Abenduak 3an Mystikal estreinatuko da, genero honetako euskarazko lehen filma. Estatu mailan, eskenatoki guztiak croma bitartez eginiko lehen pelikula da.
Mystikal Dibulitoon ekoizpen-etxe gipuzkoarraren apustu indartsua da. Genero honetako Euskaraz eginiko lehen animazio filma da, eta baita estatuan, sistema croma bidez osorik eginikoa. Avatar edo 300 pelikulak eginiko teknologia berdinarekin egin da Mystikal, baina aurrekontu txikiagoarekin. Benetako aktoreak, ordenagailu bidez eginiko pertsonai eta eskenatokiekin eta efektu bereziekin uztartzen dira.
Mystikal guraso naiz haurrei dago zuzendua, hau da, adin guztietako ikusleei dago zuzendua. Erdi-aroko fantasia giro batean murgiltzen gaitu, aztiak, sorginak eta fantasiazko hainbat izaki ezagutuko ditugu. Mystikal mundu magiko eta alegiazkoan deabru ilunak ziren jabe. Eldyn ezagutuko dugu, azti ikasle trakets, baldar eta inozente samarra, akats ñimiño batengatik hil ala biziko borrokan murgildua dagoena. Egindako okerra zuzendu beharko du, Fira ninfa txikia lagun duelarik. Bidean hainbat izaki magiko topatuko dituzte.
Mystikal Donostiako Fantasiazko eta Beldurrezko Zinemaren XXII. Astean estreinatu da. Urriak 30ean izan zen Victoria Eugenia Antzokian. Munduko estreinaldi hau, filma abenduak 3an zinema aretoetan estreinatu aurretik izan zen. Era berean Sevillako Zinemaldian azaroak 6an ikusi ahal izan zen eta Toledoko Fantasiazko Zine Erakusketa itxiko du. Jatorrizko bertsioa euskaraz grabatua izan den arren, Mystikal Euskadi zein estatu mailan banatuko da, baita nazioartean. Izan ere Turkia, Alemania edo Erruziarekin kontratuak sinatu dira. Horregatik filma euskara, gaztelania eta ingelesez egin da.
Angel Alonsok zuzendu du abenturazko erdi-aroko istorio magiko hau. Bere bigarren luzemetraia da, lehenengoarekin El ladrón de sueños GOYA sarietarako proposatua izan zen.
Iban Garate da Eldyn, protagonista gaztea. 15 urterekin hasi zen Goenkale telesailean eta hau, Aupa Etxebeste eta gero, bere bigarren filma da. Beste hainbat aurpegi ezagun ikusiko ditugu: Savitri Ceballos, Ramón Agirre, Kandido Agirre edo Maite Aguirre .
Filmaren abesti nagusia Joseba Beristainek konposatu du eta Donostiako Orfeoiarekin grabatua izan da.
Nik gaur arratsaldean ikusi dut Donostian. Jendea dexente. Ikusgarria da pelikula, teknikoki bikaina. Poz ematen du Euskal Herrian halako gauza bat egiteko gai garela jakiteak.
Gidoia du sinpleena, ados nago Galtzaren aurreko komentarioarekin. Gaztetxoentzat aproposagoa, mezua 'bigun' samarra aukeran.
Aktoreak niri gustatu zaizkit. Aktore asko ez dago, euren artean alde handia dagoela diozu, Galtza. Nor ez zaizu bada gustatu?
Bi protagonisten artean, alde nabarmenak daudela iruditu zait, adibidez. Iban Garatek oso lan ona egiten duela uste dut. Baina neskarena ez zait sinesgarria egin.
Gainera, pelikula guztian doblatuta lan egin duen bakarra delakoan nago. Bertsio orijinala euskaraz bada, ez zegoen paper hori antzez zezakeen neska euskaldunik? Antzezpenerako dohai ikaragarriak izanagatik, euskaraz ez dakien aktoresa bati lekua egitea ez litzaidake gaizki irudituko, baina hau ez dela kasu hori esango nuke.
Itzelezko meritua du hain asmo handiko proiektua aurrera eramateak, eta poz handiz hartu dut nik ere. Ez da makala halako izaki eta ingurune fantastikoak teknologiaz sortzea, eta aktoreentzat ere sekulako erronka izan behar da ikusten ez dituzten objektu eta pertsonekin jardun beharra.
Hala ere, esan beharra daukat semea eta biok nahiko dezepzionatuta geratu ginela, batez ere gidoiagatik eta elkarrizketen sinpletasunagatik. Oso gidoi topikoa eta pobrea iruditu zitzaigun. Bestalde (eta hau ez dakit zeri zor zaion, beharbada zine aretoaren arazoa izango zen), pelikula osoan irudiak halako distira zuri deseroso bat eduki zuen, lauso zurixka antzeko bat.
Aktoreei dagokienez, beharbada ikusten ez zituzten izaki eta gauzekin jardun behar horregatik, batzuetan deskoordinazio nabarmenak zeudela iruditu zitzaidan, bai aurpegien espresioan eta bai begiradetan. Hizkera dela eta, euskalkiak zinean entzutean niretzat oso atsegina izan arren, gogorra egin zitzaidan "z"-ak ahoskatzen ziren bizkaiera bitxi hura entzutea. Fantasiaren gauzak izango dira.
