Egunkari baten jaiotza Euskadi Irratian
Sanjoanetatik bueltan, gogoeta txiki bat. Dagoeneko beharbada gehiegi hitz egin da Euskadi Irratiaren kontuaz, eta nere ustez, dotorezia gutxiegirekin. Hortaz, akaso neureak gehiago nahastuko ditu bazterrak... Baina Euskadi Irratian Berria-ren jaiotza nola hartu duten entzun izanak sorrarazi dit gogoeta.
Batetik, Sustatuko joan den asteko Euskadi Irratiaren eztabaidan esandako askorekin ez nator bat. Badirudi Jesus Mari Irazuk Argian eta Joxe Aranzabalek Sustatun diotenagatik, gero eta txepelago-edo nabaritzen dutela Euskadi Irratia. Diagnosiarekin akaso bat etorrita ere, ez dudana ikusten da historial klinikoan aldaketa nabarmenik. Duela 5 edo 10 urte antzeko samarra iruditzen zitzaidan irrati hori.
Beste kontu batzuetan, berriz, orain irrati hobea dela dudarik ez dut egiten. Egunkaria-ren jaiotza eta Berria-ren jaiotza, informatiboki nola tratatu dituzten gogoan hartzen dut, bereziki, hori esateko.
Egunkaria 1990eko abenduaren 6an jaio zen. Durangoko Azoka ireki zuten egun hartan, eta Euskadi Irratik hantxe zeukan praktiketako langile bat, kale iritziak jasotzen bisitarien artean. Kazetari hura ezagutzen nuen, eta agurtzera joan nintzaion. Lotsatuta zegoen mutila. Iritziak jasotzeko agindua zuen, ez Egunkaria-ren jaiotzaren gainean, produktu berriaren gainean, baizik eta Jose Ramon Belokiren taldeak egun haietan atera zuen ustezko periodikoaren ustezko zero zenbakiaren gainean... Haretxen gainean galdetzen zuen halabeharrez Euskadi Irratirako kazetari hark.
Urte asko pasatu dira, eta Bide Batez saioan, joan den larunbatean, Arantxa Arzak eta Jesus Artetxe entzun nituen. Berria-ren inguruko iritziak eta informazioa biltzen ziharduten. Ondo gainera.
Bada zerbait. Iraganeko garaiak ez ziren beti hobeak izan.
Molestatzen dit hutsune zail bat asteburuero meritu handiarekin betetzen duten langile batzuei monja eta horrela deitzea (joan den astekoan batek bota zuen bezala). Horregatik bota nahi izan dut programa jakin baten aldekoen mezu hau. Gainera, duela 13 urteko anekdota tonto horrekin ere ikusten da, esatarien gainetik, badaudela irratia kaskartzeko gaitasuna duten batzuk: agintzen dutenak.
Erantzunak
Niretzat, Kantaita programa eder askoa da, inongo irratitan gutxi den bezalakoa. Eta badaude beste batzu ere gustuz aditzen ahal direnak.
Joan den asteko eztabaida eta kritikaldi krudelaren ondotik, zer? Ongi da kritikatzea, baina, mesedez, jakintsuren batek erran diezagula nola demontre egin behar den Euskal Herriko Komunitate Autonomo batean egiten den Euskarazko Irrati Ofizial bat, ipurtestu guztiak asebeteko dituena. Agian kritikarien artean izan liteke holakorik.
EI ez dut asko entzuten eta ezin izango dut berari buruzko iritzirik eman. Baina ETB1 nahikotxo ikusten dut eta askotan lotsa eta amorrua ematen dit. Ez da bakarrik programen kalitate eskasa, bertan azaltzen direnak ere zeozelangoak dira. Laburtzearren, ETB1 espainiar telebisten imitazio kutre bat dela bere emanaldi gehienetan.
Sorginen Laratzan adibidez, nola ibil daitezke Potxoloren gisakoak imitatzen? Gainera erdia erdaraz. Eta Klaudioren euskañolak, Montoiak esan zuen moduan, Aznarrek berak baino kalte gehiago egiten dio euskarari.
etb1-i buruz EIz aipatu diren gauza berberak esan behar.
