Tolosako Triangelu Plazan dago Oteizaren Atauts burdinazko eskultura handia (1994). Espraiz eginiko pintada politikoak izan ditu... duela aste batzu "Chupitos 2x1" karteltxoak ere jarri zizkioten tabernariek zelloz itsatsita... auskalo zenbat halako 16 urtetan; badut errezeloa aste pare batean ikusitakoa anekddota hutsa dela. Kaleko eskulturen gutxieneko duintasun baldintzak, bapateko nire zalantza.
Argazkiak.org | oteiza tolosan 03 © cc-by-sa: axiomaxio
Geroztik ordea papertxo hoiek norbaitek kendu zituen, pintadaren aztarnak oraindik ere burdin herdoilduan estanpaturik diraute... eta hara non, Babarruna Astea dela eta Plazan dauden metro karratu oparoen artean juxtu-juxtu "Atauts"en ingurukoak hautatu dituzten karpa zuri handi bat jartzeko.
Eskultura orain karparen aldamio eta toldoen artean primeran "integraturik" dago, benetan artelana gizarteratzeko hirigintza ariketa txalogarria. Hurrengoan ez dakit gaztainak erretzeko txabola gisa erabiliko duten, edo rokodromo gisa, edo urinario...
Oteizaren "Atauts", Tolosan from max ax on Vimeo.
Ez naiz artea sakralizatzearen aldekoa baina antzeko kasuak oroituz (Chillida eta Marrodan Gasteizen, Isozaki-Calatrava Bilbon, udal eta foru-erakusketa zetsuratuak nonnahi) eta Jorge Oteiza nolakoa zen jakinda, Orioko artista Tolosako Triangelu plazan panorama honen aurrean sutan imaginatzen dut. Ala Babarrun Asteak bere artelanarekiko izan duen konfiantza "xano" arekin konforme akaso?
Inork imaginatzen al du Jeff Koons.en aurpegia Guggenheim.eko "Puppy" Garagardo Festa bateko karpa artean itota ikusiko balu, edo Chillidarena Donostiako Haizeorrazia hondartza-txiringitoz josiko bagenu?
Benetan penagarria bai. Baina kasu berdina ote da Isozaki-Calatrava zubiarena? Zubi hiperposmoderno bat egin eta jendea irristatu ta ziplo lurrera erortzen dela euri pixkat egiten duen aldioro? Hori ez da herri honen ignorantzia artistikoaren erakusgarria, baizik eta arkitekto jakin batzuen zementuzko azalarena.
Neure ustez, Gipuzkoan zehar barreitatuko Oteiza hauek ez dira ez Oteiza ez arte ez ezer, baizik eta iruzur biribil-biribilak, erpin eta ertzak gora-behera.
Oteizak 1950eko hamarkadan utzi zion eskultura egiteari. Aguretuta zegoela, bere inguruko batzuek "berpiztu" zuten bere eskulturagintza: nola? 40 urte lehenago klarionez egindako mahaigaineko modelotxoak udalez udal salduta, "begira zuen plazan jarriko dugu hau, baina ez eskala honetan, baizik eta mila bider handiago harri edo metalez..." Eta komertzial bizkor horien salmenta horren emaitza da Tolosakoa, eta berdin beste herrietan dauden gainerako mondongoak.
Honetaz idatzi nuen Oteizak hil ondoren ere eskultura bat inauguratu zenean. Geroztik ez dakit besterik ireki den. Ez litzateke problemarik izan behar. Klarionezko modelotxoak mila bider handitzeko ez da beharrezkoa Oteiza bizirik egotea. Nahikoa dira komisionistak.
Adeitasunez Luistxo: Berdin zait Oteiza, Anda, Dora Salazar, Txillida, Gorriti, Basterretxea, Alfako forjariek, Iñaki Perurenak edo "Periko Palotes".ek egindakoa den. Eskultura baldin bada duintasuna zor zaio nola museoan, hala kalean. Bestela zertarako jarri dute hor? Eta uste dut despistatu samarrik zabiltzala... Oteizaren "kutxa metafisiko"ak ez ziren klarionezkoak, "Atauts"ek ez dauka nire uste apalean klarionezko maketa seriearen arrastorik. Eskultoreak noski ez duela tamaina handiko altzairuzko piezen eraikuntza fisikoan zeregin handirik, galdetu Richard Serrak Guggenheim.en dauzkan eskultura mega-erraldoiak nork egin zituen. Berak ez, seguru. Oso besterik da ordea... askoz garrantzitsuagoa propietate intelektuala, inspirazioa eta sormena.
Eta beno, egia esan AmonaMantangorri... guztiz ados arkitektoek sarritan hainbeste erpin eta espazio ta kurba, ez dutela bertatik joango den jendearen erosotasuna, zenbaitetan segurtasuna... kontuan izaten. Baina nire uste apalean zubitik espaloira jeisteko gehitu dioten eskailera "pegote"ak ez dauka izenik. Hori ere hala da. Txapuza losagarri eta begibistakoa dirudi, ez da hor oso "kosmopolita" geratu Bilbo, alkate jaunari esatea gustatzen zaion moduan.
Oteizaren kutxa metafisikoak hauek ziren, inola ere ez klarionezko entsegu-maketak: http://tinyurl.com/2ubhotz
Aipatzen duzun klarion-seriea berriz: http://tinyurl.com/38xgg6z
Hain tamaina handiko eskulturak... barkatu baina Oteizak ez ezik eskultore guztiek forjari-tailerretan egiten dituzte, ez euren estudioetan.
Bestalde Tolosako batek estraineko erantzunean bota duenez, "Atauts" duela 16 urte Tolosan inauguratu zenean Oteiza zahartuta egongo zen baina buruz argi, ez gurpil-aulkian lerdea zeriola.
Zertarako dago orduan? Integratuta dagoenean integratua dagoelako, ez badago inguruak erabilkortasuna galtzen duelako..... Azoka egunetan, horrelako karpa jartzen denean, Atauts integratzeaz gain, "larrialdiko irteera" bilakatzen da eta benetan izugarri eskertzen dela momentu horretan, Atauts hor egotea eta integratuta egotea.
Artea kalera ateratzeak horixe dauka, "guztion" esku gereatzen da, onerako edo txarrerako. Baina zergatik ez diogu ba alde onik bilatuko?
Artelanak traba egiten hasten direnean... lehentasun kontua izango da. Eskulturarik enbarazuan ez duten beste hiru azoka-gune ikusi ditut Tolosako Alde Zaharrean bertan (Euskal Herria plaza handia, Berdura Plaza ta Zerkausi) baina Triangelu Plaza oso bilgune preziatua da nonbait. Ez noa tekelan sartzera, ea jende gehiagoren iritzirik plazaratzen den hemen.
Karpa aspaldi dago prestatuta eskulturarekin "integratzeko". Asteburu askotan egoten da horrela.
Bere garaian, eskultura bertan jarri zutenean ere, kriston moskeoa harrapatu zun, bastoia eskuan eta banku gainean ibili omen zen biraoka, eskulturak inguruko zuhaitzekin zuen eskala proportzioa zela eta.