Bibliako pasarterik katxondoenak
Aste Santuan ikusi nuen Galder Gonzalez Theklan-ek Zabaldun jarritakoa, Bibliako 10 kontakizun arraroenen bilduma. Benetan barregarria iruditu zitzaidan, zer nolako astakeriak dakartzan liburu famatu horrek. Nola Biblia osoa Interneten dagoen euskaraz, pasarte katxondo horietako batzuk dokumentatu ditut.
David berak hildakoen zakilmuturrak kontatzen
Ingelesezko 10 pasarte horietatik, batzuk ekarri ditut hona. Baten baten azalpena desberdin aurkitu dut nik ingelesezko horretan eta Biblia euskaldunean, adibidez, ardi eta ahuntzen erreprodukzioari dagokiona (Has 30:31-42), baina tira, beste hauek ere mamitsuak dira. Biblia osoan dauden arraroen edo katxondoenak ote diren, ez dakit: seguru beste zorakeria mordoa dagoela.
Burusoilari barre egiteagatik
Eliseo gizon zintzoa omen zen, baina, hara, egun batean... (2 Erg 2:23-24)
Bidean gora zihoala, hiritik ateratako mutiko batzuk iseka hasi zitzaizkion esanez: "Tira, burusoil! Tira! Eutsi, burusoil"*
Eliseok, itzulirik, begiratu eta madarikatu egin zituen Jaunaren izenean. Orduan, bi hartzek oihanetik atera eta mutiko haietarik berrogeita bi txikiturik utzi zituzten.
Ondo dago Biblia euskalduna ze zehaztapena dakar, izarñoarekin markatuta, alopezia kasua baino gehiago, "profetek eraman ohi zuten ile-mozkera berezia" izan zela isekaren motiboa. Mendekuaren basakeria aipatzeko ez dago izarñorik: azalpenak soberan daude, argi dago merezia zutela mutikoek.
Bortxaketak tutiplen
Beste istorio honetako protagonistetako bat da Lebitar bat bere ohaide edo konkubinarekin agure baten etxean ostatu hartu zuena. (Epa 19:21-29)
Denak pozik zeudelarik, hona non agertzen diren gizonak, gizon gaizkile halakoak; etxea inguratu eta ate-joka hasi ziren, etxeko jabea zen gizon zaharrari esanez:
Atera ezazu zure etxean sartu den gizon hori, bortxatu egin nahi dugu eta!
Etxeko jabeak ihardetsi zien:
Ez, ene anaiok; ez egin halako itsuskeriarik. Neuk eman diot ostatu; ez egin halako zitalkeriarik. Hemen daude neure alaba, birjina oraindik, eta gizon honen ohaidea; biak aterako dizkizuet. Bortxa itzazue eta egiezue nahi duzuena, baina gizon honi ez egin halako zitalkeriarik.
Gizon haiek, ordea, ez zioten kasurik egin. Orduan, lebitarrak bere ohaidea atera zien kanpora, eta haiek gau osoan ari izan ziren emakumea bortxatzen eta eguna argitzean utzi zuten.
Egunsentian, bere senarrari ostatu eman zion gizonaren etxera itzuli zen emakumea, baina ate ondoan eroria gelditu zen eguna argitu zuen arte. Lebitarrak, goizean goiz jaiki eta bideari ekiteko atea ireki zuenean, han aurkitu zuen bere ohaidea, etxeko atarian eroria, eskuak atondoan zituela. Gizonak esan zion:
Jaiki eta goazen.
Baina ez zuen erantzunik izan. Orduan, jaso zuen asto gainera gorpua eta bere lurralderantz abiatu zen lebitarra. Etxera heldurik, labana hartu eta hamabi puskatan zatikatu zuen emakumearen gorpua eta Israelgo lurralde guztietara bidali zituen puskak.