Arrazoi handia du konplotaren teoria plazaratu duenak: ez ote dira ari nahita hau egiten? ez ote dute nahi guztiok RE eta ETB2 entzun/ikus ditzagun?
Odile Kruzetari entzun nion esaten Euskadi herri serioegia dela; nahikoa gai serioak badituela EIk ere seriotasuna gehitzeko programazioari. Nire ustez hor dago gakoa. Euskaldunok, euskara ulertu eta hitz egiten dugunok eta, antza, norteko gerraren bultzatzaile garenok, kezkak bazterrean uztea nahi dute. Ez dugu gehiago kezkatu beharrik euskararekin, politikarekin, arazo sozialekin, ekologiarekin edo ekonomiarekin.
Guri eman kirola barra barra; eta asetzen ez bagara, to euskañola, nerabeentzako sexu kontuak, albiste txepelak edo beste edozein botika lasaigarri.
EITB irratiak askoz gehiago merezi du. Ez dute hitz egiten!
Harrituta nauka debate honek, Euskadi Irratiaren gaixotasunen sintoma eta zeinu ugari aipatu badira ere, diagnostikoan aurrera egiteko oso datu gutxi azaleratu direlako. Alegia, halako edo halakoren kontura esan daiteke gaitzen bat duela (obesitatea, esate baterako), baina horretarako arrazoiren bat bilatzen saiatu beharko dugu (erabat sedentarioa da, eta babarrunak eltzeka jaten ditu egunero). Hemen ordea, fraide fru-frua, monja kutsua eta antzekoak entzuten dira. Edota antzeko gaitza antzematen zaie EiTB taldeko euskarazko komunikabide guztiei. Baina diagnostikoaren bila, ezer gutxi; eta diagnostikorik gabe, tratamendurik ez.
Diagnostiko horretarako elementu ugari bildu beharra dago, eta nik bi jarri nahi ditut mahai gainean. Bata koiunturala, erraz konpondu daitekeena. Bestea estrukturala, gero eta estrukturalagoa, konponbide gero eta zailagoa duena.
1. Inork galdetu al du zenbat dirurekin egiten den Euskadi Irratia, eta zenbateko aldea dagoen Euskadi Irratia eta Radio Euskadiren arteko aurrekontuen aldean? Inork galdetu al du zenbat kobratzen duten Euskadi Irratian eta Radio Euskadin goizeko magazinaren gidariek, informatiboetako editoreek, kolaboratzaileek...?
Inork galdetu al du ETB 1 eta ETB 2ren artean zenbatekoa den aurrekontuen aldea (ETB 1en Espainiako Futbol ligak sortzen dituen kostuak kenduta)? Inork galdetu al du inoiz zenbat diruren truke bikoizten den pelikula bat euskarara (normalean era jasangaitzean) eta pelikula hori bera gaztelaniaz edo frantzesez jartzea zenbat kostatzen den?
Inork galdetu al du ETB-1eko iragarkietan bizpahiru ahots bakarrik zergatik entzuten diren, igual zaio konpresak edo zerealak iragarri, ahots berberak eta tonu berean? Zenbat kobratzen dute euskarazko bizkoizketa lanean ari direnek? Azken finean, inork galdetu al du Euskadi Irratiko edo ETB 1-en programazio ordubete zenbatean ateratzen den, eta zenbatean Radio Euskadin edo ETB 2-n (beti ere Espainiako ligaren gastuak kenduz)? Galdetu beharrekoa iruditzen zait. Edo zer uste duzue? Maria Antonia Iglesias Radio Euskadira Elixabete Garmendia Euskadi Irratira joaten den prezio berean joaten dela? Euskarazko komunikabideak ez zaizkio inori interesatzen, ez gaur egungo EiTBko arduradunei, ez beste inori (ezta abertzale eta euskaltzaletasunez ahoa betetzen zaien horiei ere). Galdetu bestela bertako erredakzioetan, Han argi esango dizuete.
