Kike Amonarriz: eske hau superguaya da
Filologoa eta soziolinguista den Kike Amonarrizek gazteek darabilten euskararen gainean jardun Zuen Antzuolan. Hango hitzaldiaren ostean galdera batzuk egin eta Sustatura ekarri dugu. Gazteen jergen gainean eta, batez ere, poltsikoko telefonoen mezuen bidez darabilten hitz berrien gainean egin zuen berba joan den astean Antzuolan.
Beste euskara bat asmatzen dihardute gazteek?
Hizkuntzak beti dihardu aldatzen, eta gazte belaunaldi berriek beti eransten diote bere ukitua hizkuntzari. Ez nuke esango beste euskara bat asmatzen dihardutenik, baizik eta egoera soziolinguistikoa eta euskaldungoaren barne egitura erabat aldatu direla azkenaldian. Horrek ekarri du hizkuntzaren baitan sortzea sekula sortu ez diren fenomenoak. Gaur egun, umeen eta gazteen artean, euskaldunen kopurua oso handia da. Baina, era berean, ume eta gazte horiek elebidunak dira, askoren eta askoren gurasoak erdaldunak dira, asko inguru erdaldunean bizi dira, ume eta gazte horiek guztiek telebista euskaraz ikusi dute, irakurri dituzte euskarazko liburuak ; ezagutzen dituzte euskara batua, euren euskalkia eta beste euskalki batzuk Hor gertatzen ari diren fenomenoak guztiz berriak dira. Bestalde, batetik, badira, jakin arren, euskaraz egiten ez duten gazteak eta, bestetik, euskaraz egin, bai, baina beste modu baten egiten dutenak. Hori zergatik den? Batetik, jaso dituztelako askotariko eragin linguistikoak; bestetik, sortzen ari delako boterearen hizkuntzaren kontrako gazte hizkera bat. Kasu horretan, boteretzat ulertu behar ditugu irakaskuntza eta familia. Iturri asko nahasten dituen hizkera bat da: nahasten du batua, nahasten ditu euskalkiak eta nahasten ditu erdarakadak
Eta hori ona da?
Beharbada, hor daukagun hutsune larriena da hizkuntzaren sorkuntza hori, adierazkortasuna lortu nahi denean, lokuzioak erabili nahi direnean, esamolde indartsuak erabili nahi direnean, jeneralean, erdarara jotzen dela. Hori interesgarria eta kezkagarria da. Horregatik oso interesgarriak dira, esaterako, Berbeta berua eta horrelako liburuak, berbeta horiek gazteen artean sozializatzeko. Berba egiteko beste modu bat sortzen dihardute gazteek, hortaz. Berba egiteko eta idazteko beste modu bat sortzen dihardute, bai. Orain arte, idazketa modu formala ezagutzen dugu, eta orain, berriz, sortu da idazteko modu informala: bai txateatzerakoan, bai agendetan, bai mezuak telefonoz bidaltzerakoan Orduan, gazteek gaur egun bi kode dituzte: kode formala eta kode informala, eta biak dauzkate, bai ahoz, baita idatziz ere.
Horrek guztiak erakusten digu euskara normalizatuta dagoela?
Hizkuntza zabaltzearen ondorio da hori. Egin kontu, orain arte herri txikietan euskaraz berba egiten zen oso modu trinkoan. Erdararen eragina oso txikia zen. Orain, berriz, zelanbait esatearren, euskararen ezagupena eta erabilera izugarri zabaldu da, baina dentsitatean galdu egin dugu, eta hor, erdararen eragina eta ditugun hutsuneak nabarmenagoak dira, neurri handi baten, euskarak dituen erreferentzia sinboliko gehienak nekazaritzari dagozkionak direlako. Hain zuzen ere, hor iraun du bizirik euskarak. Baina orain zer gertatzen zaigu? Bada, hiritartu egin garela, baina ez daukagula gaur egungo hiri bati legokiokeen erreferentzia sinbolikorik, eta horiek sortu egin behar dira.
