Imanol Murua: "Zer arraio gertatu da? galderatik etorri zitzaidan liburu hau idazteko gogoa"

Urteak daramatzazu Euskal Herriko informazio politikoa lantzen; 
liburua zer izan da: analisi lan jarraitu horren laburbilduma 
gisakoa, ala zerbait berezia?

Ez da lehendik egindakoaren laburbilduma, lan berri baten emaitza 
baizik. Hamar urte egin ditut eguneroko informazio politikoa lantzen, 
aurrena Egunkaria-n eta gero Berria-n, eta Loiolako prozesua oso gertutik 
jarraitu dut, eguneroko nire lanaren barruan baitzegoen prozesuaren 
gaineko informazioa lantzea. Berria-n lanean izan naizen bitartean 
bildu dudan informazioa guztiz baliagarria izan zait, noski, eta horixe izan da lan honen abiapuntua. Baina libururako informazio berria bildu 
dut. Batetik, negoziazioaren hiru alde nagusien bertsioak jaso eta 
elkarren ondoan jarri ditut; eta bestetik, negoziazioen inguruko 
informazio berria bildu dut beste iturri batzuetatik, eta lehendik 
jakinak ziren istorioak xehetasun gehiagorekin osatzen ere saiatu naiz.

Eszedentzian egon zara bolada batez, Debako Udalaren "Tene Mujika" 
beka eman zizuten; ezinbesteko baldintzak izan dira, lan hau egin ahal 
izateko?

Ez dakit baldintza ezinbestekoak diren. Nire kasuan, hala izan da. 
Erredakzioan eguneroko lanean arituko banintz ez nuke denborarik izango 
halako lan bati ekiteko, ahalegin handia eta ordu asko eskaini behar 
izan baitizkiot. Eta bitarte horretan jan ere egin behar izan dudanez, 
Tene Mujika beka ere oso lagungarria izan da, oso eskertzekoa.

Lehendik ere Ipar Irlandako gatazka (Suetena Belfasten) eta 
Palestinakoa (Palestina zauritua) aztertu zenituen liburu banatan, 
biak ere baketze-elkarrizketetan zebiltzala. Orduan sumatzen zenuen 
Euskal Herriari beste liburu bat eskaini beharra?

Bi liburu horiek idatzi nituen garaian ez nintzen ari kazetaritza 
politikoan, baina beti interesatu izan zait gaia. Asmo jakinik ez nuen, 
baina baliteke buruaren bazter ezkuturen batean halako asmoren bat 
edukitzea orduan ere... Ez zen kasualitatea izango garai hartan Belfast 
eta Palestina aukeratu izana, nire kasa joan eta hango gatazken eta konponbide posibleen gainean kazetari lana egiteko. Gogoan dut Suetena 
Belfasten argitaratu nuenean Luis Fernandezek Egunkaria-n idatzi zuen 
kritikan esaten zuela ea noiz idatzi behar nuen "Suetena Berastegin". 
Eta Palestina Zauritua liburuari buruzko aurkezpena Zarautzen egin 
genuenean, adiskide batek publikotik galdetu zidan ea noiz idatzi behar 
nuen "Euskal Herria zauritua".

Protagonisten ezinbesteko laguntza

Hala ere, elkarrizketak ondo ez baizik eta gaizki amaitu eta gero 
ekin diozu liburuari. Frustragarria izan da alde horretatik?

Prozesua gaizki atera izanak zerikusia izan du, ziurrenik, liburua 
idaztea erabaki izanarekin. Hurbiletik jarraitu nituen prozesuaren 
gorabeherak, eta benetan sinetsita nengoen ondo aterako zela. Dena 
pikutara joan zenean, ezin nuen sinetsi. Eta batzuek eta besteek ematen 
zituzten azalpenek ez ninduten asebetetzen. Nire inguruan ere galdera 
horixe sumatzen nuen: zer arraio gertatu da? Galdera horri erantzun 
nahi izatetik etorri zitzaidan liburu hau idazteko gogoa. Galdera 
horrek erantzun bat baino gehiago zituela jabetzen nintzen, eta 
erantzun horien bila abiatu nintzen.

Loiolan eta gero Genevan parte hartu zuten politikarien laguntza 
ezinbestekoa izan duzu liburua egin ahal izateko...

