Likine abuloraune: zer dio informatikak?
Likine abuloraune ekien bilbiliars. Andeloko mosaikoan, grafia iberikoz, agertzen den testua. Hor dabil polemika, aitzin-euskara dela edo ez dela. Informatikari eskatu diogu laguntza. Hizkuntza-identifikatzaile automatiko batetik pasatu dugu testua, eta emaitza...
Hemen dago hizkuntza identifikatzaile hori: TextCat. Software librea da gainera, jaitsi eta instalatzeko modukoa, Perl lengoaia librea oinarri duelarik.
Ba emaitza, espero zitekeen bezala, aski argia izan da: UNKNOWN, EZEZAGUNA.
Baina, akaso hain identifikatzaile ona ez delako izango... JRR Tolkien-en liburuetako elfikoaren bi aldagaiak emanda, bietan UNKNOWN erantzuten du makinak. Beste identifikatzaile batzuek emaitza hobeak ematen dituzte, eta Tolkienen elfiko grisa edo sindarin hizkuntza, adibidez, galeseratzat jotzen dute batzuek (Tolkienek Galesko hizkuntza inspirazio gisa erabili zuela kontuan hartuta, ez da saiakera hain desbideratua).
Andeloko mosaikoa
Andelo hori Nafarroako hegoaldeko antzinako populazio gune bat da. Eta bertan aurkitu zuten mosaiko zati bat 1993an, grafia iberikoarekin. Grafia bai, baina hizkuntza iberikoa den ez du horrek esan nahi. Eta ze hizkuntza ote den... Batzuek aitzin-euskara deritzote. Euskararen historian aski adituak diren beste batzuek, hala nola Joseba Lakarra EHUko irakasleak, uste dute ez dagoela oinarririk hori euskara dela esateko.
Euskalduntasunaren alde idatzi dutenen artean, irakurketarik eskaini duenik ere badago. Josu Naberan-ek Berrian argitaratu zuen berea. Berak honela irakurtzen du: Likine bilbilistarrak (Bilbilisko mosaiko-egileak), egindako abu-loraunea (mortairu-loraunea).
Berria-ko artikulua hemen
Erantzunak
Artikulu pare bat aurkitu dugu sarean.
- Joaquin Gorrotxategiten artikulu bat, garai hartako paisaia linguistiko posibleaz (gaztelaniaz). Joseba Lakarrarekin batera aitzineuskaraz hainbat lan egindako hizkuntzalaria da Gorrotxategi. Zeharka aipatzen du testu hau, interpretazioan larregi sakondu barik.
- Artikulu interesgarri bat portugesez (PDF dokumentu batean), Revista Portuguesa de Arqueologia aldizkarikoa, Antonio Marques de Faria hizkuntzalariarena. Irakurketa saio asko kritikatzen ditu, eta
Andeloko testua iberoaren datuen arabera aztertzen du, aitzineuskara aipatu gabe.
Hona hemen eztabaida, bere osotasunean, gehi Batzelonako Unibertsitateko irakasle Javier Velazari egindako elkarrizketa.
Uste dut testua laburregia dela (4 hitz) programa informatikoa eraginkorra izan dadin, batez ere kontuan hartuz duela 2000 urte baino gehiago idatzi zela, eta beraz gaur egungo euskararekiko aldea handia izan behar duela. Adibidez, Zuberoako kanta zahar baten bertso batekin probatu dut:
"Hik bahiena semerik"
Argi eta garbi dago euskera dela. Baina programaren arabera, "malay" da. (esan beharra dago bertso gehienak ondo identifikatu dituela). Hiru hitz hauei hurrengoa gehituz gero ("Bereteretchez") , programak ondo asmatzen du hizkuntza euskera dela.
Kanta osoa sartzen bada, espero bezala, programak berehala identifikatzen du hizkuntza. (Norbaitek kanta irakurri nahi badu, hemen aurki dezake: http://public.csusm.edu/public/guests/DaMetz/witchsong.html
Honez gain, beste esperimentu bat egin dut: Italiako Ascoli hirian aurkitutako brontze batean, 30 mertzenerio iberiarren izenak agertzen dira. Soldadu hauek Ebro ibaiaren bailarakoak omen ziren, eta batzuen izenak euskal kutsua daukate ("Arranes Arbiscar", "Beles Umarbeles"...).
30 gizon hauen izenak sartuz gero, programak esaten du hizkuntza catalana dela. Kontuan hartzen bada brontzea lehenengo mendekoa dela, ikus dezakegu hori ezinezkoa dela.
Aurkitutako pieza k.a. 150 urte ingurukoa omen da. Lakarraren interpretazioak bere baitan hartzen du 'flos, floris' (lorea) hitza ordurako mailegatuta eta eraldatuta zegoelako hipotesia. Baina, ba al dago horren ebidentziarik?