Orduan, hizkuntzaren ikuspuntu batetik, fenomeno berri horiek normalizazioaren kalterako dira?
Ez. Nik uste dut hau beste fase bat dela. Azken baten, berba egiten dena da entzuten denaren eta inguruak ematen duenaren ondorio. Nik orain 40 urte ditut, eta 15 urte nituenean, gazteen artean erabiltzen genuen hizkuntza bakarra, praktikan, erdara zen. Horrek esan nahi du, erabilerari dagokionez, hutsetik abiatu garela euskararen berreskuratze prozesuan. Eta, gainera, egoera minorizatuan, non denak elebidunak garen eta, gainera, erdarak hizkuntza nagusiaren funtzioa betetzen duen. Hortaz, praktikan ia ezinezkoa da hortik erabilera sozial normalizaturik etortzea. Horrek esan nahi du egoera sozializatu anormalean bizi garela oraindik. Kontua da erabilera sozial hori orokortzen den neurrian, umeek eta gazteek duten oinarri linguistikoa gero eta hobea den neurrian, eta erabilera funtzio askotara zabaltzen den neurrian, erabiliko den euskara bera ere hobea izango dela.
Hala ere, askotan kexatzen gara gaur egungo ikastolako neska-mutikoek Leikedostazu, Jo egin dosta, Eske hau superguaya da* eta horrelakoak erabiltzen dituztelako eta euskaraz txarto egiten dutelako.
Trantsizio egoeran gaudela uste dut. Egin kontu gaur egun ume eta gazte guztiek zer entzuten duten. Entzuten dute aditz taula osoa batuaz, aditz taula osoa euskalkian eta beste euskalki batzuetan ere. Orduan, gazteek egin dutena da adostasun linguistikora iritsi. Hori ez da oso larria, baldin eta badakizkite ondo aditz taulak, hau da, momentu baten euskarazko azterketak ondo egiteko gauza baldin badira. Hor daukagu korapilo bat ondo askatu gabea, eta da euskalkien garapenaren kontua. Nire iritziz, une honetan euskalkiak hibrido bihurtzen ari dira, nahasten ari dira, euskalki desberdinetako jendea batzen delako herrietan edo euskalki desberdinetako irakasleak batzen direlako ikastetxeetan, edo euskalki desberdinetako jendea irteten delako telebistan. Garai baten herri bakoitzak bere euskalkia zuen moduan, momentu honetan euskalkien nahasketa egoeran gaude. Nik uste dut etorkizuna nahasketaren bidetik etorriko dela, nahiz eta herri bakoitzak dituen baliabideak ahalik eta gehien ustiatu beharko dituen, betiere ikuspegi irekitik. Esate baterako, Tolosako gazteen artean, gaur egun, Zelan zagoz? esatea aberasgarria iruditzen zait. Baliatu behar dugu euskalkiez, baina ateak zabalik.
Kontua da horrelako esamoldeak nahita eginda dauden edo hizkuntza menderatzen ez delako esaten diren.
Hor dago koska. Hori aitortu behar diogu geure buruari. Zelan uztartu hizkera estandarra eta herri hizkerak eta horri zelan eman irtenbidea. Nik defenditu izan dut euskalkien erabilera libreagoa: euskara estandarraren zuzentasuna ahalik eta gehien bermatu behar dugu, bai ahozko hizkeran, baita estandarrean ere, baina kaleko hizkeran joera berriak sortuko zaizkigu, eta joera berri horien zati batzuk argot berri gisa hartu beharko genituzke. Baina arazoa da mugak ez daudela batere garbi.
Deigarria da, zuk aipatu duzun moduan, bizkaierako aditzak erabiltzen hasi direla Tolosako gazteak.
Gipuzkoako edozein herritan galde iezaiezu gazteei ea zer esan nahi duen ZMZ-k, eta esango dizute: Zer moduz?Eta galde iezaiezu ea zer den ZLZ, eta esango dizute: Zelan zagoz?
