Kazetaritza kongresutik bueltan

Sarrera

Konstatazio argi batetik hasi nahi dugu: euskal komunikazio-esparrua euskaraz gauzatzen dena da. Euskal Herrian egin, nahiz kanpoan egin, hizkuntzak konformatzen du gure kazetaritza-jardueraren ezaugarri berezkoa. Ildo horretatik, iruditzen zaigu euskarazko komunikazioa bere izaera propioaren kontzientzia ari dela hartzen egunez egun gero eta esparru zabalagoetan. Azken hamarkadetan ikusi ahal izan dugunez, hedatzen ari den mundua ere bada euskarazko komunikazioarena. Era berean, Kongresuan adierazi den moduan, euskarazko komunikazioak gero eta zerbitzu osoago eta integralagoa eskaini nahi dio euskal komunitateari.

Gizarte-fenomeno gisa, zerbait modernoa den arren euskarazko gizarte-komunikazioa, gure iraganaren ondorengo gara. XIX. eta XX. mende-atariko kazetaritza-esperientzia historikoak hor daude, Euskal Herrian bezala kanpoan ere. Iparraldeko kazeten ahalegin goiztiarra, Hegoaldeko gerra-garaiko ahalegin erraldoia, eta trantsizio espainiarraren garaiko euskal prentsaren aldarri modernoa dira diogunaren lekuko garbi: izan direlako gara. Zorretan gaude eurekin. Zorretan gara hainbat eta hainbat eragile ezagun eta ezezagunekin, ahalegin indibidualekin eta ahalegin kolektiboekin.

Historiak aurrera egin nahi du, idatz dezagun geure propioa.

Ondorioak

• LEHENENGOA. Euskarazko kazetaritzaren munduak berebiziko aldaketak izan ditu azken hiru hamarkada hauetan. Dozena erdi /dozena bat profesional izatetik, 700dik gora berriemaileen kolektibo izatera igaro gara. Oso handia da mundu honek berezkoa duen indar sortzailea.


• BIGARRENA. Euskarazko kazetaritzak izan duen garapena oso nabarmena da, baina agerian dira ahuleziak ere: egoera soziolinguistikoa, merkatu txikia, behar baino eskaintza urriagoa… Gainera, mundu honek gehiegizko sakabanaketa bizi du eta ez du oraindik beregaintasunik lortu maila askotan.


• HIRUGARRENA. Euskarak 800.000 hiztunera iristen ez den komunitatea osatzen du. Arazo asko eta asko hiztun-kopuru murritz horren ondorio dira. Edozelan ere, bermatu beharreko gizarte-erantzukizuna da informazioa euskaraz jasotzeko eskubidea. Erkidego gisa, euskaldunontzat, zer estrategiko bat da euskarazko komunikazio-esparruaren etorkizuna. Gizarteak eta Administrazioek inplikazio aktiboagoa zor diote euskal komunitateari. Euskarazko kazetaritzaren mundua ezin da merkatuaren legeen pairuan utzi, eta horregatik ere, behar-beharrezkoa du erakunde publikoen diru-laguntza bidezko, arautu eta garbi bat. Euskarazko kazetaritza zerbait izatera heldu baldin bada, berton mamitu den elkarlanaren ondorioz izan da. Etorkizunari begira ere, elkarlan horrek berebiziko garrantzia izaten jarraituko du: sinergiak sustatu eta garatu behar dira, baita baliabideen erabileraren optimizazioa bilatu ere.


• LAUGARRENA. Euskarazko kazetaritzak aurrera egingo badu, kalitatezko gutxieneko estandar batzuk bermatzen direlako izango da. Imajinario kolektiboaren sortzaile garen heinean, ekoizten eta igortzen ditugun edukietan ere jarri behar dugu ardura. Eduki horiek elkarbizitzaren bideratzaile eta euskal komunitatearen kohesio soziokulturalaren eragile behar dute izan. Kalitatezkoa behar du izan maila guztietan euskarazko komunikazioak: produktuen eraketan, ekoizpen-prozesuan, banaketa-sisteman eta erabiltzen den hizkuntza-ereduan ere.


• BOSGARRENA. Zenbait kasu eredugarri alde batera utzita, kazetari euskaldunek ere lan-baldintza ez duinak pairatzen dituzte sarritan: lan-jardun amaigabeak, ordain-sari eskasak eta kontratu prekarioak. Kazetaritza-eredu duin, etiko eta beregaina lortzea helburu izanik, funtsezkoa da egoera horiek errotik ezabatzea.


