Beste txosten berri bat Iruña-Veleiaren alde
Apurka-apurka, grafitoak egiazkoak izan daitezkeela dioten txostenak metatzen ari dira, ikerketaz, ahaleginez eta ausardiaz betetako mendi bat bihurtu arte. Bai, Lorena Lopez de Lacallek kontrakoa esan bazuen ere, eztabaida zientifikoak aurrera darrai. Ekain honetan, Lurmenek Epaitegian txosten berri bat sartu du. Bere egilea Salamancako Unibertsitatean Filologia Klasikoan eta Hizkuntzalaritza Indoeuroparrean lizentziatutako Alicia Satué da.
Aliciak parte hartu zuen Iruña-Veleiari buruzko I. Nazioarteko Biltzarrean ahozko komunikazio batekin eta orain izugarri garatu du hango lana, 217 orrialdeko txosten bat bihurtuz, argudioz eta datuz beteta.
Aliciaren txostenarekin 22 dira ostraken egiazkotasunaren alde egiten duten txosten kopurua. 2.000 orrialde baino gehiago betetzen dituzte eta Aldundiaren Adituen Batzordeen faltsukeriaren aldeko 6 txostenen argudio ia guztiei erantzuna eman diete. Bitartean, oraindik itxaroten gaude noiz izango diren gai 22 txosten hauetan esandakoari erantzuteko.
a) El latin de Iruña Veleia izeneko txostena
b) Iruña-Veleiari buruzko I. Nazioarteko Biltzarraren komunikazioa
c) Diario de Noticiasen agertutako albistea
d) Lurmenek egindako prentsa oharra:
Lurmenek beste txosten bat aurkeztu du Epaitegian, Iruña-Veleiako grafitoez
“Iruña-Veleiako Latina”. Titulu hauxe du grafitoak erromatarren garaikoak izan daitezkeela ondorioztatzen duen azken txostenak. Lurmenen defentsak aditu-txosten gisa entregatu du Epaitegian, analitiken emaitzen zain gauden une honetan. Jakina denez, analitika horiek kasuaren instrukzioaren barruan egiten ari dira, akusatutako partearen eskariz.
Alicia Satué da azterketa berri honen egilea. Filologia Klasikoan eta Hizkuntzalaritza Indoeuroparrean Lizentziatua Salamancako Unibertsitatean, latina eta greziera irakasten du gaur egun Bigarren Hezkuntzako instituto publiko batean. Ponentzia bat irakurri zuen gai honetaz, joan den urtean Iruña-Veleiaz egin zen I. Nazioarteko Biltzarrean.
Txostenean, grafitoetako latina aztertzen da, arkeologoek izendatzen dieten kronologia eta testuinguru arkeologikoa kontuan hartuta. Horretarako, ikertzaile honek latin bulgarreko adituek eskaintzen dituzten datuak zein erromatarren garaiko iturri idatzietatik ateratakoak erabiltzen ditu. Eta, 200 orrialde baino gehiagoko azterketa sakona eginda gero, ondorioztatzen du ez dagoela inolako ezintasun linguistikorik grafitoetan; begi aurrean dugun hizkuntza III. mendean Hispaniako iparraldean egiten zen latin arruntaren benetako testigantza izan daitekeela. Iruña-Veleiako latina eta K.a. I. mendeko latin literario klasikoa ezberdinak dira, jakina, baina hiru mende geroago herri xeheak hitz egiten zuenarekin bat letorke hemen agertzen dena; Ponpeiako grafitoekin gertatzen den bezala, non herri-hizkera islatzen den.
Idazkunak ebaluatu zituen Batzordea, aldiz, grafitoetako latina idatzi literarioetako eta epigrafia ofizialeko latin klasikoarekin konparatzera mugatu zen. Akats larria abiapuntutik bertatik, beste hizkera mota bat erakusten baitute grafito hauek. Gainera, Lurmenen krontratxostenetan garbi geratu da batzordekideek ez zutela erromatarren garaiko dokumentazioa ondo ezagutzen, ezinezkotzat jotzen zituztenak posible zirela eta asko eta asko dokumentatuta zeudela. Azkenik, egileak gogoeta egiten du Batzordearen txostenek zientziarentzat izan ditzaketen ondorioez, eta zera galdetzen du: “¿eta hanka sartu badute”.
Gogora dezagun dagoeneko 20 direla Lurmenek Epaitegian entregatu dituen txostenak; denak grafitoen benetakotasunaren edo erabilitako arkeologia metodoaren alde mintzatzen dira. Izen handiko ikerlarienak tartean, Ulrike Fritz egiptologoarena edo Edward. C. Harris-ena, arkeologia modernoaren metodo-eredua sortu zuenarena, adibidez. Euskararen ikerlerik onenetakoa izandako Jose Luis Alvarez Enparantza “Txillardegi”k ere idatzita utzi zuen bere ustez euskarazko grafitoak benetakoak zirela. Duela gutxi, Hector Iglesiasek bere txosten eguneratua argitaratu du ARSE aldizkari zientifikoan: “Les inscriptions d’Iruña-Veleia: analyse linguistique des principales inscriptions basques découvertes”. Eta ez da denbora asko Antonio Rodríguez Colmenerok azterketa bat argitaratu duela jakinaraziz VELEIA hitzarekin berriki aurkitu den aldarea benetakotasunaren aldeko beste zantzu bat dela, grafitoetan ere usu agertzen delako izen hori.
Lan hauei guztiei Alicia Satuéren txostena gehitu zaie; grafitoek garai hartako latin bulgarraren analisiari eskain diezaioken informazio interesgarria aztertzen da bertan.
Lurmen
Erantzun
Sartu