Esaten dut deigarria dela hemen, geure inguruan, sarri entzun izan diegulako batez ere zaharrei-eta, Tolosa inguruko euskara dela garbiena, politena, zuzenena*
Orain dela 25 urte Tolosan ez zen apenas euskararik egiten. Mito hutsa da hori. Horrek zerikusia dauka garai baten Gipuzkoako burgesia aurrerakoiena Tolosa aldean zegoelako edo administrazioa ere bertan zegoelako eta, orduan, Tolosako euskara zen eredugarria, geroago abadeena izan zen moduan. Boterearen hizkera da eredugarria. Gaur egun ere gauza bera gertatzen da; alegia, euskara txarrena da gazteendako eredugarriena. Zergatik? Hiriburuetakoa edo herri handietakoa zaielako eredugarria, eta herri txikietako euskara on hori berba egiten dutenak konplexuz beteta daude. Hala ere, berriro diot, nire iritziz, gazteak konturatu behar dira hizkuntza oso ondo jakin behar dutela, euskara zuzena, aberatsa eta erregistro askotakoa ikasi eta ondo erabiltzeko gauza izan behar direla.
Bateragarriak dira soziolinguistikaren gaineko ikerketa serioak eta umorea?
Bai, bai. Nire kasuan, gainera, umorea lantzen hasi nintzen ikuspegi euskaltzaletik. Umorea lantzerakoan, hizkuntzaren aldagaia oinarri sendoenetako bat izan da nire kasuan. Gero, gazte hizkeraren gai hau praktikatik sortu zaigu; alegia, umorea lantzerako orduan, askotan baliabideak faltan izan ditugulako eta asmatu behar izan ditugulako eta ereduak sortzen saiatu garelako. Jardun publikorako ere oso lagungarria izan zait umore lanketak eskaini didan eskarmentua, hitzaldi serioak erakargarriagoak izan daitezen.
Zer iritzi daukazu Fermin Muguruzari lehengoan, Madrilen, musika esparrukoek egin zizkioten txistuen gainean?
Horrek erakusten du hemendik kanpo, Katalunia eta Galizia aparte utzita, ez daukagula elkartasungune garrantzitsurik, eta horretan ere sakon hausnartu beharko genuke. Gerra baten, aliantzak oso inportanteak dira; askotan, norberaren indarrak baino askoz ere garrantzitsuagoak. Zoritxarrez, Euskal Herritik kanpo aliantza asko galdu ditugu, eta hori berreskuratzeko dinamikak sortu beharko lirateke; jakina, horretarako baldintzak jarrita.
Jendeak barre egiteko premia dauka, eta hori ona da
Bizimodua umore handiagoarekin hartuko bagenu, poziago eta geure buruarekin gusturago biziko ginateke?
Bai, seguruen bai. Ikuspegi baikorra izatea, itxaropenari eustea eta umore puntu bat edukitzea beharrezko dira une zailenetan ere. Izan ere, horrek indarra ematen du.
Eta politikan ere badago tokia umorearendako?
Gaur egun eta hemen, toki txikia dago politikan umorearendako. Agian, gehiago umore beltzarendako beste ezertarako baino.
Euskaldunak serioak garela entzun dugu behin baino gehiagotan. Horrela da?
Hori esaten dute, baina ez dut uste horrela denik. Umore diferentea daukagu euskaldunok, eta umorea, gainera, garatu ere egiten da. Hizkuntzarekin batera dihardugu garatzen umorea. Eta, alde horretatik, ustekabe atsegina izan da ikustea, esate baterako, gure herrian, Tolosan, azken hilabeteotan Leidor zinema hiru aldiz bete dela eta hiruretan euskarazko umorezko antzerkiekin bete dela. Hori gaur egun gertatzea zerbaiten adierazgarri bada. Jendeak barre egiteko premia dauka, eta hori ona da.