• SEIGARRENA. Euskaratik eta euskaraz sortu eta landutako publizitatearen sareak sustatu behar dira. Inon funtsezkoa bada administrazioen laguntza, publizitatearen eremuan da, dudarik gabe.


• ZAZPIGARRENA. Euskararen komunikazio-esparruaren hedapena ez da soilik hedabideen egitekoa. Kazetari-lanaren lehengaia informazio-iturriak dira. Beroriek gobernatzen dute albistearen joan-etorria. Informazio-iturri euskaldunik gabe ezin dira albisteak euskaraz taxuz landu. Euskal Herrian dauden gizarte-eragile gehienek erdaraz pentsatu eta ekoizten dituzte euren jardun publikoak. Arlo horretan, politikarien erantzukizuna aipagarria iruditzen zaigu, gizarte baten ikono eredugarri diren heinean, konpromiso-maila handiagoa eskatu nahi diegu Kongresu honetatik bertotik. Kazetari euskaldunak ordu dezente ematen du egunero informazio-iturri erdaldunen idazlanak itzultzen. Albiste-iturrien euskalduntzea eskatzen du euskararen komunikazio-esparruaren garapenak.


• ZORTZIGARRENA. Elkar elikatzen duten munduak dira gurean kazetaritza eta literatura. Sistema propio baten aldeko apustua da harreman emankor horretan sakontzea, kohesio soziokulturala helburu duen eredu baten alde ekinez.


• BEDERATZIGARRENA. Espezializazioaren fenomenoak ez du etenik izan azken 30 urteotan. Zientzia eta ezagutzaren mundua abiada betean garatu da. Garapen horren ondorioetako bat da kazetaritza espezializatua. Aintzakotzat hartu beharko luke fenomeno hori ere euskarazko kazetaritzak.


• HAMARGARRENA. Euskarazko kazetaritzak jomuga garrantzitsuak dauzka geroari begira. Horren adierazle garbiak dira Internet eta teknologia berriak. Mundu horietara egokitzeko egin dituen ahaleginak garrantzitsuak badira ere, oraindik asko falta zaio beregaintasuna lortzeko bidean euskarazko kazetaritzari. Bide horretan estrategiko deritzogu multimedia egitasmoak garatzeari.


• HAMAIKAGARRENA. Euskarazko komunikazioaren erkidegoak bere burua ezagutu behar du, bere burua egokitu behar du abagune berrietara, bere esku hartu behar du etorkizuna marrazteko ahala. Kongresu honetan aipatu diren gabeziak zuzentzeko eta zedarritu diren egitasmoak garatzeko, plangintza estrategiko baten beharra dakusagu. Berori egiteko eta euskarazko kazetaritzak duen potentzialtasun osoa garatzeko, foro edo erakunde ireki eta iraunkor bat sortzeko konpromisoa hartzen dugu zuen aurrean.

Amaitzeko, eskerrak:

Biziki eskertu nahi dugu Kongresuko partehartzaileen artean sumatu den lan-giro emankorra eta elkarlanerako prestutasuna. Eskertu, eskertzen dugu guztien ekarpena, denen artean egin baita posible eztabaida-gune irekia izatea lehen Kongresu hau. Prestutasun ireki horretan datza gure aktiborik eraginkorrena.

Euskarazko Kazetaritzaren Lehen Kongresuko Batzorde Akademiko eta Antolatzailea. Bilbo, 2004-11-12

>
> - Internet: oraindik bigarren mailako euskarria da ia guztientzat. Beti bezain zorrotz eta zakar aritu zen Luistxo bisionarioa bidea markatzen.

Josu Landarena ez zenuen arratsaldez entzun, Mikel, baina merezi du haren
txostenari erreparatzea: kointzidentzia asko Luistxorekin. Landa, gutxienez ni bezain zorrotz, eta zabarkeria gutxiagorekin.

Nire hitzaldiaren berri hemen
eta Josu Landaren testua hemen

Sustaturen jardunak, eta bereziki, Joxe Aranzabalek bere gaixotasunaren inguruak hemen argitaratu duen artikulu sortak aipamen bat baino gehiago jaso zuten joan den asteko Kazetaritza Kongresuan.

