Ibarretxe eta poetak (Miguel Hernandez eta Gabriel Aresti)
Ez dakit Ibarretxeren Urtezaharreko mezua entzun zenuten. Ez dut balorazio politikorik egiteko asmorik. Bitxikeria bat aipatu nahi nizuen, txikikeria ere izango dena, baina tira. Poeta baten aipamena eta itzulpena dira kontua.
Erdaraz entzun nuen aurrena, irratiz, autoan nindoala. Eta zati batean halaxe esan zuen: "Vascos de piedra blindada, que dijo el poeta". (Poeta hori Miguel Hernandez zen). Nire artean "Harrizko herri hau" etorri zitzaidan gogora, ez itzulpen modura, baizik erreferentzia horren kideko euskalduna bururatu zitzaidalako. Eta jakin-mina sortu zitzaidan aldi berean, euskarazko bertsioan zer esango ote zuten. Tamalez, eta pentsa zitekeen legez, hala esan zuen: "Olerkariak, harrizko euskaldunak ginela esan zuen".
Bistan da, lehendakariaren diskurtsoak gaztelaniaz pentsatuak eta idatziak dira, gero euskal bertsioa ere prestatzen duten arren, itzulpen txukun batekin. Testuak gainbegiratzen dizkiotenak (eta barka diezadatela haietakoren batek hau irakurtzen badu) trebeak izango dira hizkuntzaren arauetan, bai, baina motel samar ibili ziren erreflexuz, ez baitut pentsatu nahi Arestiren titulu hori inoiz entzungo ez zutenik.
Noizbait egingo al dugu alderantzizko bidaia? Hots, esango al du lehendakariak edo beste edozein agintarik, erdaraz ari dela ere, "Este pueblo de piedra, que dijo nuestro poeta Gabriel Aresti"?
Xabier Mendiguren Elizegi
PD. Erreferentzia batzuk:
- Miguel Hernandezen poema hori.
- Arestiren batzuk hemen eta baita hemen ere.
- Lehendakariaren hitzaldia, euskaraz eta gazteleraz (ezin ikusi ez bada Microsoft nabegatzaile batekin).
Erantzunak
Normala ere bada Ibarretxeren erreferentzia literarioak erdaldunak izatea. Hori bai, nonbait autoktonoak ere bai. Irakurri nion behin elkarrizketa batean Toti Martinez de Lezearen zerbait irakurtzen ari zela... Gabonetan, behintzat, irekiak ditu jada opariak. Hementxe bertan irakurri genuenez, Olentzerok ekarriko zizkion.
> Normala ere bada Ibarretxeren erreferentzia literarioak erdaldunak izatea. Hori bai, nonbait autoktonoak ere bai. Irakurri nion behin elkarrizketa batean "Toti Martinez de Lezearen zerbait":http://www.megadenda.com/emaitza.cfm?hizkuntza=0&eskaera=0&izenburua=&egilea=toti&saila=Liburuak&jarraitu=Bilatu irakurtzen ari zela... Gabonetan, behintzat, irekiak ditu jada opariak. "Hementxe bertan irakurri genuenez,":http://www.sustatu.com/1008968058 Olentzerok ekarriko zizkion.
Ez da Ibarretxeren kontua soilik. Aurreko batean Balzari egin zioten elkarrizketa (DVn izango zen), eta zein literaturazalea zen azaltzen zuen. Egile maiteenak, Delibes eta Muñoz Molina; beste batzuk ere aipatzen zituen, eta politiko idazleenak ere bai (Leguina ondo, PPko lan-ministro izandako mutil andaluz luze hori -barkatu nire alzheimerra- nahiko eskas). Dena oso soberanista noski.
Nik ere nabaritu dut esamoldeen itzulpenetan ez direla Ibarretxeren itzultzaileak hain fin ibiltzen. Esaterako duela egun batzuek Gobernu espainola "Lorazainaren txakurrarena" egiten ari zela esan zuen euskaraz.
Toshack entrenatzaile donostiar-galesak ere horrelako esamolde eta atsotitzak ingelesetik gaztelaniara itzultzeko ohitura demasa du.
Nik beti izan dut Toshack-i nolabait helbide hau bidaltzeko gogoa:
Gotzon Garateren atsotitzen bilduma .
Gotzon Garateren obra ikaragarri horretan kontsulta eginez, Ibarretxek, Lorazainaren txakurrarena esan beharrean Ez egur ebei (ebaki) ez aizkora emon esango luke, eta galesak bere errefrau ingelesak espainolez nola esan daitezken ikusiko luke.