"Deba Ibarretik Euskararen Herrira" liburua kalean
Azken egunotan aurkeztu da Donostia, Eibar eta Arrasaten Deba Ibarretik Euskararen Herrira liburua. Liburua Badihardugu Euskara Elkarteak kaleratu du, Deba Ibar osoko udalen diru-laguntzaz.
Liburuak atal bi dauzka. Batetik, Koldo Zuazok idatzitako atala. Bertan, euskalkia non, noiz, zelan eta zergatik erabili behar dugun aipatzen du. Bigarren zatia, Deba Ibarreko 50 euskaltzaleren artean egindako lana da. Zati horretan gure eskualdeko hizkeren ezaugarri nagusiak aztertu ditugu: fonetika, morfologia, sintaxia eta hiztegia.
Badihardugu Euskera Elkartea 2000. urteko udazkenean jaio zen. Taldearen helburua, Deba Ibar osoko euskaltzaleak batu eta gure herrietako hizkerak ikertu eta bultzatzea da. Gaur egun euskerak daukan egoera ikusita, herri hizkerak aztertu eta prestijiatzeko beharra dagoela uste dugu, beti ere euskara estandarrak bere lekua behar duela garbi izanda.
Konplexuak baztertu eta euskalkiarendako lekutxo bat eskatzeko asmoz batu gara eskualdeko 17 herrietako partaideak (Mutriku, Deba, Mendaro, Elgoibar, Mallabia, Ermua, Eibar, Soraluze, Elgeta, Bergara, Antzuola, Oñati, Arrasate, Aretxabaleta, Eskoriatza, Gatzaga eta Aramaioko lagunak): idazle eta kazetariak, itzultzaile eta filologoak, administrazioko langile eta irakasleak... denok gure berbetak jaso eta indartzeko gogoz beteta.
Deba ibarretik euskararen herrira
Erantzunak
Batez ere badihardugu ezagutzen ez dutenendako informazio piskat gehitzea komeni dela iruditu zaigu
Oso gazte izan arren, fruitu oparoak eman ditu dagoeneko gure ibarreko Badihardugu euskara elkarteak. Eta azkena, joan den eguaztenean aurkeztu zuten: Deba ibarretik Euskararen Herrira izeneko liburua.
2000ko apirilean sortu zuten Badihardugu Debagoieneko eta Debabarreneko hainbat euskaltzale eta adituk, talde zein gizabanako, helburu batekin: Deba ibarreko berbeta biziberritzea eta gure eguneroko bizimoduan galtzen zebilen lekua beretako berriro irabaztea. Debarroko herri bakoitzeko berbeten gaineko lanak hartu zituzten aintzakotzat, eta hortik abiatuta, gure ibarreko berbeten arauak aurkitzen eta finkatzen ahalegindu dira. Eta horretan dabiltza lanean oraindik ere.
Epe motzerako helburuak
Eguaztenean aurkeztutako liburua, Deba ibarretik Euskararen Herrira, Badiharduguren jardunean urrats bat gehiago da. Urte osoan, isilpeko lana egiten jarraitzen du elkarteak. Horretarako, hainbat taldetan banatzen du bere lana: batetik, berbeten gaineko ikerketak egin eta arauak finkatzen dituen taldea; bestetik, lan hori jendaurrean plazaratzeaz arduratzen den taldea; eta Berbeta Beroa izeneko talde sortu berria, gazteen euskarazko espresibotasuna indartzeko erronkarekin jaio dena.
Berbeta Beroa berria da, baina beste biek etengabeko lana egin dute elkartea sortu zenetik hona. Azken batzarrean epe motzerako honako helburuak adostu zituzten bazkideek: irakaskuntzan, euskalkiari tarte bat egin, hezkuntza materiala eskaintzea eta irakasleendako jardunaldietan parte hartzea edo eurek antolatzea; dibulgazio atalari dagokionez, euskaltegiekin, herri komunikabideekin eta udaletako euskara sailekin lankidetza sakondu eta emaitzak lortu; gainera, eskakizun bat prestatu dute, Euskaltzaindiak Deba ibarreko berbeta kontuan har dezan, bide batez, batua bera aberasteko.
Badiharduguk antolatuta, laster, ekainaren 1ean, Elgetan: Euskalkiaren Jaia.
Mezu honen bidez bazkarira apuntatzeko gonbita egin gura dogu. Bazkari
horretan berba egingo dogu hau eta bestia, kafia hartu lagun artian...
Gonbidatu dittugu baitta be: Euskaltzaindia, Bizkaiko foru aldundikuak,
Uzei, Elhuyar, Patxi Goenaga, Miren Azkarate, Mendebalde, Habe, AEK, Ivap...
Ahal dozuen danok ba EKAINAREN 1ian Elgetara.
