EITBko kazetariek euskaldunei esanak erdaraz errepikatzeko eskatzea normaltzat jo du Jaurlaritzak

Iazko ekainean EUSKALDUNAK EUSKARAZ ETBn sinadura bilketaren harira,Arralarreko Jose Inazio Basterretxeak EITBko zuzendari Alberto Suriori galdera bera egin zion Administrazio Kontseiluko bileran, Bertako aktetan jasota ageri denez, erantzuna izan zen ez zegoela inondik inora horrelako gomendiorik. Berjondaiola!

Orain berriz, estilo liburuan idatzitako gomendioa badela jakinda errazago izango da gomendio hori aldatzeko ekimena martxan jartzea. Eraman dezatela proposamena eraman beharreko forora eta bertan ikusiko dugu zenbait ardi larruren azpian otsorik ba ote dagoen.

Normaltasuna ei da euskaldunok elebiz egitea. Euskaraz bizitzeko eskubiderik ez dugu, antza denez. Atzo, hain zuzen, legebiltzarrak kendu zuen zerbitzua euskaraz ez emateagatik martxan jarri behar zuten araudia.
Hori da normala, euskaldunok gure etxean erdaraz jardun behar izatea. Hori bai, zabal dezagun euskara Londresen, Berlinen eta New Yorken! Euskal Herrian ezkuta eta bazter dezagun!
Diskriminazioa, auto-gorrotoa! Beste hitzik ezin esan.

Argi dago botepronton edonori bururatzen zaiona: batetik, euskal telebistaren (eta euskal hedabide ia guztien) erdalzaletasuna ez dela gaur goizekoa. Ibarretxek euskaraz ikasi zuen baina, haren ingurukoekin, jai.

Bestetik, Gabilondok izendaturiko EITBko zuzendari hori kendu bitartean (eta geroago ere) euskara serio har dezaten exijitu behar zaiela Gasteizko Gobernu probisionaleko horiei. Bistan denez, horiek ez dakite -eta inola ere ez dute ikasi nahi- zer den euskara, Euskal Herria, bertsolaritza, koplak, hemengo herri-kultura, hitz batez.

Bedi, ordea, ideologiagatik ez bada, betiko argudio ezin baztertuzkoagatik: herri dirutik ari garelako ordaintzen.

Eta (buelta matratarekin) ikastola alferrik bultzatuko dugu aurrerantzean ERE, helduaroan euskaraz ez bizitzera kondenatzen bagaituzte, are euskaldunek ere. Euskaldun izateak ez baitu euskaltzale izatea esan nahi.

Galdera egin duena Mikel Basabe da, ez "Andoni".

Eskerrik asko, Edu, Sustatuko zuzentzaile ofizial! zuzenduta!

Mingarriena, Abadiñoko feriakoa bezalako irudiak. Eta ez dira gutxi.

ETB-2n erdaraz ez erantzuteko kanpaina serio bat antolatu behar da. Bitartean, intsumisioa.

Nik aukera izan dot joan dan martitzenean Athletic dala-eta ETB-2ko saio berezi baterako parte hartzeko, Txinbiton zehar, erantzuna emoteko, baina jakinda ez dala egon modurik euskeraz erantzuteko, ba ez dot parterik hartu.

Bai, bai, jakina. EITB oso gaiztoa da. Baina zerk eragozten die euskal alderdi, sindikatu, elkarte eta abarrei euskara hutsean hitz egitera? "Euskaldunak euskaraz EITBn". Ados, erabat. Baina zergatik ez dugu guk ere zeozer egiten? Bildu, Aralar, EA, Amaiur,... egin itzazue zuen adierazpenak euskaraz eta ziur euskaraz agertzen zaretela EITBn. Zeren zain zaudete?

Gaurko erantzuna entzunda, argi dago EiTBren hurrengo administrazio-kontseilura eroango dugula, Josi Basterretxearen bitartez, estilo-liburua aldatzeko eskaria. Baina elebidunari kortea gaztelaniaz eskatzea estilo-liburu horretan jasorik ez balego, EiTBko zuzendari nagusiari eskatuko diogu kazetarien jardun horrekin amaitzen hasteko. Ikusi beharko, zer gertatzen den.

