Andolin Eguzkitza euskaltzain eta idazlea hil da

Doluminak

Zabalik -en irakurria:

Euskal Herriaz

Beldur barik esaten dut. Espero dut, inoiz Europaren barruan, euskaldunok gure estatua edukitzea, konponbide bakarra dela uste dudalako. Ez da inoren kontrako gorrotoagatik, neure burua internazionalistatzat baitaukat. Denboraren poderioz naturaltasunez etorriko da, espero dezagun indarkeria bera ere behingoz amaitzea.

Euskal Munduan lehen bataioa:

Gogoan dut 1970ean, 16 urterekin, Aresti, Kintana eta haren emaztearekin Zuberoara autoz egin genuena, liburu baten aurkezpenera. Muga pasatu genuen eta Aresti Gora Euskadika hasi zen, elkarri euskara ikasten nola hasi ginen kontatzen... Euskal munduan nire bataioa izan zen bidaia hura!

bai kolpe latza! bihotzekoak jota hiltzea, bestalde, normala da; hain zen sentibera! oso ondo abesten zuen



behin batean, Pontevedran, gurasoengandik jasotako gerra zibileko kopla batzuk abestu zizkigun kale gorrian, egundoko hotza zegoen, eta negarrez amaitu zuen, hunkituta



beste batean, Itziarretik Bilbora bueltan, Txirritak bertsolari txapelketa galdutakoan botatakoak kantatu zizkigun Joseba Tobar-Arbulu haren koinatuari eta bioi, eta bide bazterreko orkideak eta behiak ere poztu ziren



xaloa, langilea, apur bat pitzatua...



hau pena handia!

Maite zuen bai Euskal Herria, honela dio Mila urte igaro, eta ura bere bidean liburuko poema batean. 1993koa da.

JENDE ZUHURREN ARTEAN AFALDU NAIZ BART

Dana emon bear jako

maite dan askatasunari

( Lauaxeta )

Jende zuhurrez inguratua afaldu naiz bart.

Eta saiatzeagatik ere

ezin izan dut ezta garaurik ere maitatu,

hain baitziren zuhur,

hain baitziren artatsu eta ordenako,

diruaz, jendeen esamesaz,

eta oi Jainkoa

indarkeriaz, odolgaiztoaz eta besterenganako errespetuaz.

Horregatik, Jauna,

beldurrez eta guztiz ere,

Ebanjelioko fariseua bezala senditu naiz,

ez bainaiz, oi Jainko ahalguztiduna, haiek bezala,

azalez eder,

bihotzez zahar,

amodioz

zikoitz, seguru eta boteretsu.

Euskalduna bainaiz,

Euskal Herriko lur sagaratuaren seme errumesa,

mundu honetan ezin lapur diezadaketen dohain bakarra.

Massachusetts-eko Cambridge-n

1989.eko udazkenean

Santurtzi osoa minduta dago

Andolin Eguzkitzaren argazkia Zaldi ero idazleen webgunean

Andolin Eguzkitzaren beste poema bat:



Gaur arratsaldean

maite duan lagun bategaz egon haiz berbaz,

etxean, bibliotekaren erdian

bazkaldu zareten mahai borobilaren inguruan.

Hotz zuan kanpoan eta

luze ibili zarete, astiro, honetaz eta hartaz,

Espriu irakurri duzue, eta Kavafis, eta

Miquel Marti i Pol eta Yeats, eta Machado,

maitasunaz mintzatu zarete, eta bakartadeaz,

eta horrelako abagadunetan aipatzen diren topiko guztiez,

beren buruekin bakea egin ez duten askok

hainbeste gorrotatzen dituzten gauzez.



Eta zoriontsu izan haiz

oso maite dualako adiskideori.



Azkenean baina,

itaundu dioanean adiskidantza

lotura sendoago batez josi gura lukeen,

ezetz erran dik, ezin duela,

eta zoriontsu izanagatik ere, nigar

egin duk heure bihozparrenean,

berak ez ikusteko moduan.



Agur egitean

maitasunez eman diok musu,

heriotzeak

bakartadean harrapa hintzakeelako

beldurrez betea.

Doluminak

Euskaltzaina, irakaslea, idazlea........ nahi duzuena; ni Andolin kalean ezagutu dutenetakoa naiz. Bilboko kaleetan, alde zaharrean batez ere, poesia errezitaldietan, liburu aurkezpenetan.

Likinianora beti agertzen zen, idazle eta irakurle artean egotea oso gustuko zuen, hori pentsatzen dut orain. Liburu aurkezpen eta hitzaldi ederrak egin izan dira han, eta ostean tragoxka bat hartzen genuen ia beti, Jaunak tabernan, edo K2n, eta Andolin beti berba egiteko pronto.

