Patxi Gallego: "Zenbait euskal topikoren inguruan irribarre ironiko bat

• Komiki-liburu edo nobela grafiko batekin zatozkigu. Apustu ausarta, dudarik gabe. Jendearentzat ezezaguna den batengandik gainera. Nor da Patxi Gallego, eta zertan ibili da orain arte?

Patxi Gallego 31 urteko Errenteriar bat da, eta oso gustura bizi da ezezagun izanda, baina orain beldur da anonimatotik atera beharko duela bere Xabinaitor super-heroi eskas hori ezaguna izatea nahi badu. Zertan ibili naizen orain arte? A ze galdera kuxkuxeroa. Besteak beste, Marko bezala, mendian gora eta behera, nire amaren bila baino gehiago nire poxpolin kuttunaren bila. Eta, batez ere, lanean! Liburu hau egiteko behar nuen urtebeteko “subentzioa” parotik kobratu ahal izateko lanean, Euskal Herriko hamaika ikastetxetan DBHko basapiztia horiek aguantatzen.

Obsesio pertsonal, kezka kultural eta zirkunstantzia politikoak

• Eta liburu hau sortzeko ideia, nondik nora sortu zitzaizun?

Beno, nik beti izan dut horrelako zerbait egiteko gogoa, eta 30 urte ingurura iristerakoan, batzuei behintzat, bizitza honetan fundamentuzko zerbait egiteko garaia dela iruditzen zaigu; ba, nonbait, liburu hau da egin dezakedan gauzarik fundamentuzkoena. Barkatu, ama, badakit zerbait hobea espero zenuela. Liburua lauzpabost obsesio pertsonal, zenbait kezka kultural eta momentuko zirkunstantzia politikoen isla bat da, nolabait, baina, batez ere, euskaldun batek euskaldunentzako egindako helduentzako komiki-liburua da, fikziozko istorio bat geure buruaz barre pixka bat egiteko. Norbaiti grazia egiten badio behintzat, ze ez dakit ba...

• Euskal frustrazio sexual guztien bilduma da zure pertsonaia, nolabait ere. Euskaldunen sexu-gabeziaren kontu hori ez al da topiko bihurtzen ari?

Bihurtzen ari? Jakina topiko bat dela, aspaldikoa gainera. “En Euskadi follar no es pecado, es un milagro” zioen esaldia Garaikoetxearen garaikoa edo izango da, gutxienez, eta niri, egia esan, mirari bat iruditu zitzaidan lehenengo aldiz egin nuenean. Dena den, ez dakit ze puntutaraino jarraitzen duten belaunaldi berriek topikoari eusten, badirudi horretan liberalagoak edo direla, nahiz eta, nire ustez, eta ikastetxeetan ikusten dudanagatik, beste zentzu askotan erreakzionarioagoak izan. Hala ere, liburuko pertsonaia ez da sexualki frustratuta dagoen euskaldun tipikoa, nire ustez, askoz konplexuagoa da. Horrek behintzat iraganean izan zuen bizitza sexualik, gerora etorri zitzaizkion arazoak, euskal zerak sortutako disfuntzio neurologiko bategatik edo...

• Hala ere, frustrazioen gainditzearen adibide ere bada Xabinaitor, zure super-heroia. Hori da aurkezten diguzun eredu eta ispilua?

Ez, ez, mesedez, ez dezala inork Xabinaitor eredu bezala hartu, lehenengo hegaldi ahaleginean bereak egingo du eta!

Kultura folklorearen sinonimo?

• Kariñoa eta ironia nahasten dituen begirada botatzen diozu lehenaldiari: institutuko garaiak, neska jarraitxuen lilura, guraso peneuveroen kontuak... Ez ote zara nostalgiaren biktima bihurtu?

Ez, portzierto. Ni berez banaiz atzera asko begiratzen duten horietakoa, ez diot horri beldurrik, etengabe ari naiz haurtzarora itzultzen, eta, gainera, ez ditut joandakoak ahaztu nahi, ez gertaerak ez eta pertsonak ere, baina aurrera begiratzen ere badakit. Edonola ere, ez dut uste nostalgikoa naizenik, eta are gutxiago institutu garaiekiko (Nik BUP eta COU ikastolan egin nituela esan behar da, ikastolero peto-petua naiz, beraz, terrorista bat potentzialki): jarraitxuek lilura nire pertsonaiari sortzen zioten, ez nahastu egilea eta pertsonaia; eta guraso peneuveroak ere ez nituen izan, zorionez. Ez, ez daukat eskolako garaiekiko nostalgiarik, garai latzak ziren haiek, kiroletako klasean (egun soinketa), adibidez, gogoan dut neska denak txandalarekin joaten zirela, eta ni frustratuta, haien zango luzeak pantaloneta ttipi baten azpitik nola agertzen ziren ametsetan. Oso tristea, eta gogorra. Eskola sofrikario txiki bat zen, bizitza haren ondoren zetorren, oporretan, udan... Bainu-jantziak, ura eta eguzkiaren distirak, beroa, izerdia... Aiii, ez naiz ba nostalgiko jarri!