'asarasua'-ren testuaren harira, Txillardegi hil zenean berak zerrendatutako alderdi abertzale, euskaltzale eta ezkertiar horietako batek gaztelania hutsean bidali zuen prentsa oharra.

Azken egunotan albistegietako eguraldi tarte oparoak zirela medio gure herri txikia majinatxotan agertu da telebistan, eta kazetariak ere bueltaka herritik ibili dira mikroa eskuan. Beste askok gisan hemen ere gure egunerokoa euskara hutsean egiten dugu eta kazetariek bi hizkuntzetan erantzuteko eskatzen zuten. Lagun batek erantzun zuen, eta guztiz arrotz senti arazi zuten gazteleraz erantzutera ¨behartzean¨.

Nonbaitetik helarazi beharko zaigu euskaldunoi, euskaraz bakarrik hitzegiteko eskubidea daukagula. Konpleju arrotzak gure sukalderaino sartu bait dizkigute.

Hauxe da Legebiltzarrean egin dudan lehen hizketaldia:

"Batzuei adierazpenak euskaraz egin ostean berriz gaztelaniaz egitea eskatzen zaiela, bai, egia da, aurkako egoera ere egia den neurri berean. Gaztelaniaz egiten dutenei ere gauza bera eskatzen zaie, euskaldunak direla jakina denean. Nik neuk ere behin baino gehiagotan horrela egin izan dut, hizkuntza batera zein bestera, hala eskatu didatenean.

Horrela jokatzea ohikoa da, eta bi hizkuntza ofizial dituen gurea bezalako gizarte baten normaltasunaren barruan hartu behar da. Izan ere, irizpide hori kazetariek eurek ezarri dute, eta euren “Estilo liburuan” ere horrela jasota dago; bereziki, horretarako berariaz osatutako lantalde batek ondorio horiek atera zituen, eta EITBko administrazio kontseiluak hala onartu zuen 2005eko ekainean. Hau da, Gobernuan eta EITBren zuzendaritzan beste batzuk zeudenean.

Hori bai, gizarteak eta euskarak aurrera egin dute ordutik hona, eta ez dizut ezetzik esango: egun adierazpenak bakoitzak hautatzen duen hizkuntzan ematea da zentzuzkoena, eta telebista bera izatea adierazpen horien bikoizketaz edo azpidazkiez arduratuko dena, zein katetan emitituko den eta horren arabera; alegia, bakoitzak adierazpenak egiteko orduan erabili nahi duen hizkuntza aukeratzeko askatasuna errespetatuta."

Honen ondoren, bigarren hizketaldian, gogoratu diot Basaberi oraingo zuzendaritzak aurrerapauso bat behintzat egin duela lehengoaren aldean, euskararen ikusgarritasunaren aldetik, adierazpenak laburrak edota errazak direnean zuzenean ematen baitira, bikoizketa eta azpidazkirik gabe, ETB2n.

Gero komentatu dut sarritan kazetariak korrika eta presaka dabiltzala prentsaurrekoz prentsaurreko, eta ez dakidala beti denbora aski daukaten berria behar bezala montatzeko. Honegatik eta oro har eurek bakarrik daukaten begirada profesionalagatik, uste dut kazetariei ere entzun behar diegula, gehienbat euren esku dago eta aipatzen ari garen kontua.

Dena den nik uste bi plano bereizi behar ditugula. Bata aukeren planoa da: Kazetariak aukera dezake zein hizkuntzatan galdetu eta jendeak aukera dezake zein hizkuntzatan erantzun. Horraino aukerez eta euskaltzaltasunaz ari gara. Euskaldunek euskaltzaleago joka dezaten lortzeko egin behar dugu lan. Baina hau esanda, beste planoa ere badago: Diskriminazioarena. Herritarrak euskaraz baino ez egiteko bere aukera egin duenean, aukera horren ondorioz ETB2n agertzen ez bada, hori diskriminazioa da eta beraz seguru asko ilegala gainera. Ondo baino hobeto dago Urgell anderea euskaltzaletasuna emendatzeaz arduratzea; baina agintari gisa diskriminazioa borrokatzea izan beharko litzateke bere lehen ardura,nabarmenago oraindik lege haustea ere egon baliteke. Eta nire asmoei buruz zalantzarik gera ez dadin, esango dut oso garbi daukatela aje hauek ez direla oraingoak, aspaldikoak baizik. Eta honekin batera esango dut baita ere eskabideak agintean daudenei egin ohi zaizkiela.Euskaltzaleak diskriminatzeari uzteko premiazko ekimen bat ikusi nahi nuke datozen asteetan tramite guztiak gaindituta, burututa eta ETBn bere eragina erakusten. Egiten duen hotzarekin gainera eskuak txalo zartaz berotzeko desiatzen nago.