Aro berria euskarazko komunikazioan

Josu Landaren txostenekoa (PDF dokumentua) da ondorengo pasartea:

(...) susmoak nauka Joxe
Arantzabalek «Minbizia dudala esan didate medikuek»
idatzi zuenean, informazio zientzien esparru autonomoan
aro berria ez ote zen zabaldu.

Josu Landak Sustaturen aroa deitu zion bere txosteneko atal bati. Honako hau da:

Ez dakit Sustatu ataria edo webloga den. Gutxienekoa
da hori. Interneterako pentsatutako eta garatutako formula
da, eta dudarik gabe erreferentziazko gunea bihurtzea
erdietsi du. Argigarria izan daiteke sustatu.com-ek duela 2-
3 urte sortu zenetik hona jasan duen garapena. Aitortuko
dizuet hasieran proiektuak ez zidala zirrara berezirik eragin.
Oso formula zuhurra iritzi nion, hori bai, batik bat
azpiegitura txikiarekin produktu duin eta interesgarria nola
egin asmatu zutelako: jendeari hitza eman, erabiltzailea
kazetari bihurtu. Irudipena daukat (Iban Arantzabalek
zuzenduko nau, hala ez bada), hasieran ekonomiaren eta
enpresen inguruko gaiak gehiago jorratzea espero zutela
(badakizue, espiritu kooperatibista eta hori guztia). 2004ko
irailean, 100 albistetik bakarra izan zen Enpresa sailekoa,
erantzunik gabekoa (Kultura: 18 albiste, 63 erantzun;
Hizkuntza: 7 albiste, 82 erantzun; Hedabideak: 5 albiste,
16 erantzun). Hala ere, gauzak aurretik pentsatu ez bezala
garatze horren ondorioz, une honetan sustatu.com
informazio iturri erreferentziala bihurtu da euskal internauta
ugarirentzat. Hobe lukete egun dagoen «Profesional
euskaldunentzako albistegia» horren partez «Zeu ere
filologo, zeu ere kritikari, zeu ere soziolinguista... zeu ere
kazetari» leloa ipintzea. Hortik datorke Lakasta-Zaldieroak
«euskal intelektuak mutilmedien foroa» deitu izana. Ez zaie
arrazoia falta. Baina gaitzerdi.

Weblog kolektbioaren erakarmena

Bestalde, Luistxo Fernandezek weblog kolektibo eta pertsonalen potentzialitateaz
jardun zuen bere txostenean. Sustaturen gainean, Joxe Aranzabalen artikulu
sortari ere egin zion zeharkako aipamena. Luistxoren interbentziotik...

Weblog kolektibo bat badago, Sustatu, baina ez
da, espainolez informatikaz informatzen duen Barrapunto bezain ona.
Funtsean, Barrapunto bezala, hartzaile askoren
artean Euskalgintza informazio-gai gisa, ber-prozesatzen duen weblog
kolektibo bat da. Hala ere, sortzen diren albiste eta eztabaidetatik
sortzen da benetako informazio baliagarria, benetako zentzua? Nire
zalantzak ditut.

Markos Zapiainek erantzun ironiko batean definitu zuen oso ondo Sustatuko
eztabaida tipikoak zein diren. Honako
hauek:

• Txintxuak dira ETAkuak, ala piztia kabroi hutsak?


• Euskal Txip labeldunari buruzko jardunaldiak. Txostenak, gaztelaniaz. Ez
  dago eskubiderik!

Nik gehituko nuke, beste gai hau ere arketipikoa bihurtu dela:

• Gizon batek bere minbiziari buruzko detaile kliniko guztiak ematen dizkigu.

Ez dira, inondik inora, euskalgintzari buruzko informazio-iturri sakon,
fidagarri eta probetxuzko bat definitzeko giltzak... baina, hala ere,
misterioren bat dela medio, Sustatu interesgarria gertatzen da, eta
adiktiboa ere bai askorentzat.

Bere polemika antzu samarren azpian, salaketa eta kontra-salaketen atzean,
mezu zentzugabeen ondoan minbiziari buruzko kronika ikaragarri onak
irakurtzen ditugularik, zentzu kolektiboa sortzen da, pizten da. Ez da
informazio purua, ezta, demagun, informazio kalitatezkoa, baina bada
zerbait: bitartekaritzarik gabeko kazetaritza da, bai. Ia-ia kazetaririk
gabe egina... Badu tertulia literarioaren aire hori.

