EITBren adierazpenen hizkuntza tratamendu berria: euskarari mesede?

EITBk “adierazpenen hizkuntza tratamendua” arautu duela jakinarazi du. Hedabide barrutik zein kanpotik sortutako mugimenduek bultzatu dute erabakia. Aurrerantzean, irizpideak zera dio: elkarrizketatuaren hizkuntza-hautua errespetatuko da. Euskeraren aldeko neurria al da?

“Euskarari leihoa zabaltzea gaztelaniazko hedabideetan” dauka xede adierazpenen hizkuntza tratamendu berriak. Arauak zalantza asko sortu ditu, halere. Irizpide berriari zehatz lotuta, “euskarari leiho bat zabaltzeko” neurria da… baina baita erdarei euskarazko kateetan tokia egingo diena ere.

Solaskidearen hizkuntza hautu libreak ez du zertan EITBren helburua bete: Nork dio elkarrizketatu elebidunek euskara lehenetsiko dutenik? Erdarazko prentsaurrekoetan euskarazko “kortea” eskatzeari uko egingo al diote EITBko kazetariek? “Hautu libreak” hizkuntza gutxituaren aldeko emaitza izango al du? Erdarak hartuko du tokia euskarazkoetan ala alderantziz? Merezi ote du arau berri honek?

Pentsaezina da orain arte euskarazko adierazpenak eskatu diren tokietan -instituzioen prentsaurrekoetan, adibidez- kazetariak aurrerantzean gaztelaniarekin konformatzea. Araudiak hori babesten duen arren, irizpidearen helburuak ez du inondik inora horrelakorik iradokitzen. Hasi baino lehen araudia berria urratuko da? ala arriskua hartuko dute? Argitu behar luke egoera hau EITBk.

Esan gabe doana: euskara ETB2n

Hitzetara bezain beste begiratu behar da arauaren izpiritura. Hizkuntza tratamenduaren araudi berriaren zergati inplizitua honakoa dirudi: adierazpenak gazteleraz ere egitera bultzatzearekin amaitzea. “Eta orain gaztelaniaz, mesedez”, ospetsua. Hizkuntzaren normalizazio prozesu batean egonik, praktika desegokia da erabat. ETB2n konpon daiteke berehalakoan egoera hau, azpitituluak erabiliz. Horixe bera eskatu zuten kultur eta kirol munduko hainbat lagunek apirilean.

Hautu libre baldintzatua

Aurrerantzean, kazetariak solaskideari galdetu behar lioke zein hizkuntzatan nahi duen erantzun (hori bera zein hizkuntzatan galdetzen den ez da zehaztu). Aldagai asko daude herritarrak hautua egiterako orduan, eta kazetariak badu zirt edo zart horretan zeresana. Erabakitzea gauza ederra da, baina ez du zeure interesen aldeko emaitza bermatzen.

Nola lagun dezake beraz irizpideak euskarari tokia ematen erdarazko hedabideetan? Neurriak “Gaztelaniaz, mesedez” zakarretara botatzetik haratago arrakasta izan dezan -elkarrizketatuaren hautua errespetatuz- hainbat urrats eman behar ditu kazetariak: solaskideari lehenbizi euskaraz egin, eta eroso atzematen bazaio, horretan segi, bai grabazioaren aurretik eta bitartean. Deseroso badirudi, euskaraz egingo duen galdetu, aukera logikoena hori bailitzan. Erdara nahiago duela iradokitzen ez duen arte, aukera hori ez aipatu. Hala balitz, erdarara. Hau da, bidea egin behar da euskara hutserantz, baina azken erabakia solaskideari utziz. Araudi berrian faltan sumatzen da gisa horretako neurririk.

Irizpide berria ez da beteko

Oztopo gaindiezinak daude gaur gaurkoz euskaraz egiteko eskubidea gauzatzeko. Esaterako, erdal irratietan euskara menperatzen ez duten langileak daudelako. Bestetik, adibidez, tertulia batean, elebidunak eta elebakarrak nahasten direlako. Salbuespen zerrenda luzea da.

Audientzia elebakarra galtzeko arriskua, euskarak luze jotzen badu. Telebistako zuzeneko emisio batean azpitituluak jartzea ez da erraza. Irratietan, zeresanik ez. Ez da gutxiesteko kontua, audientzien diktadura garaiotan.

EITBren oharrak dio ikus-entzuleek ez dutela informaziorik galduko albisteetan, “azpidatzi eta kazetarien azalpen bidez osatuko baita informazio guztia”. Kazetariak solaskideak esandakoa bat batekoan erdarara itzultzea egokia da?

Neurria hartu behar zaio, erabaki gehiago hartu, noraino heldu nahi den zehaztu, eta ñabardura eta salbuespenetan sakondu, irizpidea erabat efizientea izatea nahi bada. Etxeko lanak sen onari uztea ez da arduratsua, horretarako berdinetan segi zitekeen.

Laburbilduz, euskarari EITBko erdal hedabideetan toki handiagoa egitea posible da. Zuzendaritza, kazetari zein herritarren borondatea da horren gakoa. Hizkuntzaren hautu librea neurri euskaltzale batzuekin uztartzen bada aurrerapauso handia izan liteke erdal munduari euskara ezagutarazteko. Araudiak bere horretan, sakondu gabe, aukera bezain beste arrisku ditu.