Kultura jarduerak Euskara Elkarteetan

Konpetentzia desleialaz bi hitz.



Gure herrian Euskara elkartea sortu zenerako baziren abesbatzak, antzerki taldeak, dantza taldeak eta beste hamaika kultur elkarte. Denek ere urte askotako esperientzia zuten kultur dinamizazioan, baina eskarmentu espezializatua. Badira euskara hutsean funtzionatzen dutenak, bietara eta baita gaztelera batuan dihardutenak. Baina denek "amateurismo" totalean ziharduten eta dihardute, aisialdiako ordu urriek ematen dutenari zuku guztia ateratzeko ahaleginak eginez. Udaleko kultura batzordeak "limosnak" banatzen ditu kultur taldeen artean eta haiek ahalik eta xuhurren administratuz burutzen dira ekitaldiak.



Sortu da Euskara Elkartea, eta Udalaren euskara alorretik eskuratu ditu sosak bere ekimenetarako. Ezarri du dinamizatzaile profesional bat eta hasi da kultur ekitaldiak antolatzen. Egun osoz horretarako dagoen profesional batek beste erritmo bat izan dezake kulturgintzan eta beraz, ordurarteko talde espezializatu eta amateurren jarduera gainditzen du. Ez dauka arazorik Udaleko euskara eta kultur teknikariak, funtzionariak eta zinegotziak goiz eta arratsaldez enredatzen jarduteko eta beraz baliabideak, azpiegiturak, datak eta xoxak eskuratzeko orduan erraz hartzen die aurrea ohiko kultur taldeei.



Demagun dantza ikastaro bat antolatzea okurritzen zaiola. Printzipioz aurretik zegoen hutsune bat betetzera dator. Izan ere, dantza taldeak umeei dantza eskolak ematen dizkie, eta aldian behin egin izan ditu helduentzat dantza ikastaroak baina orain ez du batere antolatuta. Ikastaroa antolatzeko Udaleko Euskara sailak dirulaguntza eman dio Euskara Elkarteari. Diru horrekin, dantza taldeko irakasleak kontratatu ditu eta ikastaroa hasi da. Hutsunea zegoen eta euskara elkarteak bete du. Primeran???



Orain dantza taldeak arazoak ditu umeei dantza eskolak emateko, irakasleek ez dutelako astirik heldu eta umeei batera emateko, eta hautatzekotan, nahiago dute Euskara Elkartearekin jardutea ordaindu egiten dutelako. Dantza eskolak "euskaraz" emateko dirua jartzeko prest dago Euskara Saila. Dantza taldeak ere euskaraz ematen ditu eskolak, baina hori ez da lehentasuna, hori beraientzat funtzionatzeko modu naturala da. Beraz, hori ez da saritzen.



Euskara elkarteak antolatzen dituen kultur ekitaldien bereizgarri nagusia euskaraz izatean datza. Kultur elkarteek, bakoitzak bere alorreran ezagutza sakonagoa eta urteetako eskarmentua dauka alor berezituetan, eta beraien programazioa, xumeeagoa, baina zorrotzagoa da. Euskara Elkarteko kultur jardunbideak ez du kontuan hartzen espezializazio lan hori. Berdin zaio bere ekitaldi baterako gaizki kantatzen duen abesbatza programatzea, dantzari kaskar batzuk kontratatzea edo erdipurdiko musika talde bati deitzea. Beti ditu aitzaki onak: "herrikoak dira eta bultzatu egin behar dira", "euskaraz funtzionatzen dute",... Antzerkia, musika, dantza... erdipurdikoa izan daiteke euskaraz bada. Hori bai, euskara bera beti txukuna eta dotorea izan behar da. Ezin da euskaraz trakets egiten duen aurkezle bat jarri, "herrikoa", "euskalduna" edo "ederra" izan arren.



Abrilek dio: "Disziplina ugaritasuna bultzatu. (...)Inoiz probatu duzue herriko antzerkilariak musikariekin bateratzea? Edo dantzariak argazkilariekin? Eta margolariak idazleekin?"



Bai ideia politak. Inoiz probatu duzue herriko antzerkilariei zer egin nahi duten galdetzea eta haien ekimenean laguntzea? Zergatik ez dira euskara elkarteak herriko erdaldunekin (gazteleraz, marokoeraz, zein txineraz dihardutenekin) batzen eta 4 hizkuntzako tertuliak antolatzen? Zergatik antzerki talde bat kontratatu aurretik ez da herriko antzerki taldearekin kontsultatzen? Herriko Musika Bandari ez zaio inoiz okurritzen abesbatzen kantaldi bat antolatzen hastea, herriko abesbatzari aldameko Musika Banda ekartzea okurritzen ez zaion bezala. Baina Euskara Elkarteak ez du inolako tripako-minik edozein alorretan kultur jarduerak antolatzeko herriko beste taldeen iritzi, jarduera eta estrategia aintzat hartu gabe. Eta gainera, beste kultur taldeek ez duten diru iturria eta azpiegitura dute.