"Gaztelaniaz egiten dutenei ere gauza bera eskatzen zaie, euskaldunak direla jakina denean. Nik neuk ere behin baino gehiagotan horrela egin izan dut, hizkuntza batera zein bestera, hala eskatu didatenean".



Seguru nago, Blanca Urgellek horrekin ez duela esan nahiko zerbitzari publikoek nahiz Abadiñoko San Blaseko perian beren gaiak saltzen dabiltzan baserritarrek hedabideen aitzinean betebehar berak dituztenik. Dirudienez, EITBren "estilo-liburu"-ak bi kasuak berdin-berdin tratatzen ditu.



Izan gaitezen justuak: irizpide hori ez zen oraingo gobernuaren pean ezarri.



Eskubide eta betebehar berdintasunaz: ohikoa da gaztelania eta euskara parez pare jartzea, herritarron eskubide eta betebeharrez denaz bezanbatean. Berdintasun hori erabat irreala da: gaztelaniaz jakitea betebehar konstituzionala da; euskaraz jakitea eta mintzatzea, berriz, autonomia-estatutu batek kontsagratutako eskubidea. Gaztelaniak ez du promozio publikorik behar, ez da haren erabilera eta "bisibilizazioa" sustatu beharrik, honezkero aski erabilia eta "bisiblea" da eta.



Demagun, esate baterako, EITBko kazetariek euskaldunei -euskaraz poliki moldatzen direnei- beti euskaraz galdetzen dietela, eta ez dietela sekulan gauza bera erdaraz errepikatzeko eskatzen (batez ere, hori egitea errespeto falta ikaragarria delako). Demagun, EITBko kazetariek, erdaraz mintzatzea nahiago dutenei, horiei bai, mesedez eta ez bazaie inporta, arestian esandakoa euskaraz errepikatzeko, edo gutxienez, laburpen bat egiteko eskatzen dietela.



Hori egitea "diskriminazioa" al litzateke? Jakina baietz. Hori ez da kontua.



Horrela inoren hizkuntza-eskubideak urratuko al lirateke? Elizak baditu doktoreak erantzuteko, baina niri ez zait iruditzen.

Eskubideen ikuspegitik baino, lanerenetik begiratu nahi nioke gaiari.



Urte batzuetan ETBko albestegietan ibili izanak erakutsi dit euskarak dena duela kontra kazetariarentzat, ezen albisteetan elkarrizketatzeko aurki daitezkeen pertsonak, funtsean, hiru motatakoak izango dira:



A- Bi hizkuntzak erabiltzeko gai direnak.

B- Euskaraz ezin dutenak

C- Euskaraz baizik nahi ez dutenak



Kazetari euskaldunak, bi hizkuntzetan du lana, kazetari erdaldunak ez bezala. Esan nahi baita, bi hizkuntzetan kalitate berarekin eta agindutako epeetan entregatu behar duela bere lana.



Elkarrizketatua A denean, ez da izaten ibili beharrik ez bikoizten ez azpidazten. Eta bedeinkazioa da hori, lana geldotzen eta zailtzen baitu honek guztiak, batez ere denborak harrapaturik presaka zabiltzanean. Aukeran kazetaria beti saiatuko da berdinen artean A motako aurkitzera. (ETBko kazetarien mesedetan esan behar da oso maiz berak lortzen duela euskaraz ausartuko ez litzatekeen herritarra euskaraz ager dadin).



Elkarrizketatua, ostera, B edo C motakoa denean, kazetariaren aliritzira geratzen da gauza.



Berak badaki B motako jendea aurkitzea dela sarriena, eta lanaren mekanismoak barneratuta ditu hori gainditzeko. Ez dakit orain, baina nire garaiko sistemekin errazagoa izaten zen bikoiztea, azpidazten ibiltzea baino. Gainera kazetariak "ezin du" errealitate hori aldatu: gizartea halaxe dago, gehienak B motakoak aurkitzen dira albisteak egiteko orduan.