Liburuaren oinarri nagusia horixe da, hain zuzen: Loiolako mahaian 
eseri ziren hiru aldeen kontakizunak. Iñigo Urkulluk kontatu dit EAJren egia, Jesus Egigurenek PSE-EErena eta Arnaldo Otegik Batasunarena, 
bera kartzelara sartu aurretik egin bainituen elkarrizketak. Hainbat 
aldiz izan naiz hirurekin, eta egindako galdera guztiei erantzun diete. 
Benetan eskertuta nago hirurekin, eta prozesuari buruzko informazioa 
eman didaten beste solaskide guztiekin.

Ez da edonorentzat erraza izango partehartzaile horiek lortzea; zein 
izan da gakoa?

Egunkaria-n eta Berria-n urtetan kazetaritza politikoan aritu izanak 
zerikusirik izango du, noski. Lehendik ere hirurekin egin izan ditut 
elkarrizketak, eta ezagutza pertsonal hori erabakigarria izango zen. 
Bestetik, uste dut estrategia ona izan zela haiei ezer esan aurretik 
erabaki izana liburua egitea. Alegia, ez diet galdetu ea beren bertsioa 
emango didaten, kasu horretan liburua egingo nukeela-eta; esan nien 
Loiolako negoziazioei buruzko liburua idatzi egingo nuela, eta ea beren 
bertsioa emango zidaten.

Elkarrizketa, kronika, erreportajea, analisia, historia... Genero 
askotako osagaiak zenituen: nola moldatu zara liburuari forma emateko 
orduan?

Intuizioz jokatu dut, egia esanda. Azken batean, kronika liburua da 
batez ere, bestelako osagaiak ere badituen kronika. Oso gustuko dut 
generoa. Zalantza gehienak agirien pasarteak emateko moduak sortu 
dizkit. Loiolako negoziazio mahai gainean hainbat agiri izan zituzten, 
lerroz lerro negoziatu zuten guztia, eta horixe izan da, estilo 
aldetik, nire buruhauste handiena: astunegia izan gabe nola eman 
negoziazio horren berri.

Hiru alde zeuden Loiolan (bi Genevan, Txillarren, Oslon). Batari 
besteari baino leku edo sinesgarritasun gehiago ez ematea ariketa 
erraza izan da ala...?

Egia esan, ez dut neurtu alde bakoitzari zenbat leku eman diodan. 
Susmatzen dut, liburua osotasunean hartuz gero, EAJren ahotsak leku 
txikiagoa hartzen duela PSE-EEren eta Batasunaren ahotsek baino, 
Txillarren, Genevan eta Oslon ez baitzen izan. Saiatu naiz ahalik eta 
aurreiritzi gutxienarekin jokatzen, bai hiru solaskideengana galdezka 
joan naizenean eta bai haien bertsioei buruz idaztean. Bere horretan 
eman ditut haien hitzak. Baina neure informazio propioa ere landu dut 
eta gertatutakoari buruzko nire bertsioa ere eman dut, azken batean, 
nire narrazioan.

Primiziak, errudunak, itxaropenak

Orain arte ezagutzen ez zen hainbat datu kaleratu duzu; eremu 
kulturaletik kanpo ere zeresana eman dezake liburuak?

Baliteke. Kulturaren arloan ohituagoak gaude hainbat informazio aurrena 
euskaraz ematen edo jasotzen, baina politikaren arloan gutxitan 
gertatzen da hori. Liburu hau egitearen motibazio handietako bat hori 
izan da: Loiolan zer gertatu zen euskaraz kontatzea aurrena, gazteleraz 
beste inork kontatu baino lehen. Ondo legoke ia gaztelera hutsez 
funtzionatzen duen mundu politiko eta mediatiko horretan jakin-mina piztea euskarazko liburu batek, euskaraz ez dakitenei gabezia hori 
sentiaraztea. Gazteleraz idatzi izan banu, badakit oihartzuna izango 
zukeela, orain arte kontatu gabekoak kontatzen ditudanez. Baina 
euskaraz idatzi dut, eta ez dakit beste mundu horretan oihartzunik 
izango duen.

Ez dizugu eskatuko porrotaren erantzulea seinalatzeko; hala ere, 
atera daiteke ondoriorik?

Bai, atera daitezke ondorioak. Nik atera ditut nireak, eta irakurleak 
ere aterako ditu bereak. Baina hirurehun orrialde behar izan ditut 
gertatu zena kontatzeko, eta hiru lerrotan ezin adieraziko dizkizut 
ondorioak.

Eta gerora begira, sumatzen duzu beste prozesurik?

Prozesu bat sumatu izan dudan guztietan esan dut gauza bera: Oraingoan, bai. Ezagun duenez, ez dut sekula asmatu. Baina ez dut 
etsi. Oraingoan, bai.