Erantzunak
Hain juxtu atzoko Egunero.ren azaleko gai nagusia dakartzue mahai gainera. Asisko Urmenetak, ARGIA.k, "Mantxut" webgune eta liburuek aspaldi "sartu zuten hatzamarra zaurian":
Hartu atzoko Egunero, bertan Urtxintxa ikastolako irakasleen aburu kezkagarriak irakurriko dituzue, baita Ikastolen Federaziotik Erramun Osak "zuzenkeria"ren kalteez esaten dituenak.
Horren guztiaren oinarrian ene uste apal, profano eta heterodoxoan hezkuntza sistemari gazteek umetandik somatzen dioten kutsu estua, murriztailea, debekuzalea dago.
Errekreo garaian ere nork bere gisara dibertitu ezina. Arauen inposaketa obsesiboa, gustura sentitu arazten ez gaituen hizkuntza-kortsearen erreflexuz, erreferentzia "kolokiala"ri uko egitea.
Andereñoen karikatura aspaldi egin zuen komikitan Eguillorrek. Guk "tenedorea, kutxilloa, kutxara" esaten ikasi genuen etxeko guraso alfabetatu gabeen ahotik, eta andereñoek "ezetz, sardexka, haiztoa, goilara!!!".
Eta gaztetxoa nintzen artean, baina somatzen nuen jada "polizi-Rottenmeyer" haien eragin gaiztoa.
Orain hezkuntza sistemako adituek aitortu dute!!!
(Barkatu baina zeuok eman beharko diozue bistaizoa paperean, "Egunero"koek atzoko alea interneteko hemerotekan sartu gabe daukatela uste dut).
Arrazoia duzu liburuetatik gazteengana iristerakoen dagoen etena aipatzean. Sarritan aipatu izan da gazteengan eragin zuzena duten pertsonengan eragin behar dela, beraien hiztun kontzientzia landu, beraien paperaren garrantziaz jabetu arazi, eta baliabide eta tresnak eman hizkera informal "jatorra" gazteen artean zabaltzen lagun dezaten. Euskadi Gaztea irratiko esatariez ari naiz, Klaudio landa eta Joseina, Betizuko aurkezleak, kirolari eta aktoreak, euskal produkzioko telebista saioetako hizkera...horretaz gain, gazteekin esparru informalean lan egiten duten entrenatzaile, aisialdiko begirale, Gazte txokoetako dinamizatzaile, Gazte Asanbladak...eztakit, bada hor eragin handia izan dezakeen jende ultzo bat, trebakuntza, baliabide eta kontzientziarik ez duena, eta horiengana iristea dugun aukeretako bat dela uste dut, kontua da nola egin, ekimen isolatuetatik aurrerago zerbait egin behar dugu, emaitzak lortu nahi baditugu behintzat!
Gaia atera duzuela profitatuz, asko eskertuko nuke norbaitek esamoldeak edota esakerak dakartzan liburu, web gune edo besteren berri emango balu. Ados nago liburuak ez direla nahikoak gazteok kaleko mintzaeran ditugun 'zuloak' adabatzeko, baina hirikoei egun ez zaigu besterik geratzen. Bestetik, jendeari barregarri edo xelebre iruditzen zaizkion esaldi edo hitz 'ezohiko' hauek barreiatzea hain zaila ez dela uste dut. Ni neu, lotsagabe bat naizenez gero, han-hemenka botatzeko prest nago. Baietz lortu.
Ez iezaguzue hizkera ortopediko honekin utzi !
Euskadi Gazteko esatariez ari zarela, ohartxo bat, ez dut uste EGaztea-ko esatarion euskara eredugarria izango denik -ez dut uste euren euskara, gazteek beharko luketen bezain eredugarria denik. Zeren eta, ene iritziz, EiTB barruan erabiltzen den euskara, euskañola edo espainiar-zentrista da. Eta mugaz bestalde sarri sarri ibili behar da, geroago hona etorri eta hemen -Hegoaldean- erabiltzen den euskararekin aldekatzeko (hori bai da begiak ondo irekitzeko modu eraginkor bat). Haatik, Iparralden "españulak" zergatik deitzen gaituzten ez naiz batere harritzen. Eta burura datozkit Ibon Sarasolaren ajeak, aspaldi nireak egin nituenak.