Kalderapekoko Literatur Jazzean, beti aurreko lerroetan jezartzen zen, eta poetek irakurritako poemak, liburutik irakurtzeko ahalegin izugarria egiten zuen. Berak ere errezitatu zuen bertan, zelan ez! baina entzule bezala gogoratzen dut batez ere.

Entzule, eta elkarrizketarako beti pronto. Gogoan dut adibidez, Juanra Madariagak bere azken liburua irakurri zuenean, jota egongo da orain Juanra, baina niri irudi hori buruan geratu zait.

Gogoan dut ere, Agur, Euzkadi liburuaren aurkezpena. Juan Luis Zabalak, bazekien Andolini asko gustatuko litzaiokela, eta horrela aitortu zigun ostean, aurkezpenaren ostean, zuritoak hartzen ari genila.

Nik Andolin Eguskitza hori gordeko dut gogoan. Likinianora noanean, Kalderapekora noanean, liburu bat Bilbon aurkezten den bakoitzean.

Miren Azkaratek Euskadi Irratian: Aspaldiko adiskidea. Deustuko ikasle izan ginen biok. Deuston irakasle... Ameriketa aldean ere batera… Modu askotako konplizidadea nuen Andolinekin. Bidearen zati bat batera egina.

Doluminak

Pertsona onegia zinen mundu honendako.

Neure etxetik gertu-gertu bizi zan Andolin. Neuk be askotan ikusi dot kalean, beraz. Erdi presaka, liburuak edo paperak eskuetan, jenteari begira oinez zihoan bitartean... Emoten eban gertatzen danaren detaile guzti-guztiak harrapatu nahian ebilela. Orain dala hilabete batzuk, Kafe Antzokian zapatisten altxamenduaren 10. urteurreneko jaian be hor egoan, eszenatokiaren oinean, jenteari begira, detaile txikiena be galdu barik. Saltsa guztietan: Elkarriko ekitaldietan, manifestazinoetan, ikastolen aldeko jaietan...



Pasa diran hauteskundeetan, Senadurako botoa emon neutsan hari, besteen artean. Tipo jatorra eta bizia iruditu jat beti. Baina pentsetan neban: eta atarako balitz? Eta Senadura (Madrilera) joan behar izango balu?



Goian bego.

Liburuak eta lagunak benetan maite zituen adiskidea zen Andolin. Harekin lasai geratu behar zen hizketan. Ez zuen presarik onartzen. Sonia Gonzalezen nobelaren aurkezpenean ikusi nuen azken aldiz, Bilbao La Viejako Pirata tabernan. Aspaldi. Patxi Gaztelumendik idatzi duen bezala, tabernetan ikusi ahal zen laguna baitzen Andolin. Ezohiko irakasle edota euskaltzaina. Frankfurteko gauetan gogoratzen dut nik. Eta Galeuscako parrandetan. Eta Txalapartako idazleen bazkarietan, Uxuen, Nafarroan. Ez omen zuen aukera askorik izaten idazleekin solasean aritzeko, eta ahal zituen guztiak aprobetxatzen zituen: liburu aurkezpenak, irakurraldiak, bilkurak... Han agertzen zen beti, batean ala bestean.

Bizitzan asko sufritu duen laguna bezala gogoratuko dut. Sentibera, eta solaskideak entzuten zekiena.



Doluminak senide eta inguruko guztientzat.

Andolinek idatziz liburu bat goraipatu, "Seiko urrea" batean egin zuen azkeneko aldiz, oker ez banago: Igor Estankonaren "Tundra" (Susa).



Bertan da "Bigarren forma":





Begi bik bihotz bati esan zioten

hain zirela euren artean lotura bakoak

isurtzen zituzten malkoak,

non sorginorratz berdeak hurbildu

eta edaten zituzten.



Eta begi bik bihotz bati esan zioten

hain zirela euren artean lotura bakoak

isurtzen zituzten malkoak,

non malkoak baino

tantakada hutsak irizten zieten,

euria ari duela konturatu ez den

orri batetik behera.

Ba al dakizue non den hileta, noiz et zer ordutan?. Doluminak sendiari eta lagunei.

> > Ba al dakizue non den hileta, noiz et zer ordutan?. Doluminak sendiari eta lagunei.