Berrehun zakilmutur
Saul erregeren alaba Mikalek eta Davidek ezkondu nahi zuten, eta Saulek maitasun-froga eskatu zion Davidi ezkontza onesteko, baina egiazki, proba zailegia jarrita, espero zuena zen David ekinean hiltzea, ez baitzuen morroia batere gustoko: (1 Sm 18:25-27)
Esaiozue Davidi: «Erregeak ez du ezkonsaririk nahi, filistearren ehun zakil-mutur baizik, erregearen etsaiez mendekatuz».
Egiaz, ordea, David filistearren esku eroraraztea nahi zuen Saulek.
Jakinarazi zioten morroiek Davidi Saulen esana, eta ongi iruditu zitzaion erregearen suhi izateko baldintza. Epea bete baino lehen, abiatu zen David bere gizonekin eta berrehun filistear bota zituen. Davidek, erregearen suhi izateko, haien zakil-muturrak eraman zituen, eta erregearen aurrean zenbatu zituzten. Orduan, Saulek bere alaba Mikal eman zion emazte.
Nonbait filistear gaixoek ez zuten erdaintzeko, zirkuntzidatzeko, ohiturarik; eta horregatik ziren zakilmutur edo prepuzio haiek etsaien heriotzaren ziurtagiri. Ondo pentsatua, Saulen trikimailua; uste izango zuen 100 lortu baino lehenago filistearrek garbituko zutela David, baina argi dago hiltzaile benetan makurra eta abila zela David, 100 barik, 200 ere hil baitzituen.
Goian ilustraziorako erabili digu ipuin hau: Lego piezekin egindako The Brick Testament zoragarritik, prepuzio kontaketa.
Nobody fucks with the Jesus, gutxiago pikondo batek!
Itun berrian ere badago pasarte aukeraturik. Bi ebanjeliotan kontatzen da haserretu zela Jesus pikondo batekin, eta zuhaitzari merezitako zigorra ezarri ziola. Mateorena da kontakizun osoena. (Mt 21:18-22)
Biharamun goizean, berriro hirira zetorrela, Jesus gosetu egin zen. Pikondo bat bide-bazterrean ikusirik, bertara hurbildu zen, baina ez zuen aurkitu han hostoa besterik. Orduan, pikondoari esan zion: «Ez bedi hiregandik gehiago fruiturik sor!»
Eta bat-batean ihartu egin zen pikondoa. Hori ikusirik, harritu egin ziren ikasleak eta galdetu zioten Jesusi:
Nolatan ihartu da bat-batean pikondoa?
Jesusek erantzun:
Benetan diotsuet: Zalantza gabeko sinesmena baldin baduzue, ez duzue pikondoarena bakarrik egingo; baizik eta «Ken hadi hortik eta amildu itsasora» mendi honi esaten badiozue, halaxe gertatuko da. Otoitzean sinesmenez eskatzen duzuen edozer gauza lortuko duzue.
Bale, otoitzean sinesteak indarra du... baina, ez ote zen praktikoagoa suertatuko ihartzeko esan beharrean, fruitu emateko agindu izan balio pikondoari? Otoitzaren indarraren adierazgarri baino gehiago, parabola honetan gehiago igartzen da haserrealdi petral batek eragindako mendekua. Ez duzula pikurik neure gosea asetzeko? ba izorratu!
Bete betean The Big Lebowski-ko eszena ezaguna dakarkit neuri gogora: Nobody fucks with the Jesus!
Erantzunak
Pasarte asko dira nahiko "gore" Biblian; ni txikitan semea akabatzeko gai zen aitaren kontuak arduratzen ninduen: Baina nola egin ziezaiokeen jaramon semea hiltzeko ziotson ahotsari aita ganorabako hark? Orain badakit zergatik:
LOL god izeneko blogetik hartu dut hau ere, 137. Salmoa: "Zoriontsua izan dadila zeure seme-alabak hartu eta harkaitzen kontra lehertzen dituena". WTF!?