• Euskal folklorearekin ere malaletxe dexente darabilzu: idealizazioaren eta mespretxuaren artean. Horrela ote gabiltza gu denok ere?

Neurri batean bai, ezta? Denok gara nahiko folklorikoak, baita ni ere, zoaz bestela nire disko bildumara eta botaiozu begirada bat euskal musikaren sailari. Nik ez daukat ezer folklorearen aurka, baina herri honetan askotan badirudi kultura folklorearen sinonimo dela, eta ni horren aurka nago. Hemen gauza berritzaileak sortzen dituen jende gazte eta ez hain gazte asko dago, baina ez zaio behar adinako babesa eta oihartzuna ematen, eta askotan jende horren ahalegina antzua suertatzen da. Euskal telebistaren programazio kulturalari begiratzea besterik ez dago, edo euskal zinemagintzaren panorama penagarriari. Ez al dago hemen zinea egin nahi duenik? Laburmetraiak egiten dituztenak badira behintzat, atzerrian sariak jasotakoak gainera, baina nik ez dut film horietako bakar bat ere telebistan ikusi, eta antzerkiari edo, esaterako, dantza garaikideari dagokionez, beste hainbeste. Hori bai, trikitixa, bertsolari eta aurresku txapelketak noiznahi. Uda honetan jota navarrico-en txapelketa bat ematen ari zirela ere ikusi nuen, pentsa! Eta ez dut Euskadi Gazteari buruz hitz egiten hasi nahi...

Dramatismo punttua eta kritika soziala

• Xabiren begirada lizun/lotsatia konpensatzeko-edo, emakumezko protagonista daukagu nobelaren bigarren harian: Kariñe. Gizon metrosexualaren alderdi femeninoa atera zaizu, ala estrategia komertziala da?

Metrosexualaren txorrada yanki hori aipatzen duzunez esango dizut, termino hori asmatu aurretik ere, nik sarritan aipatu izan dudala lagunartean, txantxetan edo, ni hetero-gay-a nintzela, banuela nire alderdi femeninoa ere. Gainera metrosexualak Beckham eta konpainia dira, ez ni zaku horretan sartu, mesedez. Dena den, eta gatozen harira, Kariñe, emakumezko pertsonaia, beharrezkoa zen istorio honetan: poxpolin batek protagonista behar zuen izan, Xabinaitorrekin batera, eta poxpolin nagusi hori Kariñe da, kontakizunari dramatismo punttu bat eta kritika sozialaren osagaia gehitzen dizkiona. Gainera, bada beste topiko bat, komikiak batez ere mutilei gustatzen zaizkiela esaten duena, eta hori bai nahiko nukeela gainditu. Berez, liburuaren zirriborroa erakutsi izan diet zenbait neskari, heterosexualei nahiz lesbianei, eta, gaizki dago nik esatea baina, asko gustatu zaie eta barre ere gustura egin dute nire pozerako. Kexatu behintzat ez zaizkit kexatu.

• EHko talde guztien lepotik egiten duzu barre. Zein uste duzu moskeatuko zaizula gehien, eta nork hartuko duela ondoen?

Nik ez dut liburua inor moskeatzeko intentzioarekin egin, baina ezta lagunak egiteko intentzioarekin ere. EHko zenbait topikoren inguruan irribarre ironiko bat egiten besterik ez naiz saiatu. Gainera, ni ere EHkoa naiz eta ez naiz nire etxearen aurka harrika dabilen zoro bat, baina, akaso, gure etxeak oraindik ere leiho batzuk zabaldu behar ditu haize freskoa sar dadin, eta ironia izan daiteke leiho horietako bat. Joño, a ze metafora atera zaidan! Dena den, jakin badakit ironiarena oso arriskutsua dala zenbaitekin, niri maiz gertatzen zait pertsona batzuekin, modu ironikoan hitz egiten hasi eta ez didatela ezer ulertzen konturatzea, eta halakoetan inkomunikazio egoera xelebre bat ematen da; espero dut liburuarekin horrelakorik ez gertatzea.