Joseanek idatzitakoari erreparatuta, egia da Euskara Elkarteek Kultur Taldeek izan ez duten garapen bat izan dutela Euskal Herrian, batik bat profesionalizazioari dagokionean. Baina horren errua ez da Euskara Elkarteena, Kulturgintzarena baizik, ez duelako jakin apustu hori egiten, administrazioa presionatzen...



Badirudi kultura anaia pobrea dela (eta hala da) eta euskara aberatsa (eta hau ez da horrela), nahiz eta egia den Euskara Zerbitzuetatik nahiz hizkuntza politikatik dirulaguntza gehiago bideratu direla Kultura Sailatik baino, baina arestian errandakoaren harira, zein presio egin izan zaio, eta egiten zaio gaur egun administrazioari hori aldatzeko? Udalari ere, zein presio egiten zaio kulturgintzatik? Inoiz elkartu al dira herriko kultur taldeak egoera horri buelta emateko?



Balizko dantza talde horretako irakasleen kasuan, egia da errazago joko dutela ordaintzen den horietara bertzeetara baino, baina hor arazoa ez da Euskara Elkartearena, inondik ere, Dantza Taldearena baizik, "soldatapean" egotearren euren egitasmo nagusia, euren lana alde batera utzi dutelako, edo arriskuan bederen.



Ez nago batere ados "berdin zaio bere ekitaldi baterako gaizki kantatzen duen abesbatza programatzea" dioen pasartearekin. "Euskarazkoa" izateagatik guztia ez dago onartua, kalitatea esijitu behar da, eta esijitu egiten da (salbuespenak egonen dira), baina berdin gertatuko da flamenkoarekiko atxikipena duen kultur teknikariarekin, flamenkoa ekartzeagatik edozein ikuskizun eramanen duenean.



Diziplina ugaritasuna planteatzen dudanean, eragile lana egitea da proposatzen dudana. Testuan horrela aipatzen dut: "Gure programazioa “ezberdina” izaten ahalegindu. Horrek Elkarteari identitate zeinu bat emanen dio, ez dugu “konpetentzia desleialik” eginen, eta bide berriak ireki ditzake herriko kulturgintzan, erreferente bihurtzeraino". Gure programazioa ezberdina izatea bilatzen badugu, gainerakoen lana estali gabe geurea egitea, eta proposamen berritzaileak aurkeztea proposatzen da, hain juxtu "konpetentziarik" sor ez dadin (eta derradan ez zaidala batere gustatzen hitza, eta horregatik idatzi nuela komatxo artean).



Eta erreferente bihurtzea, hain zuzen, gainerakoek baino baliabide gehiago ditugunean, hori bilatu behar dugu. Zergatik ez eragin (ez inposatu!), ideiak eman, elkarlanerako ateak ireki. Hori da planteatzen dena, ez bertzerik, gainerako taldeen iritziarekin, euren onespenarekin, hemen ez dator inor "euskararen izenean" proiektuak inposatzera, edo zer egin behar duten erratera. Kontrakoa da proposatzen dena, hain zuzen ere.



Herriko erdaldunekin elkartzeko proposamena egiten da. Zorionez edo zoritxarrez, egunero egokitzen zaigu eurekin aritzea. Euskara Elkarte baten lanean beti izanen da eraginkorra bertze hizkuntza komunitateekin lanean jardutea.



Azkenik, "Euskara Elkarteak ez du inolako tripako minik edozein alorretan kultur jarduerak antolatzeko herriko beste taldeen iritzi, jarduera eta estrategia aintzat hartu gabe. Eta gainera, beste kultur taldeek ez duten diru iturria eta azpiegitura dute", diozu. Ez nago ados. Ez dut ezagutzen zein den zure herria, eta nola jardun den Euskara Elkartea zure herrian, baina nik izan ditudan esperientziek bertzelakoa erraten didate. Normalean, gainera, hutsuneak betetzera joan da. Eta bertze taldeak etorri ahal dira inoiz gure iritziaren bila? (Badakit horrek ez duela gure jarrera justifikatzen, baina...). Horregatik, eragile papera jokatuz gero (bultzatzaile, animatzaile, integratzaile...) hori guztia gaindi daiteke, eta era koordinatuan lan eginez gero, Udalari bertzelako jarrerak eskatzen ahal zaizkio, baita diru banaketan ere (eta ezagutzen dut gertu-gertutik horrelako esperientziarik).



Ez dut uste gainera, Euskara Elkarteek beti "beste kultur taldeek ez duten diru iturria eta azpiegitura" dutenik. Eta hala bada, gehienetan, borrokatu, apustua egin, eta ausartak izan direlako izan da.