasuna zaintzea izan da xedea. Filmak 115 minutu irauten du, eta ondoren, bost orduko DVDa kaleratuko du.
Julio Medemek bazekien non sartzen ebilan dokumental hau egitean. Dena den, erronkari eutsi deutsa eta konprometsu pertsonala aurkeztuko dau Donostiako Zinemaldian. Berak aitortu dauanez, dokumentala mugarria izango da bere karreran (eta bere bizitzan). Aurrealdia eta atzealdia markatuko dau lan honek, alegia.
Atzealdia biziki gustau jat, hots, orain arteko pelikulak. Baina mugarria bera gustetan jat, aurrealdiak zer ekarriko deuskun jakin barik.
Inkisidore guztiak gora-behera eta sasi guztien ganetik hegan jakingo dau egiten geure Juliok. Publikoki argi azaldu eban Irakeko gerraren aurkako jarrera, baita ETAren aurkakoa be. Ausarta mutila. Beharrezkoak ditugu holakoak herri honetan.
auskalo nolako filma egin duen, auskalo zer jarrera islatzen duen, auskalo zer kalitate duen... baina, edozela ere, ERRESPETUA zor zaio.
Lehenago ere egin izan dira euskal gaiaren inguruko filmak, alde batekoagoak ala bestekoagoak (Segoviako ihesari buruzkoa edo Yoyes-i buruzkoa). Nik dakidala ez die inork boikot kanpainarik egin. Zergatik bada orain bai?
Faxistek mozorroa erauzi dutelako. Zer da bestela gertatzen ari dena (ez dut zerrenda irekiko)? Ondorio nagusia: hau ez da demokrazia. Eszepzio egoeran bizi gara, zanpatuak, eskubide guztiak murriztuta, inbadituta eta kolonizatuta.
Noiz erantzungo dugu herri gisa?
Julio Medem-ek filmaren aurkezpen ekitaldirako eskatu du Laboarena izatea entzungo den musika.
Dokumental honetarako Julio Medemek Mikel Laboaren musika aukeratu du, Mikelen azken diskoko abestiak , hain zuzen (GERNIKA - Zuzenean 2, Elkar 1999)
Ez dakit zein kantu aukeratuko duen Medemek, baina... Proposatzen hasita eta disko horretan dagoenik ere ez dakidan arren...
"Martxa baten lehen notak" ederra da gero!
Hauxe esan du Julio Medemek laboaren musikari buruz:
Muntatze laneko giltzetako bat (baita egitasmo osokoa ere), haiseratik Mikel Laboaren musika erabili ahal izan genuela da. Grabaketarekin hasi baino egun batzuk lehenago, Mikelekin egin nuen topo Donostiako Alde Zaharrean. Nire amaren mamiliako ezaguna da bera, eta atera berri zen Gernika Zuzenean diskoa oparitu zidan. Abesti guztiak ezagutzen nituen, Mikelen Klasikoak baitira guztiak, baina disko horretan, Euskadiko Orkestra Gaztearen eta Donostiako Orfeoieak lagunduta eta Pascal Gaigneren musika sartuta, disko osoa nire filmarentzat konposatuta zegoela iruditu zitzaidan. Edo agian, elkarrizketak egitera mendiera jan aurretik autoan diskoa entzuteak filmaren soinu bandaren tonua eta atmosfera sorrarazi didate, euskal oihanartetik sorturiko sentipen bereziak Aitorren opera sekreturako ideia onak ematen baitizkidan.
Bere musikaz baliatu naiz, lengoaia zinematografikoa eta metaforikoa erabiliz, muntatzean euskal gatazkaren hainbat bitxikeria deskribatzen lagunduko duten pieza txikiak josteko
beste toki batzuetan ere eskandalizatzen hasiak dira. Adibidez, Mexikoko La Jornada egunkariak: http://www.jornada.unam.mx
Zinema negozioa da. Medemen merkatua Espainiakoa da. Merkatu horretan funtzionatzeko beharrezkoa da pp eta psoe-ko ikusleen ideologiari min ez egitea, bestela ez doaz pelikula hori ikustera. Negozioa egiteko horien aldekoa izan behar. Medemek hori ere badaki.
