Bi kontzeptu ezberdin: abertzaletasuna eta nazionalismoa
Hermes aldizkarian egin ditu adierazpenok Xabier Letek. Abertzaletasuna eta nazionalismoa bereiztu ditu Arantxa Urretabizkaiak egindako elkarrizketa batean. Abertzaletasuna dagoenik ere zalantzan jartzen du Letek.
HERMES da Sabino Arana Fundazioak hiru hilabetetik behin argitaratu ohi duen pentsamendu eta historia aldizkaria, eta otsailean kaleratutako azken aleak Arantxa Urretabizkaiak Xabier Leteri egindako elkarrizketa dakar. Momentuz 4 ale daude sarean.
Xabier Letek abertzaletasuna eta nazionalismoa bereizten ditu
Bere ustez, abertzaletasuna zera da:
"Uste dut abertzaletasuna kokatze bat dela, fisikoa eta mentala, nonbait, lurralde batean. Nire kasuan, abertzaletasuna sortu naizen lurraldearekiko maitasun bat izango litzateke, konpromiso bat, are obsesio bat, kokatua nagoen lurraldearekiko eta bertako jendearekiko, zerbait hobea erakitzeko nahia, zerbait ederragoa. Eta, oso oker ez banago, aberria arbasoen herria denez gero, arbasoen herri zahar horretatik jaso izan ditugun kultur balio batzuei (hizkuntza, ohiturak, forma estetiko batzuk, irudikatze moeta batzuk) nolabait, estetikoki gutxienez, eta beharbada espiritualki ere, leial izanaz..... Abertzaletasuna poetika bat da niretzat, eraikuntza bat, nolabait senidego baten bilakuntza, proiektu amankomun batzuen eraikitze gogo bat".
Nazionalismoa, aldiz:
"Nazionalismoa, berriz, ikusten dut, gero eta gehiago, alor politikoan bakarrik gauzatzen dela, ideia politiko batzuetan konkretatzen dela, eta hor bai daukatela garrantzi haundia inmutableak diren baloreak, ez naiz fundamentalistak direnik esatera ausartzen, baina bai inmutableak, ikutuezinak. Enblema gisa erabiltzen dira, eta Koldo Mitxelenak esaten zuenez, enblemari beste enblema bat kontrajarri behar zaio eta dena enblema bihurtzen badugu, mundu heraldiko batean erortzen gara. Gure euskara sakratua, gure nazio santua, gure identitate ikutezina, salbatu behar dena enblematiko bihurtzen badugu, zer kontrajartzen zaion enblema horri? Bada, gaztelera madarikatuaren enblema, edo atzerri madarikatuarena."
Eta, Leteren ondorioa:
"Orduan, nazionalismoan sartzen garenean, naturalago behar luketen baloreak absolutizatu egiten ditugu. Horrek kezkatzen nau, nazionalismoaren eskematismo hertsi horrek. Nik uste dut, benetan esaten dizut, abertzaletasuna, nik ulertzen dudan moduan, gaur egun ez dela kasik existitzen, bukatua dagoela. Nazionalismoak irentsi du."
Erantzunak
Javier Cercas-en Soldados de Salamina nobelako pasarte hau egon daiteke (Bartzelona, Tusquets, 2001), akaso, kontu honekin lotuta. Itzulpena halamoduzkoa da, badakit, baina tira.
"-Nazionalista hintzela uste nian.
Jateari utzi zion Agirrek.
-Ni ez naiz nazionalista -esan zuen-. Independentista naiz.
-Eta zer diferentzia dago gauza bien artean ba?
-Nazionalismoa ideologia bat da -azaldu zuen, ahotsa pixka bat gogortuz, begibistakoa zena argitzeak molestatuko balu bezala-. Kaltegarria, nire ustez. Independentismoa aukera bat besterik ez da. Sinesmen bat denez, eta sinesmenez eztabaidatzen ez denez, nazionalismoaz ezin da eztabaidatu; independentismoaz bai, ordea. Zuri arrazoizkoa irudi diezazukezu, ala ez. Niri hala iruditzen zait.
Ezin izan nuen gehiago jasan.
-Nahiago nikek hika arituko bahintz."
Nobelaren hari nagusiarekin zer ikusi handirik ez du. Dena den, lan interesgarria da Cercas-ena.
> enblemari beste enblema bat kontrajarri behar zaio eta dena enblema bihurtzen badugu, mundu heraldiko batean erortzen gara.
Kuriosoa da nola batzuek norberaren enblemarekin nahikoa ez, eta etsaiaren enblemari (Real Madrili, adibidez) norberarena erakutsi beharrean, euskaldunen ikurriña erakusten dieten. Kopako futbol finalean ikusitakoa.
Zoragarria Xabier Letek abertzaletasunaz esandakoa. Bat nator berarekin. Baita nazionalismoaz, orokorrean, esan dituenarekin ere. Baina bizi garan Euskal Herri honetan, burua makurtzea bakarrik geratzen ote zaigu? Sufritzen
dugun nazionalismo espainolaren (eta frantsesaren) aurrean, nahiz eta "patriotismo constitucional" delakoaren mozorropean izan, geure herri izateko eskubideari uko egin?. Gure euskara ez da sakratua, gure nazioa ez da santua, gure identidadea ez da ukitu ezina, salbatu behar dena ez dugu enblematiko bihurtu behar eta "balore inmutableekin" kontuz! Ados. Baina, arbasoen herri zahar honetatik jaso izan ditugun kultura-baloreekin (hizkuntza, ohiturak, forma estetikoak...), zelan izan leial, zelan
eutsiko diogu daukagun apurrari eta zelan errekuperatuko dugu galdutakoa, nazionalismo zapaltzailearen aurrean politika abertzale tinko bat egiten ez bada? Zein gatxa gainetik datorkigun erasoari "nazionalismo" barik aurre egitea!. Zein gatxa gure Herria herritar guztiokin batera proiektu komun baten inguruan eraikitzea, munduko beste herri guztiekin anaitasunean!
Ze gatxa gure Herriarendako libertadea!
Serafin.
Aupa:
Amagoia Ibanek eginiko elkarrizketaren
laburpena-edo publikatu zuen Euskaldunon Egunkariak 2001eko abenduaren
erdialdean, larunbateko gehigarrian eta http://www.egunkaria.com/lete
loturan elkarrizketa osoa dago. Beno lotura horretan eta gero azpikaldean
agertzen diren beste zenbait loturetan (hau da lete1, lete2, etab.)
Aio.