Gero, azpidatzien kontua dago. Ez dakit beste leku batzuetan, baina Bilbon gaztelaniazko azpidatziekin ematen ari dira, eta jatorrizkoa ulertzen duen batentzat traba handia direla uste dut. Benetan ahalegin kontzientea egin beharra dago idatzitakoa ez irakurtzeko, eta azkenean oso nekagarria da. Anekdota moduan, esango dut halako batean galdera bat egin niola semeari pelikularen erdian eta zera erantzun zidala: "hori da basijan zegoen hirugarren gaiztoa". BASIJAAN????? Nola basijan? Pelikula osoan zehar "ontzia" hitza erabiltzen ari ziren-eta hori adierazteko! Horrela konturatu nintzen semea irakurtzen zebilela, esan zidanez, begiak joaten zitzaizkiolako etengabe letra zurietara, eta azkenean dena nahasten zitzaiola. Gure atzean zeuden erdaldunek berriz, ez zuten halako arazorik izan. Tristea da gero, behin egingo pelikula bat euskaraz, eta euskaldunon hor ere bigarren mailakoak.
Gaur arratsaldean ikusi dut bederatzi urteko semearekin, Gasteizen. Biok pozik geratu gara, besterik gabe; hau da, euskaraz egotearena ez zaigu hain garrantzitsua iruditu, eta euskalkien kontu hori... hara, nire semeari bost, esango nuke konturatu ere ez dela egin (ez zaizkio interesatzen euskalkiak).
Hori bai, Anak aipatzen duen azpitituluen kontu hori nahiko amorragarria egin zait niri (mutikoari galdetu diot ea irakurri dituen; erantzuna: "ez neukan irakurri beharrik aitatxo, dena primeran ulertzen zen"). Eta neuk ere arazoak izan dut bisualizazioarekin, Anak aipatzen duen distira arrraro hori nire begietan desenfoke lauso bat zen... uste dut efekto berezien ondorio bat dela, baina franko amorragarria da.
Gidoiaren sinplekeria? Eraztunen jaunaren plagioa? Uste dut hori esaten duenak ez duela ikusi "Avatar" edo, apur bat urrunago, "El mago de Oz". Nire iritzia besterik ez da, jakina.
Avatar ikusi dut eta sinplekeria galanta iruditzen zait gidoiari dagokionez.
"Ozeko aztia" orain dela aaaaaaasko ikusi nuen eta nahikoa lauso daukat buruan, baina uste dut tolestura gehixeago daukala honek baino. Pertsonaiak behintzat askoz orijinalago eta aberatsago gogoratu uste ditut.
Eta euskara ulertu, guk ere primeran ulertu genuen, alde horretatik arazorik ez. Nik diodana da batzuoi traba egiten digutela azpidatziek filmean erabiltzen ari diren hizkuntza biak ulertzen ditugunean (alegia, entzundakoa eta pantailan idatzitakoa).
Nik ez dut ikusi, eta uste dut ez dudala ikusiko, zinema-aretoan behintzat. Nazkatuta nago aspalditik azpidatzien kontu horrekin. Ze inork aipatu ez duen beste kontu bat ere bada: filmaren bertsio erdalduna ere badagoela!!! Hots, erdaldunek bi modutara ikus dezakete filma, bikoiztua (azpidatzirik gabe, dena erdaraz) edo azpidatzia. Euskaldunok ez dugu erdaldunen lehen aukera elebakar hori (nahiz eta jatorrizko bertsioa izan gurea) eta amorragarria da benetan begirada kontrolatu ezinik egotea film osoan zehar... Nik bi bertsio jartzekotan euskara hutsezkoa eta euskarazkoa erdal azpidatziekin jarriko nituzke, hain deserosoa ote zaie erdaldunei euskaraz entzutea? Edo irakurtzea?
Ados nago, behin egingo euskara hutsean film bat eta...
Duela bi aste ikusi nuen alabarekin. Gasteizko Florida zinemetan, igande arratsaldea, gu bakarrik aretoan. Arraroa egin zitzaidan, ze azken aldian ikusi ditugun euskarazko filmetan nahikotxo jende biltzen da zineman (Gasteiz izateko).
Ni ere zapuztuta geratu nintzen hasieran azpitituluak zituela ikusita. Hala ere, lehen 5 minutuak igaro ondoren, ez nintzen konturatzen han zeudenik. Uste dut euskalduna ez den jendea erakartzeko egiten dutela, baina ez du ezertarako balio, horregatik ez da inor gehiago etorriko film horiek ikustera. Uste dut hobe dela azpititulurik ez jartzea, benetan film bat euskaraz ikusi nahi dugun gehienok horrela nahiago dugula uste dut.
Niretzat askoz nekagarriagoa izan zen film osoan zehar dena lainotuta ikustea. Lan tekniko ikaragarria egin dute Dibulitoon-ekoek, baina noski ez dute Pixar-en dirutza, eta agian horregatik izango zen lainoarena, akatsak pixka bat estaltzeko (ez dakit).
Akatsak akats, berediktoa eman behar zuenak eman zuen, nire alabari asko gustatu zitzaion.
Teknikoki oso ona da. Teknologia berri horren bidez lortzen diren efektuak Hollywoodeko ikusgarrienen pare daude. Baina desoreka handia dago forma eta edukiaren artean.
Mystikal pelikularen gidoia Lord of the Rings-en plagioa da, disimulorik gabea, gainera.
Desoreka handiak daude, halaber,aktore batzuen eta besteen lanaren artean.
Azkenik, euskarazko filmek ezinbesteko dituzten diru-laguntza emaileek eskua sartu izanaren zantzu nabarmenak sumatu daitezke: pelikularen mezua ikastolako andereñoak 10 urteko haurrari ematen diona da (bihotz onekoa iza eta bla bla bla)eta antza denez, pelikulako pertsonaie gipuzkera edo bizkaiera hitz egiteko kuotak daude.