Euskal Herria ez da merkatua eta euskal abertzaleak are gutxiago. Ezin da honen gustoko pelikalarik produzidu.
Zinema negozioa da. Medemen merkatua Espainiakoa da. Merkatu horretan funtzionatzeko beharrezkoa da pp eta psoe-ko ikusleen ideologiari min ez egitea, bestela ez doaz pelikula hori ikustera. Negozioa egiteko horien aldekoa izan behar. Medemek hori ere badaki.
Euskal Herria ez da merkatua eta euskal abertzaleak are gutxiago. Ezin da honen gustoko pelikalarik produzidu.
>...beharrezkoa da pp eta psoe-ko ikusleen ideologiari min ez egitea...
Manu: Esan nahi izango dozu PP eta PSOE-ren ikusle BATZUEN ideologiari min ez egitea. Danok ez dabe bardin pentsetan eta batzuk beste batzuk baino irekiagoak diralako. Bardin esan dezakegu ezker abertzaleko ikusleei buruz edo beste edozein alderditakoei buruz.
Jentearen pentsamendua "El Correo Español"ena (edo DV-na, edo Diario de Navarrarena) baino askoz zabalagoa da, nahiz eta egunkari haiek erosi, esate baterako. Eta honen adibide garbia Julio Medem bera da: pentzamendu zabala eta eraikitzailea. Neuk zuzendari hau, nonbait kokatzekotan, PSE-EEren inguruan kokatuko baineban. Eta alderdi honetan topa dezakezu Odon Elorza batengandik Gotzone Mora-renganako esparru zabala. Tamalez, ezin dogu bardin esan PPko politikariei buruz, pentsamendu bakarra eta militaristaren ordezkariak, baina bai euren boto-emoilei buruz. Inkluso eurengan danetarik topa dezakegu.
>...beharrezkoa da pp eta psoe-ko ikusleen ideologiari min ez egitea...
Manu: Esan nahi izango dozu PP eta PSOE-ren ikusle BATZUEN ideologiari min ez egitea. Danok ez dabe bardin pentsetan eta batzuk beste batzuk baino irekiagoak diralako. Bardin esan dezakegu ezker abertzaleko ikusleei buruz edo beste edozein alderditakoei buruz.
Jentearen pentsamendua "El Correo Español"ena (edo DV-na, edo Diario de Navarrarena) baino askoz zabalagoa da, nahiz eta egunkari haiek erosi, esate baterako. Eta honen adibide garbia Julio Medem bera da: pentsamendu zabala eta eraikitzailea. Neuk zuzendari hau, nonbait kokatzekotan, PSE-EEren inguruan kokatuko baineban. Eta alderdi honetan topa dezakezu Odon Elorza batengandik Gotzone Mora-renganako esparru zabala. Tamalez, ezin dogu bardin esan PPko politikariei buruz, pentsamendu bakarra eta militaristaren ordezkariak, baina bai euren boto-emoilei buruz. Inkluso eurengan danetarik topa dezakegu.
Bazen ordua ( eta agian ikusi gabe sobera esatea da) hemen bizi dugun egoerak bere islada izatea zinean.
Ez dut ikusi oraindik filmea baina zirrara badut ikusteko, benetan hemengo egoera azaltzen duen edo ez aztertzeko.
Aipatu gabe ezin pasa ordea, parte hartu ez dutenek , beren jarrerarekin erakusten duten beldurra eta era berean zubi berriak zabaltzeko duten intentzioa. Beraien ideiak defenditzeko aukera baztertu eta hauen imposaketa bakarrik onartzen dutenaren itxura ematen dit neri, gainontzeko ideia eta pentsamenduak baztertuz.
Pelikula hau zinemaldian edo eta zine aretotan ematea debekatzeari onartezina deritzot.
ikusiko da zer gertatzen den
agur