BBCk Creative Commons sistema erabiliko du bere artxiboak hedatzeko
Joan den urtean aditzera eman zuten BBCk bere irudi eta soinu artxiboa guztien eskura jarriko zuela. Orduan jende asko eszeptiko agertu zen, baina orain egia bihurtuko dela dirudi. Gainera, Creative Commonseko lizentziak erabiliko dituztela dirudi.
Orain arte, bazirudien copyrighta zela jabetza intelektuala babesteko era bakarra. Baina, orain, sormenaren aldi berri bat datorrela dirudi, ideiak konpartitzean oinarritzen dena. Eta BBCk ere aldi horretan sartu nahi izan du.
Jabetza intelektualaren legediak nahiko garbi ditu gauzak: edozein sorkuntza lan kopiatu nahi izanez gero, egilearen baimena behar da. Sorkuntza lan guztiak, printzipioz ezin dira kopiatu. Horrelaxe izan da copyrighta asmatu zenetik. Eta horrela sortu da industria bat eta eskubideak kudeatzeko sistema bat.
Copyrighta ez da modu bakarra
Mundu digitalean badu zentzua sorkuntza lan baten kopiak egiteko baimena ematea. Copyrightak, adibidez, nahasketez osatutako diskoak egitea eragozten du. Eta horrek, zuzenean, egileari egiten dio kalte (bere musika ez bada hip-hop zirkuituan entzuten, gutxiago ezagutuko dute, eta gutxiago salduko du...).
Hor sartzen da copyleftaren ideia. Copyleftaren asmoa da publikatzen den lan bakoitzarekin batera kopiatzeko baimen bat ematea, beti ere kopia hori baldintza batzuen barruan egiten bada. Hemen sartzen da Creative Commons; kopiatzeko lizentzia horien fabrikazioa erraztu eta automatizatu du sistema horrek. Orain, edozein egilek eman dezake baimena bere lana kopiatzeko, baldintza batzuk jarriz. Adibidez: abesti hau "sanpleatu" daiteke, baina ez kopiatu.
Creative Commonsen eredua zabaltzeko
Orain, BBCk bere artxiboak hedatuko ditu, Creative Commonsek eskaintzen dituen lizentziak erabiliz. Britainia Handiko irrati telebistak bultzada handia emango dio Creative Commonsi eta mundu guztian bere eredu alternatiboa ezagutzera emango du.
Creative Commonsen eredu alternatiboa estatu ezberdinetako legedira egokitzen ari dira, tartean daude Espainia eta Frantzia ere.
Erantzunak
> Susak ere Intza proiektuko lokuzioak atera ditu.
Ez, Intza proiektua ez da Susa argitaletxearena. Beharbada gure informazio orrian ez da aski garbi adierazten, baina Euskal Lokuzioak Sarean elkartearen da egitasmoa. Susa argitaletxeak, aski adeitsuki, web ostatua dohanik eman digu; ez besterik.
Hiru lagunek osatutako Intza Proiektuko lantaldea aipatzen da informazio orri honetan, baina ez elkarte terminoa. Dena den, egilea Susa denik ez da esaten, eta hortaz atribuzioa oker egin dut. Barkatu.
Dena den, nire hausnarketa bere horretan dago. Copyrightarekin banatzen diren CD horiekin badakit: ezin ditut kopiatu. Jabea dute materialek, eta punto. Baina lokuzioen datubase honekin zer?
Lantalde horrek edo elkarteak datutegia publikoa dela ere badio. Hala ere, ez dakit nik CD bat ateratzerik ba ote dudan, hartan nire lokuzio bilduma propioa gehituta, eta propaganda apur bat itsatsirik edizioa ordaintzeko... Elkartea haserretuko zait hori egiten badut?
Aurreko iritzi truke batean ere jardun genuen (batez ere Luistxok), copyright-aren eta copyleft-aren gai horren inguruan. Orduan ere galdetzen nuen: "Geure arteko ekosistematxoa GPL lizentziaz babestu beharra ote daukagu?". Berdin zait lizentzia GPL, FDL, Creative Commons edo PRSTV izan. Galdera horrentzako nire erantzuna ezezkoa da. Luistxorena, baiezkoa. Copyright lizentzia tradizionalarekin dugun eskarmentuak zerbaiterako balioko ahal digu.
Oso eztabaidarako gai interesgarria izan liteke kopiaren edo plagioaren kontu hori hiztegigintzari aplikatuz gero. Irudipena daukat elkarri kopiatzeko eta "lapurtzeko" artea garatuenik dagoen alorretako bat dela. Eta obra horiek guztiak copyrightik zorrotzenaz babestuta daude.
