Oiondik Zumarragaraino
Gure hizkuntza dela-ta, han eta hemen azaltzen diren estatistikek zerbait adierazten baldin badizkigute da, errealitatea beste bat dela. Gero eta harrigarriagoa iruditzen zait Euskal Herria. Autokritika gehiago, edo hitz potolo bat erabiliz, heterodoxoagoak izatea komeni zaigu hizkuntzak zehazkiago, eta euskal gizarteak orokorkiago, etorkizuna izatea nahiko bagenu.
Oiondik Zumarragaraino
Ekainaren 8an ospatu zen Arabako Errioxan, Oion herrian, aurtengo Araba Euskaraz jaia. Milaka lagun, hirurogei mila antolatzaileen arabera, elkartu ziren bertan.
Jende pilo bat elkartzen da euskararen aldeko ospakizunetan. Kilometroak, Ibilaldia, Herri Urrats, Korrika edota Araba Euskaraz dira horren lekuko. Hala ere, bakoitza ospatzen den herrialdearen egoera soziolinguistikoa ezberdina da; egoera historiko eta kulturalaren garapena desberdina izan da, jakinekoa den bezala Gipuzkoako bihotzean dagoen Zumarragan eta Arabako Errioxan dagoen Oionen egoera ere desberdina dela.
Zumarraga, ekainak 9, arratsaldeko 18:30ak, eguzkitan 35 gradu. Semeak Urola Kirol Elkarteak antolatutako futbol txapelketan parte hartzen du lagunekin. Eta horrelako kasutan gertatzen den bezala, gurasook ezin isilik egon: Andoni ezkerraldeko banda zaintzeko, Ibai aurrera joateko... edota ganora gehiago jartzeko. Jakina, instrukzio guzti hauek euskaraz ematen genituen, izan ere denek zekiten euskaraz; baita Karlosek ere, duela urte batzuk bere amarekin Kubatik etorritako gaztetxoak.
Horrelako batean, han, futbol zelaiari bueltak ematen ari zen gizonezko bat hurbildu zitzaigun eta galdetu zigun ea nongoak ginen. Guk, bada, Antzuolakoak. Gustua da norbait euskaraz hitz egiten entzutea esan zigun, Zumarragan ez da apenas entzuten eta gainera (eta hemen dago harrigarriena) PSOEk irabazi du. Zur eta lur gelditu nintzen hau entzutean, izan ere PSOEri errua botatzea Zumarragan euskaraz egiten ez delako diskurtso atzeratu eta xenofobo bat iruditu zitzaidan.
Hala ere, eta hau egia da, futbol zelaian geundenen artean, hamarretik bederatzi eta erdi eskolako (eta ikastoletako asko) haur zeuden. Eta denek, nola ez, bada, gaztelaniaz hitz egiten. Ez dezagun inori errua bota, bakoitzak bere buruan duelako etsaia. Alegia, guk dakigun heinean hizkuntza erabiltzen ez badugu geureak egin du. Utz ditzagun garai bateko mito haiek; ez gaitezen inoren etxeko teilatura joan eta harriak botatzen hasi; has gaitezen geure jarrera hausnartzen; has gaitezen autokritika gehiago egiten: izan ere euskarak ez du etorkizunik izango (eta Zumarragan ikusitakoaz etsita etorri nintzen) dakigunok euskaraz hitz egiteko lotsa (?) galtzen ez badugu. Berdin izango dira Urretxun antolatutako Kilometroak, berdin izango dira erakundeen aldetik gastatzen ari garen milaka milioiak, gure jarrera hipokritatik aldentzen ez badugu. Hil ala biziko egoeran gaude!
Iñigo Ramirez de Okariz Telleria
Erantzunak
Beste behin Zumarragari buruz aurreiritziz betetako iritziak irakurri ditugu.
Honakoa:
Antzuolako super-euskaldunak Zumarragara joan dira futbolean jokatzera eta dena euskaraz egiten zuten. Beste aldean berriz Zumarragatar (eta Urretxuarrez seguruenik) osatutako taldeak dena gazteleraz.
Gainera Zumarragatarrek errua PSOEri botatzen diote autokritika egin beharrean.
Antzuolarraren tesia beraz:
Zumarragan denak gazteleraz egin dute eta errua PSOEri botatzen diote.
Gezurra dirudi Antzuolan bizi den batek Zumarragatik hain gertu (Deskarga igo besterik ez dago) horrelako sinplekeri eta ondorio ustelak ateratzea. Baina herri mega-euskaldunetatik lekzioak ematen datozen basko profesionalez kokoteraino gaude, eurak balira bezala euskal senaren babesleku eta gotorleku bakar. Baina bai Zumarragan, Lasarten, Tuteran, Baionan Oionen edo Bilbon jende askok egiten duen lan izugarria herri prototipo askotan egingo balitz askoz hobe egongo ginateke.