Sustatu, albiste agentzia baterako eredu

Era berean, euskarazko albiste agentzia posible batez jardun zuten Maria González eta Imanol Magrok, eta haiek ere Joxe Aranzabal eta Sustatu aipagai izan zuten.

Euskal Herriak ez du berezko atzerri-proiekziorik. Euskarak ez
du bere mugak gainditzerik, atzerrian nagusi den hizkuntzan egin
ezean. Erdarazko media arduratzen da Euskal Herrian
gertatutakoaren berri emateaz. Adibide argigarria da ondokoa. Joxe
Aranzabalek www.sustatu.com-en urteetan argitaratutako artikuluez
osatutako liburua kaleratuko da laster, Medikuak esan dit minbizia
daukadala izenburupean. Bertan, Aranzabalek gaixotasunari aurre
egin dionekoak kontatzen ditu; besteak beste, alaba txikitxoari zelan
azaldu zion aita gaixorik zegoela, 80 urteko amari zelan esan,
kimioterapiari zelan heldu zion, etab. Euskaraz sortutakoa euskaraz
plazaratuko da. Hedapen mugatua izango du, baina, euskal
komunitatearengana baino ez delako helduko. Muga geografikolinguistikoek
gai unibertsala duen sorkuntzaren hedapena murriztuko
dute. Alderantziz, ingelesez, frantsesez edota gaztelaniaz sortutakoa
izango balitz, hedapen erabat masiboa izateko aldez aurreko aukera
edukiko luke, baita hainbat hizkuntzatara itzultzekoa ere. Argi ikus
daitekeenez, euskaldunok sortutakoa ez da hizkuntza jakin batera
mugatzen.

(...)CodeSyntax eta Goienak orain hiru urte martxan jarritako
proiektua da www.sustatu.com. Teknologiaz baliatuta, web-log bat
sortu zuten, «euskal profesionalentzako foroa» izan nahi zuena,
Goienako Telematika zuzendari eta Sustatuko editore Iban
Arantzabalek azaldu bezala.

Lauzpabost albiste berri kaleratzen ditu Sustatuk egunero.
Euskal Internet-erabiltzaileen soslaiak zehaztutako gaiak lantzen ditu:
teknologia, kultura, hizkuntza, irakaskuntza eta hedabideak, besteak
beste. Orain, hasierako sail horiek izugarri biderkatu dira, eta baita
atal berriak gehitu ere. Horrela, Sustatu osatzen duen lan-taldeaz
gain, edonork idatz dezake bertan bere albistea. Arantzabalek dioen
moduan, “Sustatuk kazetari bihurtu du jende guztia”. Horregatik,
www.sustatu.com-en aurkitzen ditugun albisteek ez dute jatorri bakar
bat. Ez dira komunikabide gehientsuetan era uniformean hedatutako
albisteak. Hainbat gertakizun albiste bihurtu dira, Sustatun argitaratu
eta gero. Gainerako medioetan agertzen ez diren berriak topa
ditzakegu bertan, norbanakoak sortuta edo ikusita. Beste batzuetan,
gainera, web-log-a dela kontuan izanda, norbanakoak albisteei
erantzun diezaieke. Argitaratutako albistea biribiltzen dute
erantzunek, datu berriak gehitzean. Horrela gertatu zen Euskaldunon
Egunkaria itxi zutenean, baita Fagorreko bi langile Txinan hegazkinistripu
batean hil zirenean ere.

Egunero 600 bat harpide dira Sustatun, posta elektronikoz
eguneko albisteak jasotzen dituztenak. Egunero-egunero webgunea
bisitatzen dutenak, ordea, bi mila baino gehiago dira eta, sarritan, lau
mila bisita ere izaten ditu webguneak.

Gaur egun Sustatu dugu euskarazko albiste-agentziaren
eginkizuna betetzen duen hedabidea, ildo editorialik ez badu ere.
Zenbait kazetarik Sustatun agertutako berriak lantzen dituzte,
ondoren. Era berean, albisteen iragarleentzat ere erakusleiho handia
da Sustatu, bisitari horiek guztiak izaten dituelako. Euskal
komunikazio-esparruaren gabezia handi hori konpontzen duen weblog-
a kudeatzen hiru lagun aritzen dira. Guztira, denak kontuan
izanda, zazpi ordu eskaintzen dizkiote lan horri. Sustaturen
aniztasuna, hortaz, bidaltzaileek bermatzen dute. Inbertsio txiki
batekin, primerako lana egin daitekeela egiaztatu du Sustatuk.

