Hadroien Talkagailu Handia (LHC azeleragailua), etzi martxan
Historian egin den esperimentu zientifiko handienaren hasiera etzirako, irailaren 10erako, iragarri dute azkenean. Genevako CERN-ean izango da. Egun horretan LHC (Large Hadron Collider azeleragailua) martxan ipiniko da eta satelite bidezko broadcast-ean eta zuzeneko webcast-ean jarraitzeko aukera izango goizean goiztik.
Genevako CERN-ean (Conseil européen pour la recherche nucléaire) 1989 urtean martxan ipini eta 12 urtetan antzeko helburuetarako LEP (Large Electron-Positron Collider ) azeleragailua erabili zen CERN-en .
Gero, 2000. urteko azaroan, itxi zen hura eta toki berean LHC (Large Hadron Collider ) partikulen azeleragailu berria eraikitzen hasi ziren. Euskaraz esateko, LHC azeleragailua edo Hadroien Talkagailu Handia erabil dezakegu, ItzuL zerrenda irakurritakoaren arabera.
LHC-aren lan eta prestaketetan 80 herrialde baino gehiagoko milaka fisikari eta ingeniari lan egin dute 20 urtean eta 7.000 miloi euro inguru inbertitu dira, horregatik diote lurrean inoiz egin den esperimentu handiena dela.
Labur esanda esperimentuaren helburua protoiak azeleratzea da, ia argiaren abiaduran ipintzeko (argiaren abiaduraren %99,999999) eta energia oso handia lortu arte ( 7 TeV edo 7 mila miloi elektroi-Volta espero da lortzea protoietan, 1eV=1.6 10-19 J delarik). Une horretan elkar joka ipiniko dituzte inoiz lortu den energia handiena lortzeko eta zer gertatzen den eta zer nolako erreakzioak ematen diren ikusteko.
LHC eta egingo diren esperimentuen segurtasunaren inguruan luze eztabaidatu da. Izan ere, Suitza, Alemania eta Austriako zenbait zientifikok Estrasburgoko Giza Eskubideen Auzitegira eraman dute CERN zentroa eta LHC azeleragailua, iragarritako esperimentua oztopatzeko.
CERN -eko John Ellis -ek segurtasunaz mintzo da bideo honetan
Esperimentua zuzenean jarraitzeko: Live satellite broadcast information (goizeko 7:00etatik aurrera) eta Live webcast (goizeko 8:30etatik aurrera)
Erantzunak
Zuzeneko webcast horrek huts egin du.
Konexio gehiegi, nonbait.
Pizte operazioa gaur hasi den arren, partikulekin lana ez da urriaren 21a arte hasiko. Mundua amaitzekotan, orduan. Gaztelaniaz informazio apur bat Microsiervos-en.
LHC (Large Hadron Collider azeleragailua edo Hadroien Talkagailu Handia) delakoa gelditu behar izan dute 34 sektorean izan den gertakaria dela eta.
CERN-ek kaleratu duen prentsa-oharrean - Incident in LHC sector 34 - aditzera ematen denez, bi imanen arteko konexio elektrikoak huts egin du 34 sektorean eta ondorioz LHC tunel famatuan helio isuri handia sortu da.
Matxura eta zergatiak aztertzen ari dira, baina konpondu ahal izateko tunela berotu beharko dute bertan lan egiteko moduan (gogoratu zero absolututik gertu lan egiten duela LHC-ak, 271 gradu zero azpitik zehazki), konponketa egin eta esperimentuekin jarritzeko berriro oztu beharko da -271 graduraino.
Horregatik, matxuraren konponketa bera egun batzutan egitea espero den arren, LHC-ren tenperatura baldintza hauek aldatzerakoan, gutxienez bi hilabete geldirik egongo dela aurreratu dute.
/cache/Udako-Ola-2024_1_small_content.jpeg)
Elhuyar Fundazioak Euskadi irratirako ekoizten duen Norteko Ferrokarrilla irratsaioa bihar hasiko du denboraldi berria, eta LHC azeleragailua izango du hizpide. Gai hau dela eta, Guillermo Roak Iñigo Egusquiza fisikaria elkarrizketatuko du. Norteko Ferrokarrilla, asteartero emango da, gaueko 9etan, ordubetez Euskadi Irratian.
Bestalde, Elhuyar Zientzia eta Teknika apirileko alean gai honi buruzko erreportaje mamitsu bat argitaratu zen.