Ondo dago denborapasa gisa hartzea Bibliako pasarte "katxondo" batzuk biltzen hastea; baina hitzez hitz hartzea eta hortik ondorioak ateratzea, ezjakintasunaren agerpena baino ez da.
Seguru kultura gehienetan (eta gurean ere bai) egongo direla beste kultura batzuetako jendearentzat harrigarriak eta katxondoak diren testuak, kantak, poemak eta pasadizoak. Bestela, esaiozue munduko beste punta bateko bati, bi mila urte barru (edo gaur bertan) "irrintzi bat entzunda ... goazen gudari danok ikurriñaren atzean" edo "Bi anai" liburuko protagonistak hegazti bihurtu zirela, edo...
Jozulin, euskarazko Biblian ere badago, noski, 137. salmoa. Baina ez du edozein haurren kontrako bortxakeria babesten, bakarrik Babiloniakoentzat da hori.
Babilonia, hiriburu kriminal
Bejondeiola, zuk guri eginaren ordaina emango dizunari!
Bejondeiola, zure haurtxoak hartu
eta harkaitzaren kontra lehertuko dituenari!
Bibliaren literaltasunak askorako ematen du. Robert Crumb komikigileak egin du Genesi edo Hasiera delakoaren (hala dator euskarazko Biblian) komiki errepresentazio literal bat. Zalantza eta eztabaida dago ea iraingarria ala sublimea ote den intentzioa edo/eta emaitza.
Hona Crumb-en tira zati bat:
Lot-en alabek beren aita mozkortu eta harekin larrutan egin zutenekoa da. Euskara jatorrean, Has 19:30-37.
Biharamunean, alaba zaharrenak gazteenari esan zion: «Bart ni egon naun aitarekin. Mozkor dezagun berriro eta gaur gauean hi joango haiz harekin etzatera; horrela, biok izango dizkinagu semeak geure aitarengandik».
Babiloniako haurrena... pufa, ez da hor inguruan Irak?
Egia da Biblia (liburuak) idatzi zituztenak beste errealidade sozio-politiko-kultural batean bizi zirela, eta baloreak bestelakoak ziren ziur aski. Bibliaren literalitatea ez omen da komenigarria (mormoiendako bai ordea), beraz zein da benetako ikuspuntua, zurea Aitor edo mormoiena?
Bestalde, "liburu sakratuak" fikzio literaturarekin konparatzen baduzu ez dakit zergatik harritzen zaituen besteok horren gainetik zerbait esatea edo farre egitea. Ipuin klasikoen zenbat bertsio (batzuk pornografikoak) egin diren, eta inork ez du deus esaten, fikzioa delako. Eta fikzioa bada, nolatan izan duen hainbeste eragina edo arrakasta? Biblia idatzi zenean inor gutxi zen irakurtzeko gai, beraz...
Eta liburu sakratua baldin bada, eta liburuaren "kudeatzaileak" 2.000 urtetan poterean edo bederen mendebaldeko moral soziala kontrolatzen ibili izanak duen eraginagatik, uztazu kritikatzen edo farra egiten, bibliaren defendatzaile sutsuek ez dutelako, nire uste apalean, ezertan eman behar moralaren edo baloreen inguruko inolako irakaspenik. Zeren 2000 urte hauetan saiatu dira oreka mantentzen, alde batetik, jendearen bizitza kontrolatu nahian, biblian agertzen den moralaren arabera, eta bestalde, ikusita gizarteak aurrera egiten zuela, jendearekiko zeukaten, duten, poterea ez galtzearren orain diote/diozue ez dela literalki hartu behar.
Orain gainera, elizak hustutzen ari direnean, potere morala baino potere inmobiliarioa da ardatz nagusia.
Johannes, ez nahastu kontu diferenteak.
Biblia sakratua da sinistedunentzat, baina halakoak ez direnentzat kultura-liburua da eta arazorik gabe konparatu ahal da (eta konparatu behar da) beste kultura batzuetako agerpenekin.