Bai, bihar Santurtziko elizan 18.30etan

Mila esker Andolinen senitartekoen partez

Ohera joateko ordua heldu zaio diozu sarean lagunek eskegi duten poeman. Egun oso bat lanean eman eta gero. Eta halaxe igaro zenuen joan bezpera. Egun oso bat lanean. Eskolatik bulegora, esku artean generabilen ikerketa-proiektuaren xehetasunak idaztera. Bulegotik batzarrera, zer irakatsi nork irakatsi eztabaidatzera. Batzarretik irten ginenerako, ordu erdi bat baino ez mokadu bat jateko, eskolara bidean atzera ere. Entsalada zuk, platerean, beti bezain dotore; otarteko bana, berriz, guk, baldarrago.



Egun oso bat lanean, oraindik ere arratsean, telefonoan baitzintudan eginbeharretatik zer zeini zegokion argitzen. Goizean sakelekoa piztuta eraman, esan zenidan, badaezpada deitu behar badizugu. Beranduegi, alabaina, biharamunean sakeleko telefonoa piztu orduko, irratia piztua bainuen. Une bat eta oinazearen eztenkada. Sakelekoa piztu nuenerako, telefono dei uholdea zegoen bere oroimen elektronikoan: 94501-ez hasten ziren gehienak. Fakultatekoak. Zure deirik ez, ordea. Ez orduan, ez orain artean.



Ez daki bere lankideek maite duten, diozu. Poetak ez daki igual. Ez, behintzat, hala badio. Ez da izango, bada, lizentzia poetikoa. Zer diozu zuk, ostera? Bai baitzenekien guk, zure lankideok edo, gurago baduzu, zure lankideetatik lagun hurkook, maite, maitea, benetan maite zintugula. Ez daki estimatzen ote duten. Poeta gaixoa! Zure zalantza ez da hori baina. Zuk bazenekien gure estimazioaren neurria nondik norakoa zen. Nondik norakorik gabea, alegia, neurri neurririk gabea. Ondotxo jakin ere. Guk geuk baino hobeto agian. Ekin eta ekin aritu beharrik ez zenuen, ez, gugana heltzekotan.



Lankide izan baitzaitugu, lankide estimatua, urteotako ibilbide luze-labur honetan. Bidaide hizkuntzalaritzaren bidezidorretan zehar. Gogaide gramatikagintzan. Euskararen ikerkuntzan espedizio bereko esploratzaile nekagaitza. Kapeladun ederzale ederra. Eztabaida zientifiko eta sasizientifikoetan -otorduetako horietan-; solaskidea. Ex-zentrikoa sarri. Maisua lehenago, maisua oraindik. Asko irakatsitakoa, irakasteko asko duena, bulego orduetan bezainbat automobileko joan-etorri goiztiarretan. Maisu adoretsua.



Lehenago herrikide, aberkide beti. Zure anaia mezatara esku-burdinez loturik daramaten aberri horretakoa, elizan direlarik etxekoak, eta etxekoen ondoan euskaltzainak, eta han nonbait gobernuko handikiak, eta idazle eta poetak, eta kazetariak, eta ikasle eta irakasleak, eta errektoregai euskaldun biak, irabazle, zuk nahi zenukeen bezala, behingoan. Aberkide, aberri horretan non eliza inguratzen duten eta aldare nagusiaren bi alboetara, zu eta zure anaiaren bi alboetara, kaletar itxurako poliziek zelatatzen diguten.



Hobe izanen ez ote litzatekeen / behin betiko agur esatea, diozu. Eta gu bitartean, gaur astelehenez, fakultatean bueltan, lanean hasi beharrean, baina noraezean, doluz oraindik. Zu horren goian, Andolin. Agur ezpainetan, Tolin Eguzkitza eta Celsa Bilbao zuon aita-amen bidetik, Euskal Herriaren geografia paradisuraino handitzekotan; agur begietan, Mirande eta Arestiri orpoz orpo segika, poesia poesiago delakoan edo; agur ahurretan, Villasanteri kosk-kosk ate joka, xalotasunaren laudorioa guk baino hobeto laudatuko duelakoan. Zu horren goian, laztana, guk hemen behean horren beharrezko zaitugunean. Behean, eskoletan; behean, zure bulegoan, atean oraindik ikus daitezkeen harrera orduetan, hortxe, hementxe behean; ikerketa-proiektu madarikatuaren inprimaki horiek guztiak betetzeko indarrak batu nahi eta batu ezinik gaudela, behean, lana banatu eta kitto, nahikoa lan egin bazenu bezala. Zer duzu oraingoan? Prentsaurrekoa, gramatika batzordea edo zer bilkura demonio? Behean, Andolin, ordu bat t´erdietan. Ospa dezagun Euskaltzaindiako sarreraren urtemuga. Kafea zure kontu. Zaude behean.



Zaude. Behean. Euskararen herrian. Beheko honetan.



Andolin Eguzkitza Bilbao, lagun hurkoa. Behean bego.