Sermoi gutxiago eta animo gehiago
Iritzi honek izan dituen bi erantzunak irakurri ditut eta, nire iritzi apalean, uste dut ez diotela zuzen-zuzen erantzun testuaren muinari.
Ezin dut esan Urretxun eta Zumarragan euskara asko edo gutxi egiten denik; are gutxiago Antzuolan beste edo gehiago, ez baitut ezagutzen herriotan euskarak bizi duen egoera. Bai, ordea, ezagutzen dut Iñigoren iritzian aipatzen den uste hori: euskarak bizi dituen arazo eta gabezia ia denak erdaldunengatik edo alderdi ez abertzaleengatik edo... dituela. Eta hauxe dela uste dut azpimarragarriena bere idatzian. Eta honen inguruan uste dut beharrezkoa direla geure buruarekiko zintzotasuna eta autokritika pizka bat.
Honek ez du esan nahi ariketa masokistarik egin behar dugunik: jakina euskararen gabezien arrazoietako batzuk (eta asko) euskal hiztunengandik kanpo daudela! Baina ez guztiak. Eta hauen barruan gure inkoherentziak aipa genitzake eta baita euskarara erakarri beharrean euskaratik uxatzen dituzten diskurtso horiek ere. Baina honetaz guztiaz hitz egitgeak luze joko luke eta ez litzateke hau tarterik egokiena.
Beraz, ostrukarena egin beharrean, egin diezaiogun aurre geure egia osoari.
Ni euskalzale bezala argi daukat gauza batzuk.
Nik ez diot kritikatzen euskara ama hizkuntza izan ez dutenei euskara ez jakitea edo mintzatzea, baizik eta euskaldun zaharrrak direnei, euskaraz ez egitea.
Hizkuntz ohiturak ez dira legez eta bestelakoekin bakarrik hedatzen, gehien bat eguneroko jardunarekin.
Gehiago egingo duzu euskaragaitik euskaraz ahal duzun leku gehinetan bizi ezkero, erdaldunari euskaraz ez dakiela aurpegiratu beharrean.
Adibide bat: nahi baduzu arrebak sastarrak botatzea eta agindu botatzeko hobeto da ikusten badu zuk normal egiten duzula, ohiatura arrunta bilakatzeko.
JOSU
Kaixo lagun agurgarri hori
Dirudienez ondo ezagutzen duzu Zumarragako egoera soziolinguistikoa eta bertako ezaugarriak. Ez noa esatera hau paradisua denik baina zuk esanak dudatan jartzeko ezagutza dudala esan nezake. Badakit Urretxu eta Zumarragan euskararen erabilerak ez dituela bere une historikorik gozoenak bizi,baina esan nezake azken datuen arabera euskararen erabilera asko igo dela. Esan nahiko nizuke %45-a garela euskaldun edo euskaradun bi herriotan. Bertatik erabilera ikaragarririk lortu ez daitekeelarik. Halere ume guztiak erderaz zebiltzala diozu kolpetik eta seguru nago hori egia ez dela futbol munduan bait nabil aspalditik eta gaur egun jendeak zelaian erabiltzen baitu.
Badirudi Antzuolarrok euskaldun jator eta ereduak zaretela, bertan lana egin nuen garai batean eta zuek ere baduzue lana egiteko besteen hautsak astintzen hasi gabe. (Antzuolako euskaldun edota euskaradunen portzentaia %76)
Gizon harek esana egia da ez dela eman daitekeen azalpenik egokiena, baina gauza bat esango dizut xenofobiaz kanpo. Begira ezazu Gipuzkoan PSOE-k hauteskundeetan irabazi duten udalerrien euskaldun edota euskara dutenen portzentaia eta ikusiko duzu nola abertzaletasuna eta euskara zeharka loturik dauden.
Ez dut neure eta neure bizilagunen burua zuritu nahi baina aurrerapausoak eman direla Urretxu-Zumarragan baiezta dezaket eta jakin euskara komunikatzeko tresna bat dela eta inguruko sarea erdalduna izan dutenenen artean %10-ak euskara erabiltzea erabakitzen badu guretzat garaipen bat da eta Antzuolarrontzat dirudienez porrota.
Ez dezagun gure aurreritziek berez pentsatzen ez ditugun gauzak esatera behartu eta lagun baten hitzak herriarenaz har.
Zumarragako herriko giroa ezagutu nahi baduzu gonbidapen bat egingo dizut nahi izan ezkero barnetik ezagutu dezazun eta hare gehiago ahaztuko ez duzun egun bat pasa nahi baduzu etorri Uztailaren 2an Antioko ermitara eta ezagutu bertako ohiturak.
Gaitik joaten ari naizenez utzi egiten zaitut