Eta egitaraua? Hauxe:
- 09:30-10:45. Badiharduguko urteko batzarra
- 11:00-13:00. Hitzaldi-eztabaida irekia: Euskalkia zein esparrutan?Hezkuntza eta euskalkia; Hedabideak eta euskalkia; Administrazioa eta euskalkia; Berbeta beroa
- 12:15. Ondoren: Ponentzien inguruko eztabaida
- 13:15. Koldo Zuazoren liburuaren aurkezpena
- 14:30. Bazkarixa gura duten guztiek. Izena emateko, hilaren 28xa baiño lehen.
- 21:00. Afari herrikoia: Goibekokalek 100 zenbaki
- 23:00. Euskaraz Dibertitzeko manerak Hitzaldi-showa. Kike Amonarriz,
Asisko Urmeneta eta Antton Olariaga. - Ondoren: Tapia eta Leturia taldearekin erromeria
oharra: ondiokan oso zehatza ez da egitaraua...
Erakusketatxo bat be egongo da euskalkixan inguruan eta baitta Herriko
aldizkarixak 100 zenbaki bete dittualako be. "Deba Ibarretik
Euskararen herrira" liburua be bertan erosi ahal izango da. Eta bazkide
eginez gero liburua duan!!!!!! Hori da hori amama!!!!!!
Hona hemen Goienkarian gaur eguerdian argitaratuko den elkarrizketa.
Koldo Zuazo eibartarra unibertsitate irakaslea da, eta bai Eibarko bai eta Deba ibarreko berbetak ikertu izan ditu. Deba Ibarretik Euskararen Herrira lana aurkeztu zuen eguaztenean Arrasaten.
Liburuaren lehen atala zeuk idatzi duzu. Bertan, euskara batua eta euskalkia non, noiz, zelan erabili behar diren azaltzen duzu.
Nire ustez, bakoitzak bere lekua du. Euskara batua beharrezkoa da: adibidez, udaleko aktak, informeak, txostenak era horretako idatziak euskara batuaz idatzi beharko lirateke. Euskalkia, batik bat, ahozko jarduna da. Hortaz, herritarrendako oharrak eta antzekoak bertako euskaran idatzi beharko liratekeela uste dut.
Euskara batua, hizkuntza uniformea?
Ez, ez du zertan berdina izan Deba ibarrean eta Zuberoan; lekuan lekuko berbei eta berezitasunei eutsi behar zaiela deritzot. Horrela, euskara batuarekin ditugun konplexuak eta usteak gaindituko ditugu.
Eta Deba ibarrari dagokionez, herri desberdinetako berbetek badute ezaugarri komunik?
Bai, eta horiek deskribatzen ditut liburuaren lehenengo atalean. Adibidez, bustidurak: -oa bukaera -ua egitea (besoa/besua); -ea -ia egitea (umea/umia) eta beste hainbat Arrasaten nahiz Mutrikun egiten dira. Liburu honetan, Deba ibarreko berberendako arau batzuk proposatzen ditugu, fonetikan, ortografian, sintaxian
Eta euskalkian idazterako orduan, berba egiten duguna hartu behar dugu oinarri moduan?
Hor bi hizkera bereiztu behar dira: alde batetik, lagun arteko hizkuntza dago; bestetik, hizkuntza jasoa. Adibidez, lagun artean ein esaten dugu, baina horrek ez du esan gura horrela idatzi behar dugunik; egin idatzi behar dugu, baita euskalkian ere. Ez da nahastu behar lagun arteko estiloa euskalkiarekin.
Lekuko komunikabideek zein bide aukeratu beharko lukete, zure iritziz?
Nik uste dut ahozko komunikabideek herriko euskara erabili behar dutela. Idatzizkoetan, ordea, batuak bertako euskarak baino leku handiagoa hartu beharko luke. Eibarko kasua hartzen dut adibide moduan: han, idatzizko komunikabideetan, %60 euskara batua da, eta %40, Eibarko euskara. Hala ere, batua erabiltzerakoan ere, bertako berbak aukeratu beharko lirateke: esaterako, igandea idatzi beharrean, domeka. Hori ere gogora ekartzen saiatu gara liburu berrian; hau da, bertako berbak hobetsi behar direla. Izan ere, denbora luzean, euskaldunok batuarekin obsesionatuta izan gara, eta berba egiteko beste modu asko dagoela ahaztu dugu: alegia, gazteen berbeta, lagun artekoa, umeena eta horiek ere euren lekua dute liburuan.
Zelan ikusten duzu gazteen hizkera?
Gazteek esapide asko gaztelaniatik kalkatu edo kopiatu egiten dituzte, euskaraz ere baditugula ahaztuta. Esapide horiek gogora ekartzen ditugu liburuan. Badiharduguren kezketariko bat da, hain zuzen, gazte hizkera indartzea, gazteek betiko berbak berreskuratzea eta eurak sortzaile bihurtzea. Gazteengandik eurengandik oso erantzun ona jaso du elkarteak orain arte.