Nondik abiatu? Nola txertatu gizartean aspaldian kolokialak eta arruntak diren esamoldeak? -eta horrelakoak aurkitzen dira bai, Mantxut bezalako liburuxketan. Lehendabizi ZER txertatzeari kasu egin beharko genioke, zer nondik begiratuta, euskalkietatik abiatuta noski eta ez erderetatik eginda: hor dira hor zenbait adibide, Hego Euskal Herritik (guay!), Ipar Euskal Herritik begiratuta (superb!), edo naturaltasunez euskalkietatik eginda (kristona, egundokoa, bemukoa...). Bigarrenik NOLAri, zein bide hartu informazio hori gazterian sartzeko, zein estrategia erabili horretarako, nola bideratu irrati-esatarien lanaz, prentsaz, musikaz, literaturaz, antzerkiaz, telebistaz, zinemaz. Baina ba al ditugu nahikoa baliabide horretarako?
ZER hori falta zaigula uste, eta NOLA hori ere ez dela eraginkorra momentu honetan... prentsaz eta musikaz aparte, euskarazko irrati bakarra gazteontzat -ahaztu gabe, EH osoan zabaldu gabe eta iparraldetik arrotz hartzen dena-, gazte askorengan indarrik ez duen gazteentzako literatura eta antzerki urria, programaren bat kenduta, kirolez beteriko ETB euskarazko telebista bakarra, eta telebista lokaletan gazteentzako egindako programazio urri edo agertezina, eta zinema -2003. urtean oraindik ere euskaraz ez duguna. Zenbat urte gehiago itxaron beharko dugu euskarazko zinema izan arte?. Eta, bitartean erdarazko musikaz blai bizi gara -gazteleraz, frantsesez eta ingelesez-, dozenak telebista eta irrati marra-marra erdaraz, zinemarekin zer esanik ez (zinean Eminem-en gaztelera oso naturala egiten zaigu-eta).
Nora goaz? Agian, Euskaltzaindiak esparru hau landu beharko luke. Euskalkiak aztertu beharko lirateke, eta egindako sorkuntza ere euskalkietatik ere abiatu beharko litzateke. Finean, gazteak beti aparte, beti azken, gazteak izan ginela ahaztu dugulako.
Aurki bilatzailean baditugu zenbaiten loturak, tartean Mantxut edo Gotzon Garateren atsotitzak.
Hor arrazoi biribilak bota ditu Kikek, batik bat Tolosako euskaltausnaren gainekoa. Hala ere, esamoldeak liburuetara kalera eroateko aukera ez nuke hain erraz baztertuko. Jakina, liburuekin halko lexikoiekin ezer gutxi egingo duguna, baina esateko modu horiek fanzinetan, telebistan, egunkarietan eta halakoetan erabiliz gero, nik uste badela aurrerabiderik.
Mantxuten ekarria ere aintzat harztekoa da, baina asmakeriak sustatu barik ere, aspaldiko esamoldeak eta oraindino zahar batzuek erabiltzen dituztenak ekarri beharko genituzke plazara.
Eta esamoldeetatik harago, ez dut uste ahozkotasunaren gaineko lan askorik egin denik, adierazkortasuna lantzeko, hizkuntza tresna egokiz hornitzeko. Lan asko oso idorrak izan dira (azentuari buruzkoak...) eta beste batzuk teorikoegiak (B. Hidalgoren lan bikainak). agian, bada garaia ahozko jarduna apur bat xeheago lantzeko, modu didaktikoago eta argigarriago batean.
> Denok idazle izan behar ote batzuen aburuz, ez omen baitugu zuzentasunez eta egokitasunez hitz egiten. Erantzun zehatz bi, gaiaren mamira igaro aurretik.
1. Kike berarentzat Katalunia eta Galizaren topikoak aipatzen dituenean. Ziur nago ekitaldi horretan jatorri kataluniarra eta galizarrekoak ere bazeudela, eta ziur nago Almerian ere Egunkariaren aldekorik badagoela.