Ni neu nahiko kritikoa naizela uste dut honelako kontuekin, sinesteduna izan arren (edo beharbada sinesduna izateagatik hain zuzen); eta baita zuk aipatzen dituzun Bibliaren kudeatzaileekin (???)eta defendatzaile sutsuenekin (???) (Noiztik behar izan ditu Bibliak defendatzaileak eta kudeatzaileak?)
Kritikoa naizela diotsut; baina hala ere, ez dut uste oso egokia denik post hoenk hartu duen tonu katxondoa. Gauza bera esango nukeen Bibliaren ordez Kixotea edo Axularren Gero liburuekin... antzeko jarrera erakutsi izan balitz.
Bueno, nik uste Biblian datozen gauza gehienak zentzu sinbolikoan hartu behar dira. Esaterako atzerritarrak bortxatzen duen neska birkina, eta hil ostean gorpua 12 zati egin eta israelogo 12 tribuen artean banatzen dutenean, seguru aski emakume birjina ez da pertsona bat, Israelgo jendeak asko estimatzen zuen zerbait baizik; atzerritarren batek izorratuko zuen eta horren zer edo zer israeldar guztien esku geratuko zen. Agian ez du balio moralik, eta ulertzeko bere garaian zer gertatu zen jakin beharko genuke.
Eta hartzak jaten dituen haur horiei guztiei buruz.. bueno, neure uste apalean haurrek inozentzia adierazten dute. Bestalde nik uste parabola horrek esan nahi duena da... tira, hau bezalako artikuluak ez idaztea hobe dela...
Bueno, ni, kristaua naiz baina kristoren ebanjelioetan sinsiten dut bakarrrik, beste historio guztiak askotan, ez zaizkit oso aintzat hartzekoak iruditzen.
Beharbada, istorio katxondo hauen kontura barre egiteak zentzu handiagoa du mundu protestantean, zeren han indarra baitu oraindik Bibliaren interpretazio literalak.
Itun Zahar eta Berrietako Jainkoak elkarren ondoan jarrita, konturatzen da bat bi Jainkook erabat diferenteak direla. Alegia, Eliza Amak dioenaren aurka, balio moral beti-betikoak eta egia berdadero ukiezin horiek garaitik garaira eta gizartetik gizartera aldatzen dira. Beraz, erlatibismo morala. Sodoma eta Gomorra.
Eta gainera, honek ez du zertan zentzurik eduki behar, dibertigarria da ta punto.
Life of Brian filmeko eszena:
Jesus dago mendipuntan, urrun, sermoia ematen, eta:
- Jo! ez duk ostiaik entzuten. Ze esan dik?
- Iruditu zaidak "dohatsuak esnelariak" esan duela!
- Dohatsuak esnelariak?
- Bai, baina igual ez duk zentzu literalean interpretatu behar. Orohar, esneki fabrikatzaile guztiez ari duk.
.
Twitterren bidez jakin dut beste hau: Pi (π) zenbakiaren balioa 3 dela Biblian, 3 zehatz, dezimalik gabe alegia. Hemen dago pasartea, 1 Erg 7:23.
Hiramek brontzea urtu eta «Itsaso» deitu zuen uraska biribil bat egin zuen; ertz batetik bestera bost metroko diametroa zuen, bi metro eta erdiko sakona eta hamabost metroko ingurua.
Pi zenbakiaren balioa zirkunferentzia baten eta bere diametroaren arteko harremana da. 15 metroko zirkunferentzia zati 5 metroko diametroa, 3.
Ezekielen liburuan pasarte misteriotsu bat dago:
30eko apirilak 5. Ezekiel ibai baten ondoan dagoela zerua zabaldu eta egaz egiten duten "lau izaki bizidun" agertzen dira. Bere azalpenetan gurpil modernoak diruditenak aipatzen ditu, faroak, motorren hotsa, kristalezko kaskoak eta abar. Testu bitxia...