C motako kasua, oso tatian potian agertzen da,(ausartzen naiz esatera kasu oso bakanak direla eta neuk elkarrizketatu ditudan ehunka herritarretatik, bizpahirutan gertatuko zitzaidala halakorik). Gertatutakoan, kazetariak ikusi beharko du, kazetari-efikaziaz gain, bestelako kontuak ere hartu nahi dituen aintzat, esaterako, euskararekiko jarrera proaktiboa, etc.



Baina esan dezagun argi, lantzen dihardugun albiste baten inguruan C motako elkarrizketatua agertzen bada, ikuspegi periodistiko hutsetik A edo B motako lekuko bat bilatzea izango litzateke azkarrena eta errazena kazetariarentzat.



Zentzu horretan ados nago Blanca Urgellekin: "egun adierazpenak bakoitzak hautatzen duen hizkuntzan ematea da zentzuzkoena, eta telebista bera izatea adierazpen horien bikoizketaz edo azpidazkiez arduratuko dena, zein katetan emitituko den eta horren arabera; alegia, bakoitzak adierazpenak egiteko orduan erabili nahi duen hizkuntza aukeratzeko askatasuna errespetatuta."



(Ñabardura txiki bat hala ere: "telebista arduratu" dioenean, lehendik ere lanean bi hizkuntzetan dabilen kazetaria "lanez gehiago kargatu", ari da esaten egiazki, kasu horretan "beti" konplikatuko baita lana).



Eta gainera, bide hau irteten bada aurrera, alegia,

hizkuntza bakarreko testigantzak grabatzen badira sistematikoki, ohar gaitezen, seguruenera jende askok eta askok, bat aukeratu behar bada, gaztelania aukeratuko duela "hobeto" egiten duelako hizkuntza horretan euskaraz baino. Hots, A motako asko, B motara pasatuko zaizkigu, euskarazko laginak gutxituz.



Ikusi egin behar, beraz, ez ote genukeen garesti ordainduko ETB2n euskararen balizko bisilate noizbehinkako hori. Prezioa izan baitaiteke "oraingo sistemarekin" ETB1en euskaraz ageri den herritarra aurrerantzean gaztelaniaz agertzea. Tentuz erabakitzeko kontua da.

Eskerrik asko, Hasier, auzi hau EITBko langileen ikuspegitik agertzeagatik.



Orain arte ez gara kasu partikularrez aritu: politikariak, kirolari eta entrenatzaile profesionalak, enpresariak, gai jakin baten gainean iritzia ematen duten adituak, kaleko jende "normala", haurrak, udalerri euskaldunak nahiz erdaldunak... EITBko estilo liburuarentzat horiek denak berdinak al dira?



Nik, bederen, eta ikusle eta herritar gisa ari naiz, nahiago nuke C motako elkarrizketatuak hain tatian potian agertuko ez balira. Izan ere, jakina da euskaldunak erdaldunekin betidanik zeinen jatorrak eta eskuzabalak izan garen... Nahikoa dugu.

Gaur egun euskal hiztunok bigarren mailako hiritarrak gara. Hemen alfer-alferrik ari gara irribarre egin, ulerberak izan eta jator jokatuz. Esan ditzagun gauzak diren bezala, behingoz: benetan euskararen alde orain baino zerbait gehiago egiten hasten ez bagara, euskararenak egin du.



Hemen Abadiñoko baserritarrei erdaraz egiteko eskatzearen egokitasunaz eztabaidatzen ari garen bitartean, Patricia Gaztañagari 22.000 euroko soldata ordainduko zaio egunero erdarazko programa bat egiteko. ETB2n nahi adina film ikusiko dira espainolez. "Euskadi directo" bezalako programak egingo dira espainolez. Albistegiak ere luzeagoak izango dira espainolez euskaraz baino, euskaldunok ez bait dugu besteek adina merezi. Eta hori guztia baskongadetako jendearen dirua erabiliz. Xabier Euzkitzeren programa kendu dute. Estitxu Fernandezen programa kendu dute. ETB1erako dirurik ez omen dagoenez, dokumental errepikatuak, Espainiako futbol ligako bigarren mailako partida txarrak, kamera ezkutuko umore programen errepikapenak ikusiko ditugu etengabe. Eta gu, euskal ardi latxok, beti ixilik.