2. Hau, gustatu ala ez, Espainia da. Debatean argi ikusi den bezala, Radio Euskadi prestijiatu omen dutenak kanpokoak dira asko, Euskadi Irratian tokirik izango ez luketenak (Alvarez Solis, esate baterako), edo Javier Vizcainoren programaren zati nagusi eta erakargarriena, Kozidito famatu hori, Espainiako irratietan gaztelania hutsez esandakoek osatutakoa da. Eta hauek ere ez lukete tokirik izango Euskadi Irratian. Iruditzen zait askotan Euskadi Irratiaren partez Radio Euskadi hobea dela esaten dutenak ez direla konturatzen euren hautuaren azken arrazoiaz: ez da hainbeste fraide fru-frua, monja kutsua edo txotxolokeria, ez (horiek ere baztertu gabe). Sakoneko arrazoia da Espainian gaudenez espainol sentitzen garela (nahiz eta ez konturatu), eta beraz, Espainiaren erreferentea derrigorrezkoa egiten zaigula, beharrezkoa dugula. Aznarrek edo Rajoyk esan ditzaketen astakeriak zuzenean entzun nahi ditugu, bikoizketarik gabe, eta horien inguruko tertulian ere hizkuntza berbera erabiltzeak eman dezakeen gatza eta piperra nahi ditugu. Gertatzen dena da horrexek ematen digula informatuak egotearen sentsazioa, eta Espainiari, eta Espainiako kontuei Italiaren tratamendu informatibo bera ematen badiegu, orduan erabat harritzen garela. Espainolak garelako. Horren kontrako jarrera serio hartuko bagenu, eta Espainiaz Italiaz edo Frantziaz bezala hitzegingo bagenu, beste zerbaiten aurreean egongo ginateke. Baina espainolak garen eta sentitzen garen bitartean, euskarazko komunikazioak jai dauka.
Beste hainbat gauza ere komentatuko nituzke, ba baitirudi Euskadi Irratiaren inguruan dena ondo doala, diru kontuak kenduta. Ez da horrela. Gauza asko eta asko daude hobetu eta aldatzeko (goizeko tertuliak , esate baterako: nori otu zitzaion egunean tertulia mota ezberdin bana egitea, eta astelehenetan gainera kirolekin hastea?). Baina horrek ezin ditu hankaz gora jarri Euskadi Irratian eta ETB 1en diharduten profesional asko eta asko. Zer kulpa du Maite Artola batek berak editatzen dituen informatiboak astebukaeratakoak baldin badira? Zein erru Maddalen Iriarte batek bere elkarrizketak ostiral arratsaldeko ordu inposible batean programatzen badizkiote? Ez gaitezen inustoak izan. Gauza asko hobetu daitezke, eta hobetu behar dira. Baina gauza asko dugu ona, eta pertsona asko bereziki.
> Harrituta nauka debate honek, Euskadi Irratiaren gaixotasunen sintoma eta zeinu ugari aipatu badira ere, diagnostikoan aurrera egiteko oso datu gutxi azaleratu direlako.
Nik ez dakit datuak azaleratu ere egingo diren gehiago. Hori, bertan daudenek jakingo dute ongien. Helburua, dena den ez da datuak azaleratzea. ustez, dagoen egiteko moduen gainean hausnarketa egitea da nahi dena.
Aldaketak badatozela diote
Euskadi Irratian aldaketa handiak datozela dirudi, goitik behera irailean. Langile ebentualak autonomo izan beharko dira hemendik aurrera seguruenik. Programazioa guztiz aldatuko ei da, egungo saio gehienak desagertu eta berriak sortuko dira, aurkezleak zein lantaldeak aldatuz.
Aldaketa hau baldin badator eta atzo arratsaldez hala komentatu zidaten, ba zuzendaritzak ere ikusten du aldatzekorik. Esan bada ere gauza asko kaskarrak direla ia behintzat gauza onei eusten dakiten. Orain, ia benetan gailentzen dena irizpide periodistikoa den. Ze dirua bada irizpide bakar...
Izen dantza hasiko da orain. Nor geratu, nor lekuz aldatu, nork egin hau edo bestea... Zorterik onena opa diet bai langile eta bai aldaketarekin onera egitea gurako duten zuzendariei.