2. "Euskaltzaindia"rik ez, mesedez, honetan ez.
Hipotesi baten gainean teoria oso bat eratu da euskaldun gehienengan sustraitu dena. Guztiok gureganatu dugun teoria: "Gazteek ez dute euskaraz hitz egiten erregistrorik ez dutelako". Baina badirudi hipotesi horri buelta eman eta agindu bihurtu dugula "Gazteek ez dezatela hitz egin euskaraz erregistrorik ez daukatelako". Hartara orain arte naturaltasunez, jariotasunez, zuzentasunez eta egokitasunez hitz egiten zuen gazteak erdararen indar magiko baten eraginez egiten zuela asmatu dugu, aurreko "tasun" guztiak baliogabetuz. Jada ez du naturaltasunez, jariotasunez, zuzentasunez eta egokitasunez hitz egiten, TXARTO baizik, "pasadie" esaten duelako "gehiegikeria"ren ordez. Eta hori da euskaldunon gogoeta eta burutazioa, xisteratik hitz zoragarriak ateratzea.
Euskararen osoaren azterketa soziolinguistikoak esaten diguna da:
a) Gure hizkuntzaren lehentasuna erabilera areagotzea dela, eta ez zuzentasuna edota edertasuna (biak kontzeptu subjetiboegiak)
b) Helduen euskalduntzeari dagokionez maila gelditu dela identitate arrazoi bategatik.
Identitate zioa konpondu bitartean geratzen zaigun lan ildoa komunitatearen trinkotzea da, eta euskaldunon artean euskalduntasunean oinarritutako enpatia sustatu.
c) Umeen euskalduntzeari dagokionez trasmisio arazo bat dago, demasakoa zein eznahikoa. Transmisio eznahikoa den kasuetan arazoa antzemanda dago, konponbidea, bestalde zailagoa da. Baina zuzentasunaren morrontzaren azpian bizi garenean ere demasako arazo bat dago, umeari hizkuntza estuegi bat emanez, sena, hizkuntzarekin (edota hizkuntzekin) jolasteko sena, ezabatzen baitiogu.
Ondorioak:
1Gazte hizkera, edo horren eza, azterketa soziolinguistikoaren elementuetako bat da, eta euskaraz ez hitz egiteko arrazoi edo hipotesietako bat, besterik ez.
2Gaur egun ez dugu iraganean edo etorkizunean baino txarrago hitz egiten. Hitz egiten badugu, gure bizitzaren esparru gehienak (gaur egun dan-danak ezinezkoa da) euskaraz egiten baditugu, egon ziur ez garela hain txarto mintzatuko.
3Euskararen pedagogia berri bat behar dugu, didaktikoagoa eta ez hain akademikoa.
> Euskadi Gazteko esatariez ari zarela, ohartxo bat, ez dut uste EGaztea-ko esatarion euskara eredugarria izango denik -ez dut uste euren euskara, gazteek beharko luketen bezain eredugarria denik. Zeren eta, ene iritziz, EiTB barruan erabiltzen den euskara, euskañola edo espainiar-zentrista da. Eta mugaz bestalde sarri sarri ibili behar da, geroago hona etorri eta hemen -Hegoaldean- erabiltzen den euskararekin aldekatzeko (hori bai da begiak ondo irekitzeko modu eraginkor bat). Haatik, Iparralden "españulak" zergatik deitzen gaituzten ez naiz batere harritzen. Eta burura datozkit Ibon Sarasolaren ajeak, aspaldi nireak egin nituenak.