Urratutako copyright eskubideengatik kerellarik edo auzibiderik ezagutzen al duzue euskalgintzan? Urraketok ugariak izan ohi dira baina.
Intza proiektuaren baitan, datutegiak publiko ipini ditugu, edonork nahi duena egin dezan. Ikastetxeetan, tailerretan... datutegi hori nahi bezala moldatu eta erabili ahal izan dezaten. Eta ekarpenak bueltan jasotzeko, bide batez. Gure iritzian, hala egin behar litzateke diru publikoaz ordaintzen diren hiztegi eta datubase guzti-guztiekin.
Zalantza bakarra sortzen da, beharbada, horrekin negozioa egin nahi denean. Edo, gure artean oso maiz egiten den bezala, iturria ere aipatu gabe. Luistxok planteatzen duen kasu konkretura joz: "Ez dakit nik CD bat ateratzerik ba ote dudan, hartan nire lokuzio bilduma propioa gehituta, eta propaganda apur bat itsatsirik edizioa ordaintzeko...".
Nik, kasu horretan, garbi daukat zer egingo nukeen: telefonoz deitu edo emaila idatzi asmoa komentatuz, eta ea arazorik ote genukeen galdetuz. Hori iruditzen zait bide normalena. Zentzunazkoa, nolabait esateko. Jokabiderako lehen joera hori ez bada, jai daukagu, nire ustez ez dago lizentzia santurik babestuko gaituenik. Zeren eta, lapurreta lapurreta da, eta kopetan zazpi azal dituenak ez dio beste ezeri begiratuko.
Laburbilduz, egingo nuke Creative Commons eta enparauek ezer gutxi aportatzen dutela, geure bezalako ekosistematxo txiker batean.
> Gure iritzian, hala egin behar litzateke diru publikoaz ordaintzen diren hiztegi eta datubase guzti-guztiekin.
Egunen batean ikusiko ahal dugu... Uste dut Josuk horretarako bidetzat proposatzen duela begirunea, dezentzia, baimena eskatzeko deia gutxien gutxienik. Eta nik proposatzen ditut lizentziak. Lizentziak eta dezentzia elkarren kontrakoak ez direla ulertzen dut nik.
Baimena eskatu gutxienik, dio Josuk, honetarako eta honetarako. Eta nik diot baimena eskaini, honetarako eta honetarako, baina ez hartarako, idatziz utzita.
Ondare publikoa edo erakunde publikoek sortutako ondarea babesteko neurria ere bada copyleft-a.
Ezagutza biderkatzen du, kopiak biderkatzeko ahalmena ematen duzulako, eta normalean lizentzia hauek lan eratorriak ere lizentzia berdinarekin egitera behartzen duzularik, hori ere ezagutza biderkaketa bilakatzen da.
Euskal Herrian ondare publikoa behar lukeena, ordea, ez dakigu norena den. Euskalterm publikoa omen. Baina ez dago osorik jaisteko moduan. Banan-banan termino guztiak eraitsi eta CD bat aterako banu nik gehikuntza batzuekin, legea hautsiko nuke? ez dakigu, ez digu esaten ezer Jaurlaritzak edo UZEIk.
Susak ere Intza proiektuko lokuzioak atera ditu. Publiko izendatu ditu, baina ez dakit eskubiderik ote dudan, horrekin, haiek denak CD batean pegatu, eta Eibarko esamolde batzuekin batera 1000 aleko edizio bat egiteko, demagun herriko aldizkariarekin banatzeko, karatulan babesle baten propagandarekin...
Lizentzia libre batek babestuko balu Intza proiektua, beharbada nik eskubidea nuke CD hori egin eta baita harekin negozioa egiteko ere (karatulako propagandarekin), baina aldi berean jatorrizko sortzaileak aipatu beharko nituzke, eta lizentzia berarekin banatu ere: nik hartan gehitutako Eibarko esamoldeak ere, efekto biralaren ondorioz, libreak lirateke. Eta CDaren jasotzaileek, eskubidea lukete, are kopia gehiago (eta ahal bada, eduki hobeekin) egiteko.
Aldiz, inork ezingo luke material hori beste batzuek egiten dituzten CD-ak bezalako batean sartu, non edukia, jada, copyright batekin giltzapetua dagen, eta ez dagoen kopiatzeko eskubiderik.