Oso interesgarria irudit zait kongresua eta bertan azaldu
diren iritziak: maila eta kalitate ezberdinekoak izanik, komunikazio esparru
hau egunotan denon artean aberastu dugula uste dut. Eta irudikatzen dugun
komunikazio "etxe" horretako pertsona guztiak ahaztu gabe! Ez
bakarrik kazetariak, idazleak, filologoak, .... baizik eta filosofoak, tabernariak,
irakasleak, kantariak, ikasleak, diska erosleak, interneteko nabigatzaileak,...eta
abar luze bat. Azken baten KOMUNIKAZIO-gile guztiak!

Ikasle ala irakasle, irrati esatari ala transistoreko entzule, denok dugu
zer-egin eta zer-esan eraiki, antolatu eta txukundu nahi dugun etxe honetan.
Ahaztu gabe publizitarioak, ikusentzunezko komunikazioaren egileak, multimediako
diseinatzaileak, ... euskaraz ekoizten duten neurrian.

Etxe honetan denontzako lekua dagoela uste dut.
Hortixek zihoan ostiralean azaldutako nire
ekarpena; ez dakit hori adieraztea lortu ote nuen, baina bere testu
osoa hementxe
irakurri ahal izango duzu gogorik izanez gero!

Ba ni flipatuta nago.

Ez nuen uste euskarazko kazetaritza horrela zegoenik.

Estandarrak kunplitzen ikusten dut nik.



XXI. mendean gaude, eta unibertsitatea dagoen bezala ikusi dut kongresu hau. Antolatzaileak izan dira, lau egunez hor egon diren ia bakarrak. Antolatzea tokatu zaielako -hortik bizi direlako, alegia antolatzearen profesionalak-.



Nik uste, kongresu batean, zerbait esateaz gain, zerbait eskaintzeaz gain, entzun, hartu, onartu ere egiten zela.



Zenbat ponente, izan dira eraberean hartzaile?



Ondorioak irakurri ditut, eta gure irakasleek botatako "txapa" berdinaren ondorioak izan dira. Alegia, antolatzaileek, ia aldez aurretik ondorioak hartuak zituztela da ondorioa.



Guk ez dugu ordaindu, klaseetara ez joatetik libratu gara, baina egia esan, ez dugu klasean baino gehiago ikasi. Ez horixe!



Eta XXI. mendean egonda, Internet eta teknologia berriei, bi ponentziatxo eskaintzea.... gutxitxo iruditzen zait. Are eskasagoa, ondorioetan Informazioaren Gizartea ez aintzat hartzea ere.



Lezioa behar luke.



Ondorioa, unibertsitatearen antza handia izan duela kongresu honek, alegia.. bla, bla, bla....

Falta nabrmenak ikusten ditut tartean EKHEren baitan dauden produktuenak (gara....), gaur egungo Herri Aldizkarien eta edo Berria edo eta hitza bezalako produktuen aurretik euskarazko prentsan 70.hamarkada amaieratik lan egin duen talde oso baten presentzia ez dut ikusi eta susmoak ditut ez ote den intentzionatua izan baztertze hori, nik dakidal beintzat talde hau ez da gonbidatua izan ..... horrela alferrik gabiltza, gaur egun autosufizientzia ekonomikoko indize altuena duen prentsa taldearen erreferentzia eta eredurik ez izaten horrelako kongresu batean......





Bestetik, Topagunearen inguruan, ez dezute ezer esaten ASTEON etaz , zergatik ez da kontatu zer gertatu den ASTEONEKIN.... . Duela Urtebete eskaz Zamudion aurkeztu zenutenetik gauza asko pasa dira, tartean an jendeak proiektuaren inguruan erakutsitako dudak gauzatu egin dira....

Euskarazko albiste agentziari dagokion txostena, Maria Gonzalez Gorosarrik eta Imanol Magro Eizmendik idatzia, PDF formatuan, Eitb.com gunean aurki daiteke, hemen