>
> Nondik abiatu? Nola txertatu gizartean aspaldian kolokialak eta arruntak diren esamoldeak? -eta horrelakoak aurkitzen dira bai, Mantxut bezalako liburuxketan. Lehendabizi ZER txertatzeari kasu egin beharko genioke, zer nondik begiratuta, euskalkietatik abiatuta noski eta ez erderetatik eginda: hor dira hor zenbait adibide, Hego Euskal Herritik (guay!), Ipar Euskal Herritik begiratuta (superb!), edo naturaltasunez euskalkietatik eginda (kristona, egundokoa, bemukoa...). Bigarrenik NOLAri, zein bide hartu informazio hori gazterian sartzeko, zein estrategia erabili horretarako, nola bideratu irrati-esatarien lanaz, prentsaz, musikaz, literaturaz, antzerkiaz, telebistaz, zinemaz. Baina ba al ditugu nahikoa baliabide horretarako?
>
> ZER hori falta zaigula uste, eta NOLA hori ere ez dela eraginkorra momentu honetan... prentsaz eta musikaz aparte, euskarazko irrati bakarra gazteontzat -ahaztu gabe, EH osoan zabaldu gabe eta iparraldetik arrotz hartzen dena-, gazte askorengan indarrik ez duen gazteentzako literatura eta antzerki urria, programaren bat kenduta, kirolez beteriko ETB euskarazko telebista bakarra, eta telebista lokaletan gazteentzako egindako programazio urri edo agertezina, eta zinema -2003. urtean oraindik ere euskaraz ez duguna. Zenbat urte gehiago itxaron beharko dugu euskarazko zinema izan arte?. Eta, bitartean erdarazko musikaz blai bizi gara -gazteleraz, frantsesez eta ingelesez-, dozenak telebista eta irrati marra-marra erdaraz, zinemarekin zer esanik ez (zinean Eminem-en gaztelera oso naturala egiten zaigu-eta).
>
> Nora goaz? Agian, Euskaltzaindiak esparru hau landu beharko luke. Euskalkiak aztertu beharko lirateke, eta egindako sorkuntza ere euskalkietatik ere abiatu beharko litzateke. Finean, gazteak beti aparte, beti azken, gazteak izan ginela ahaztu dugulako.
>
/cache/Udako-Ola-2024_1_small_content.jpeg)
Kikek dio: Beharbada, hor daukagun hutsune larriena da hizkuntzaren sorkuntza hori, adierazkortasuna lortu nahi denean, lokuzioak erabili nahi direnean, esamolde indartsuak erabili nahi direnean, jeneralean, erdarara jotzen dela. Hori interesgarria eta kezkagarria da. Horregatik oso interesgarriak dira, esaterako, Berbeta berua eta horrelako liburuak, berbeta horiek gazteen artean sozializatzeko.
Hemen ezinezko ekuazio bat ikusten dut nik. Liburuen bidez kale-esamoldeak nola heda daitezkeen ez dut ikusten. Gazteek liburu horiek ikasiz sozializatuko dira esamolde jatorrak kale-hizkera espontaneoko erdarakaden ordez?
Berbeta berua bildu dutenen lana ez da txarra, edo Kikeren eta Asisko Urmenetaren lokuzio jatorren sorkuntza lanak... Baina lokuzio horiek kalera salto egiteko dituzten aukerak hutsak dira, nere iritzi pesimistan.
Besteak beste, premisa batetik sortzen dira ahalegin horiek: gazteek X erdarakada honekin adierazten dute, eta hara, euskaraz politago esan daiteke Y molde jatorrarekin. Baina oinarrian X erdalduna hor dago, ezin dugu burutik kendu.
Lokuzio jatorren sorkuntzan Antton Olariaga eta Zakilixut ilegalizatua ere saiatu izan dira. Batek fama ere lortu zuen: tumatxa. Ezagutu, denok ezagutzen dugu. Orain, inork erabiltzen duenik... Ez da zaila arrazoia asmatzen: 21. mendean gaztelaniaz inork ez du esaten demasiado edo demasiao, ez bada Marujita Diaz edo holako izaki prehistorikoren bat. Orain esaten da pasada edo pasote, edo sobrada. Eta, euskaraz, berdin, euskalkia gorde den leku batzuetan pasadie, eta horrela ahoskatzen badute, ba pozik egon gaitezke.