> Aldaketa hau baldin badator eta atzo arratsaldez hala komentatu zidaten, ba zuzendaritzak ere ikusten du aldatzekorik. Esan bada ere gauza asko kaskarrak direla ia behintzat gauza onei eusten dakiten. Orain, ia benetan gailentzen dena irizpide periodistikoa den. Ze dirua bada irizpide bakar...
>
Ezagutzen ditut Euskadi Irratian lanean dabiltzan hainbat lagun, eta ez dakit ba aldaketak egiteko zuzendaritza oso irizpide onekin dabilen. Nik dakidala, irailetik aurrera orain kontratuarekin dauden kazetariek autonomo gisa jardun beharko dute. Beraz, lan baldintzak okerrera. Dudarik gabe, jendea motibatzeko biderik egokiena hartu du EITBko zuzendaritzak!
Euskadi Irratiaren inguruan izan den eztabaida handiari dagokiola, ados egon naiteke esan diren hainbat gauzekin, baina, oro har, kritikak gehiegizkoak izan direla iruditzen zait. Ez dut pentsatzen Euskadi Irratia hain kaskarra denik, ezta ere Radio Euskadi hain egokia denik beti-betiko iritzi emaile korrektoen zurrunbiloa aspergarria egiten zait, eta, halaber, hain urrun sentitzen dut Radio Euskadi euskal mundutik! (hau da, nire mundutik).
Gainera, katea bateko eta besteko programazio diferentzian zuzendaritzaren apostu nabarmena dagoela iruditzen zait: eman ditzagun "eduki mamitsuak" gazteleraz, eta utz dezagun euskara "umore kostunbristarako" alegia, euskara umeentzako eta txakurrentzako gordetzen duen filosofiaren jarraipena. Iturri onetik jakin badakit 'Goizean Behin' saiokoek izerdi tanta lodiak ixuri behar izan dituztela zuzendaritzaren irizpideen aurka astean behin idazle bati elkarrizketa egiten segitzeko.
Azken batean, ez zait iruditzen Euskadi Irratiko ajeen errudun langileak direnik; zuzendaritzak zeresan handiagoa dauka.
Amaitzeko hau guztia laburbiltzen duen anekdota: aurtengo Herri Urrats Radio Euskadik zuzenean eman zuen segur aski, lehen aldiz eta euskararen aldeko ekitaldiak 20 urte betetzen zituelako. Ondorioz, set bikaina jarri zuten ibilbidearen hasieran Radio Euskadikoek, baliabide tekniko ugarirekin eta gonbidatuentzako leku egokiekin. Alboan, berriz, urteak joan, urteak etorri, Herri Urrats, Nafarroa Oinez, eta euskararen aldeko hainbat ekitaldi leial-leial eman dituen Euskadi Irratiko kazetaria. Mikrofono huts batekin, eta Gure Irratiak, Irulegiko Irratiak eta Xiberoko Botzak ezarritako aterpean babestuta. Esanguratsua, ezta?
Egia esan harritua gelditu naiz mezu hauek irakurri ondoren!!!!!!! zein erraza den besteak egiten duten lana kritikatzea ezta? Ez dakagu ideiarik ere irratian euskaraz lan egiteak duen zailtasunaz!!! Berri on bat eman nahi eta ezin, berriaren ingurukoek euskaraz ez dakitelako!
Bestalde kritikatzea ondo dago baina kritika baten ondotik beste konponbide edo proposamen bat egon beharko litzateke!
Beraz bukatzeko, irratiz aldatu edo kritikatu ordez, laguntzen saia gaitezen!!!!! Proposamen berriak eman, lagundu... Denen artean gauza hobea lortuko baitugu!!!!!!
eskerrak mezu hau bidali duzula, bestela ez nintzen enteratuko aurreko astean izandako eztabaidaz.
Zeinen identifikatuta sentitu naizen! Euskadi Gaztea ere egurtu zitekeen.
Nire preferentziak aipatze arren; Bidaide, Kostaldeko Trena, Eta hitza jolas (...), eguerdiko albistegia, poliedroa, Aranbururen solasaldia. Kitto. Orain EITB irratia entzun ohi dut, Radio Euskadik ere batzutan nazkatu egiten bainau.
EIko jauntxoek irakurriko ote zuten? kasurik egingo ote dute?