Aspaldiko jolasa berreskuratu dute Abadiñon, Aitte Kurutzeko jaien baitan. Bultzatzaileekin elkarrizketa egin dugu Anboton, eta hemen duzue bideoa ere.
Zelaietan orain baino askoz ere etxe gutxiago zegoen garai hartan. Metro erdi inguruko makila bat eta punta biak zorroztuta zituen beste txiki bat, txirikila, eskuetan hartuta, neska-mutikoak olgetan ordu asko egiten zituzten orduan. Domeka honetan umetako jolas horren erakustaldia egin dute Abadiñon, Aitte Kurutzeko jaien barruan.
Gu bi taldetan jartzen ginen, hirunaka edo binaka. Probaleku zaharraren kontra zegoen maila batean hasten ginen. Borobil bat margozten genuen inguruan, eta handik kanpora bota behar genuen txirikila. Probalekuko mailatik metro erdiko makilagaz txirikilaren punta bat jotzen genuen, eta airean joaten zen. Lehen kolpe horregaz txirikila borobiletik atera behar genuen. Beste taldekoek txirikila hartzen saiatu behar zuten, eta borobilera botatzen.
Oso gaitza zen! Lehen Ferialeku inguruan ez zegoen ia etxerik, eta arbola ostean egoten ginen, eskuak jertseko mangetan sartuta, minik ez hartzeko. Gehien atrebitzen zena, hura zen ona jokoan. Inoiz paparreko bat hartuta gaude gu, txirikilagaz jolasten.
Beste hiru bider jotzen genuen txirikila. Lurrean zegoela, punta baten makilagaz jotzen genion. Orduan salto egiten zuen, eta airean jo behar zitzaion ahalik eta urrunen bidaltzeko. Gaitzena hori zen; airean txirikilari jotzea. Hiru aukera horiek eta gero urrunen bidaltzen zuenak irabazten zuen jokoa. Makilagaz ibiltzen ginen distantzia neurtzen.
Egun guztietan ez, baina jokatzeko sasoia zenean ordu asko sartzen genituen. Txirikilean garizuma inguruan jokatzen zen normalean, baina guk eskolatik urtekeran ere egiten genuen. Egia esan, bakoitzak modu batera gogoratzen dugu txirikila, guk geuk ipintzen genituelako jolasaren arauak.
Guk dakigula inguruko herri askotan jokatzen zen. Orduan herri guztietan egingo ziren horrelakoak, besterik ez geneukan-eta! Hori eta sagarrak edo gereziak lapurtzen ibiltzea! Txorokil-batzen ere ibiltzen ginen, eta kaniketan, txapetan, harrika...
Bai. Han ibiltzen ginen, urrunen eta altuen nork botako; kanpandorrera-eta botatzen ginen. Harrikada bategaz elizako teilatura helduta ere bagaude. Harri lisu eta borobilak erabiltzen genituen, uretan saltoak ematen dituzten horietakoak.
Beti genbiltzan kalean. Goizean irten eta gauera arte arineketan... geratu ere ez! Gero lo ere ondo egiten genuen, eta ohera joan orduko mokoetako bat hartzeko prest egon behar! Maisuak orduan makilagaz ematen zuen, eta etxera heldu eta beharbada beste kolpe bat jotzen ziguten, eta heuk be zozer eingo huan! erantzun. Tiragoma denok edukitzen genuen poltsikoan. Masusta arboletara apuntatzen-eta ibilitakoak gara gu.
TXIRIKILAREN jolasa oso zabalduta egon zen Euskal Herri osoan. Jolasteko modu asko daude, baina aldaera guztiek bi ezaugarri komun dituzte: bi taldetan banatuta egiten da jolas eta bi makila erabili behar dira.
Europan zehar ere oso ezaguna zen aspaldiko joko hau: Italian, adibidez, LIPPA S-CIANCO izenarekin ezagutzen da eta Alemaniako KIPPEL-KAPPEL jolasak ere ezaugarri berak ditu.
Galizian azken urteetan jolasa berreskuratzeko ahalegina handia egiten ari dira eta herrien arteko txapelketak antolatzen dituzte.
Jolas honen inguruko informazio gehiago "Juegos infantiles en Vasconia" liburuan eta asia.net web orrian duzue.
Eskoriatzan ere jasota daukagu Txirikilla jokoaren testigantza eta hemen ere Garizuman jolasten zela esaten dute. Hemen.
Elgetako Antoni Arantzabalek hitz egin zidan niri duela ia hiru urte Txirikillaz, elkarrizketaren pasarte hori ahotsak.com-en daukazue
Jolasei buruzko bideo dexente daude bertan eta, bilaketa eginda, txirikilla horietako askotan azaltzen da.