Filoblogian txantxak eta polemikak
Oso animatua egon da Filoblogia bloga abenduko opor egun hauetan. Hona Joseba Lakarra irakasleak blogari nagusi Ricardo Gomezi bidali diona, adibidez: naiz poztu ki-bizi kin-zu-erabaki. Ordea tzen-uler da-du ez tik-zergai n-zara koherent euskaldun on oro ala-bez. k-zu k-zeu daki k-hizkuntza rekiko-tipologia a-harmoniko la-du behar izan? Hots, n-aditza zein n-aditzondo z-nahi n-gainerako dun-aurrizki. Biba gu!
Ricardo Gomezek Inozente egunean (abenduak 28) idatzitako txantxa bati, are txantxa elaboratuagoarekin erantzun zion Lakarrak e-postaz, eta Gomezek huraxe argitaratu.
Biak dira EHUko irakasleak, filologo serioak, eta eszeptikoak beste batzuen zenbait saiakera pseudo-linguistikoren aurrean:
- batetik euskara preposizioen bidez erreformatu beharko genukeelako uste hori (Jesus Rubioren aldarrikapena, Erramun Gerrikagoitiak zintzo publizitatua).
- bestetik euskararen ahaidetasun eta etimologia inposibleen esparru aberats hori (Josu Naberan da maisu joera honetan).
Lehen kontuarekin egin zuen txantxa Gomezek inuzente eguneko mezu honekin: Gabe duda, gaur da egun handia honetan blog, zioen filologo blogariak, euskararen ordena bihurrituz. Horren erantzunean irakur daiteke Lakarrarena.
Beste gaiarekin, mezu bat idatzi zuen abenduaren 22ak Gomezek, Naberanen ameskerien inguruan eta bertako eztabaida luzean Josu Naberanek berak erantzun zuen.
Ondoren, beste bi erantzun idatzi dizkio Naberani Gomezek: bat eta bi
Erantzunak
Oso interesgarria iruditu zait polemika honetan, zeuk Iban eta Amaliak Ricardo Gomezi eta Joseba Lakarrari planteatzen diezuena: dibulgazio popularragoa behar duela euskarazko filologia serioak, Naberanismoak (edo Naberanotasunak) prentsan duen presentzia merezigabea kontrarrestatzeko.
Baina arrazoi du halaber Ricardok dioenean dibulgazioa ondo egin behar dela, eta berak bere burua ez badu horrela idazteko gai ikusten, sinetsiko diogu.
Ai, luma finen bat ausartuko balitz... Uste dut Joseba Jaka beka lehiaketari beste jardun bat tokatzen zaiola 2006an, eta saiakera alorrean, benetan, inork halakoren bat aurkeztuko balu, Lakarra eta Gomez eta besteen ezagutza batu, eta modu eraginkor eta dibulgatibo batean idatzi, besteen lelokeriak salatzearekin batera... Lehen lana, norbait horrekin ausartzea, eta bigarrena, Joseba Jaka bekako epaimahaiak hori baloratzea. Baina entsegu horren premia dugula uste dut.
Zoritxarrez, uste dut dibulgazioaren arazoa sakon eta potolo samarra dela. Itzulpen teknikoez ere mila aldiz eztabaidatu den gaia dugu: alegia, ea itzultzaile espezializatu gabeak edo itzultzaile ez den espezialistak, zeinek egingo duen testu tekniko kontzeptualki ilun eta korapilotsuen itzulpenik egokiena (ez bat eta ez bestek, nire ustez, biek osaturiko talde egituratuak baizik). Eta esku artean dugun gai honetan ere maiz eztabaidatu dugu ea zientzialariak behar duen dibulgatu, edo espezialista ez den dibulgatzaileak hartu behar ote duen ardura hori. Salbuespenak han eta hemen badira ere, espezialista lanpetuegi egon ohi da zabalkunde lanei ekiteko. Unibertsitatean, esate baterako, irakasteaz gain, ikerketa da haren zeregina (halabeharrez zerurean eroriko zaion administrazio lan astunaz gain, jakina) eta ikerketa da edozertarako unibertsitateak kontuan hartuko diona (bestelako lanak hutsaren hurrengoak izango dira, gehienetan). Egoera are larriagoa izan daiteke masa kritiko gutxiko eta agerpen sozial eskasagoko jakintza arloetan: zorionez, zientziak badu gizartean nolabaiteko isla eta ospea, baina giza zientziak bigarren mailakoak ditugu besteen aldean. Egoera horretan, bada, nola antola daiteke giza zientzien zabalkundea (gizarteratzea) era txukun eta duinean? Segi dezala nahi duenak seiko urrearen ondorengoa jartzen. Bitartean, besarkada handi bat Rikardori eta Rikardori
Dianaren erdi-erdian jo du Iñakik, bistan da gaia ondo eta barrutik ezagutzen duela. Nire irudiko, zientzilarei legokieke dibulgazio lana egitea, talde-lana ez balitz bederen. Nork bere gustuko egileak eta lanak ditu, noski, baina nik ezagutzen ditudan dibulgatzaile onenak zientzilariak izan dira: Carl Sagan, Stephen Jay Gould eta Oliver Sacks, edo hizkuntzalaritza aipatzearren, Larry Trask eta Marina Yaguello, kasu. Dena dela, zientzilariak ez diren autore askok ere idatzi dituzte zientzia dibulgazio lan onak; Bill Bryson eta bere A Short History of Nearly Everything datozkit burura.
Bereziki argigarria iruditu zait Iñakik aipatu duen Unibertsitateko administrazio lanaren zama handia; inoiz egin ez duenak ez daki zeinen astuna den eta zenbat denbora kentzen dizun, eta bereziki gogoa beste zereginetan jartzeko gaitasuna noraino oztopatzen dizun. Ez dakit niri zerurean erori zitzaidan, baina duela aste pare bat utzia dut eta oraingoz biharamunaren sintomak kendu nahian nabil.
Euskaraz, bederen, dibulgatzailerik onenak zientzilariak dira. Ezin aipatu gabe utzi Kepa Altonagaren "Folin markesa : marraskiloak eta euskaldunak uharte galduan" (1998) eta "Armand David : pandaren aita" (2001). Nire uste apalean ez dute Gould-en liburuen batere inbidiarik.
Dena den, zientzilaria ala "letretakoa", espezialista ala "profanoa" dikotomiak eztabaidatzeari erabat alperrikakoa deritzot. Zeintzuk dira dibulgatzailerik onenak, gizonezkoak ala emakumezkoak? Kasu guztietan erantzun bakarra otutzen zait: dibulgatzeari ekin diezaiotela horretarako talentua dutenak. Beren liburuak izango ditugu froga-harri bakar.
Beste saiakera dibulgatiboko lan bikain bat Pruden Garziarena da, Lazarraga. Ernazimentua euskaraz hain zuzen ere, 2005eko Zelaia saria irabazitakoa. Errege egunerako opari perfektua.
Eta baita hirugarren bat ere.