ETB2 bera da kalte egiten diguna. Ez du zentzurik. Soberan dago. Kataluniako telebista publikoa katalanez egiten da, eta Galizakoa galegoz. Gu ez gaitezen ergelak izan.

Ondo zagok EITBko langileen ikuspuntua agertzea, baina ez duk hori gai honen inguruan erabakiak hartzeko garaian nagusitu behar den irizpidea. Lehentasunak zein izan behar diren garbi egon behar duk. ETB euskararen sustapenerako tresna modura jaio zuan oso oker ez banago eta helburu fundazional horren arabera hartu behar dituk erabakiak. Eta erabakiok sorraraz ditzaketeen ondorioak (langileen jardunean gertatzen diren gorabeherak tarte) nolabait konpondu beharko dituk. Baina ez diat inoiz entzun enpresa bat edo zerbitzu publiko bat langileen erosotasunaren arabera antolatzen denik, helburu fundazionalaren kaltetan.

Hasier Etxeberria ha tratado el tema desde el punto de vista de la sobrecarga de trabajo de los trabajadores de EITB. No sé, tengo dudas. Quizá sea un argumento peligroso para los propios trabajadores, ya que puede haber gente que piense que doblar o subtitular cortes de 20-30 segundos no supone tanto esfuerzo y que lo que pasa es que les resulta más fácil recurrir a la frase "¿me lo haces ahora en castellano?". Pero, ¿realmente es éste el quid de la cuestion?



HASIER ETXEBERRIAK EITB-KO LANGILEEN LAN GAINKARGAREN IKUSPUNTUTIK JORRATU DU GAIA. EZ DAKIT, ZALANTZAK DITUT. BALITEKE ARGUDIO ARRISKUTSUA IZATEA, LANGILEENDAKO BERAIENDAKO. IZAN ERE, GERTA DAITEKE ZENBAITEK PENTSATZEA 20-30 SEGUNDOKO KORTEAK BIKOIZTEA EDO AZPITITULUAK PARATZEA EZ DELA HAINBERTZERAKO ETA GERTATZEN DENA DELA LANGILEEI ERRAZAGOA EGITEN ZAIELA "ORAIN GAZTELANIAZ EGINEN DIDAZU?" ESALDIA ERABILTZEA. BAINA, BENETAN, HAUXE DA AFERAREN GAKOA?

Inportantea da kazetarien lan egiteko moldearen eta haien eragozpenen berri ematea. Baina nik beste zerbaiten falta nabaritzen dut, agintarien aldetik batik bat: horren neutroak izan behar al dugu?, aukera-berdintasunaren bermatzaile hutsak? Orduan, zertarako dira oraingo “Munduoro euskaraz”, lehengo “anima zaitez laguntxo, pixka bat es mucho” eta enparauak? Zergatik ez dugu jendea animatzen ETB2n euskaraz egitera? Zergatik ez dugu horren eredua guk geuk ematen edo gutxienez bultzatzen?

Nire asmoa ez da izan gaiari beste ikuspegi bat ematea baino. Inon ez dut esan horren arabera konpondu behar denik kontua. Hain zuzen ere, bere konplexatasuna erakusteko baizik ez dut idatzi. Ustez.



Bidebatez, esan nahi nuke, honelako eztabaidetan ez dela bidezkoa gaitzizenen atzean ezkutaturik erantzuten ibiltzea. Gaizki hezituarena iruditzen zait.



Eratzun generikoetan irensgarria izan badaiteke ere, zin dagit, BESTELAren idatziak bezala, oso efektu ezerosoa egiten duela, hika egitea, ezagutzen ez duzun norbaitek edota nola deitzen ere ez dakizun batek. Hitanoak, nik uste, hurbiltasuna eta konfiantza behar du, BESTELA jaunarekin ukan ezin dudana, nor den ere ez baitu esan.



Idatz dezala nahi duena, baina ez dadila nire esfera hurbileko agertu nirekiko tratuan, nor den aitortu eta bera ezagutzeko gustua eskaintzen ez didan artean.

Mesedegarria bazaizue, hona hemen gai honi buruz gure taldeak Surio jaunari joan den urteko azaroaren 23an zuzendu genion galdera (bigarren galdera da, Iparraldekoari buruz egindakoaren ostean). Mila esker.

http://www.parlamento.euskadi.net/pdfdocs/publi/3/09/09/20111123.pdf#3

Hau gaia erabat aldatzea litzateke: Gaitzizenak eta euskararen tratamenduak interneten. Sakontzeko, ikus. Xabier Alberdiren lanak (euskararen tratamenduen gainean diot; beste gaiaz, ez dakit literatura zientifiko askorik dagoenik).



Horren gainean eztabaidak entzun izan ditut. Dena dela, norbaitek zuka egin diezaioten nahi badu, ez dago sesioan hasteko arrazoirik. Zuka eta punto.



Garai batean, erdaraz "tú" ezin zitzaion edonori esan. Egia da, tratamendu hori maizago erabiltzen dela Hegoaldean, Iparraldean baino. Agian, gazteok jakin behar genuke, behar denean, "usted" erabiltzen.



Ni hazi naizen eskualdean gizon batek urte mordoxka bat pasa behar ditu mundu honetan, inguruko gizon guztiak, zahar eta gazte, zuka egiten hasi aurretik. Adin beretsuko ezezagunekin ere, adibidez, erabil daiteke. Iruditzen zait, gizonen artean behintzat, mugatuago dagoela zukaren eremua, hikarena baino. Esanen nuke, konfiantza baino gehiago, informalitatea adierazten duela.



Emakume gazteen artean, tamalez, erabat galdu da. Antza, garai batean uste izan zen hika hizkera baldarra eta itsusia zela, kaleko señoritentzat batere egokia ez zena.



Gaitzizenak: Interneten norbera libre da bere izena emateko, edo ez emateko. Horrek, eztabaida baten barnean, bere abantailak eta desabantailak ditu.



Askotan, anonimotasuna erabiltzen da solaskidea iraintzeko eta gezurrak esateko: troll bat. Trollak uxatzeko modurik eraginkorrena da batere kasurik ez egitea.



Beste alde batetik, anonimotasunari esker nahi duguna esan dezakegu, eta hori oso sanoa da.



"Inor" ez garenok, ez dugu deus aportatzen gure benetako izenaz sinatuz. Beste batzuek, aldiz, asko aportatzen dute, beren izen-deiturek nolabaiteko ospea badutelako.

1. Badirudi "gaztelania" idatzi denetan "espainola" irakurri beharko litzakeela, zintzotasunaren izenean, talka ez baita Euskal Herria eta Gaztelaren artekoa. (Eufemismoen garaiotan badirudi Ertzain etxean Polizia Autonomikoaren koarteletan baino gutxiago torturatuko dela, ezta?)

2. EITB erakundeak berdintasuna banatuko du han-hemen; desberdintasunik gertatzekotan, hor daude konstituzio frantsesa eta espainola, oreka unibertsal bakarra ezartzeko: utikan euskera.

3. Oxel Erostarbe: itzulpen zerbitzurik 2012. urtean oraino ezarri ez duten lekuetako arduradunak infernura joango dira, gutxienez, espainolez edo frantsesez egin nahi ez duena kartzelara eramango duten bezala.

- Motzean, Euskal Herrian gaur euskaraz bizitzerik ez dago eta Nafarroan, Zuberoan eta Lapurdin euskal telebistarik ofizialki ikusten ez denez, gainerako euskal herritarrok ETB opari edo limosnatxotzat jotzen omen dugu. Horregatik ez gara ausartzen seriotasunez joka dezaten eta ebaspenik egin ez diezaguten exijitzen.

Bart arratsean Komitean idaroki dute 19. testua bereziki izendatu eta hautatzea, sariren bat edo, emateko.

Ona den ez dakigu oraingoz, baina arrunt orijinal, berdingabe eta bitxia da Vitoria-GASTEIZERAZ bidalitako zer hori. Baliteke joera-aintzindari izatea, ezinago estrabagante, absurdo eta esnob izatearren. Edo horregatik, apika.

Kontuaren errepaso sakon bat egin du Idoia Gatonek bere blogean.