Jorge Oteiza handia hil da

Sustatuk irakurle batek abisua emanda jakin du berri hau. Eskerrik asko Bizkaitik idazten duen J.R.E. lagunari.

Erreferentzia interesgarri bat sarean, Orioko Udalaren Oriora.com gune berrituan.

Josemari Vélez de Mendizabalek egindako elkarrizketa dago sarean. Esuskonewsen ageri da.

• Arantzazuko Saindutegiaren estatuak egiteko lehiaketa irabazi zuen 1950ean.


• Sao Pauloko Biurteko Nazioarteko Saria lortu zuen, eskulturan 1957an.


• Euskal Eskolaren bultzatzailerik adierazgarriena dugu. GAUR, EMEN eta ORAIN artista taldeen sortzaileetakoa da.


• "Quosque Tandem...! Euskal gogoaren interpretaziorako saioa" liburua argitaratu zuen 1963an.


• "Ejercicios espirituales en un túnel". 1983an.


• Espainiako Kultura Ministeritzaren Artederretako Domina eskuratu zuen 1985ean.


• Artederretako "Principe de Asturias" Saria egokitu zitzaion. 1988an.


• Euskal Herriko Unibertsitatearen Honoris Causa titulua jaso zuen.


• Jorge Oteiza, euskal arte plastikoak eman dituen artistarik ezagunenetakoa da, mundu osoan.

Jorge Oteizari eginiko elkarrizketa irakurri daiteke Euskonws-en

Txillida eta Bitoriano Gandiagarekin bat egin dau.
Han ere asmatuko dabe zerbait.

Bere lanak dirau.

Atzo Korrika Bilbotik pasa zanean Bilboko udaletxe ondoan , Ibaizabalen ertzan, dagoen Oteizaren Begi handia lekuko izan zan, da eta izango da.

Oteizaren lanen ganean agertu diran azkenengo aipamenak hauek dira:

Joan dan astean Amatiñok Jorge Oteizaren Quosque tandem liburuaren 40.
urteurrena zala-eta, artikulu bat idatzi dau eibartarren posta
zerrendan.

Atzo Nestor Basterretxeak Oteizari buruz esandakoa jasotzen dabe
EGUNEROk, DEIAk eta GARAk

• Egunerok


• Deiak


• Garak.

Jose Angel Irigaraik
Euskadi Irratiko noizean behin saioan esandakoak jaso ditugu:

Jose Angel Irigarai Oteiza fundazioko kideak esandakoak:

Pertsona ezinago berezia, erraldoia. Ez dok 13 garaian ezagutu genuen. Euskal Garaikide Eskola taldean ere elkarrekin ibiliak. Denbora izigarriak izan ziren. Esperantzaz eta gaitasunez beteak. Harremana estua izan da. Berak nonbraturik sartu nintzen. Azken urteotan ezindu xamar zebilen, eta harremana ez da izan oso emankorra.

Herenegun poliklinikan egon nintzen berarekin. Ikusten zen itzaltzen ari zela.

Jorge Oteiza eskultore baino artista moduan edo pertsona moduan gogoratu beharko genuke. Ez dakit ohartzen garen haren handitasunaz. Poesian bisitatu dituen gailurren karietara, antropologia, giza kondizioaren harridura barnatua zuelako... Euskal kondiziotik haste jorratu ditu eta zabaldu ateak. Hori dena aberasteko egin duen ahalegin eskerga horregatik oroitarazi beharko genuke.

Setati xamarra zela-eta, ohikoak dira, baina horrelako lan eskerga egiteko genio bizia izan behar da. Oteizaren inguruan hainbat anekdota, txaskarrillo eta abar aipatzen dira, baina oroitarazi beharko genuke beste modu batera. Ordeztezina da eta lehen baino umezurtzago utzi gaitu. Gizartea ez dakit zenbateraino izan den Oteizarekiko hartzaile, baina umezurtz utzi gaitu. Horrelako baten garaikide eta adiskide izatea zori on izan da. Herri honentzako erreferente izan da.

Materiala utzi duena, 57an bienal famatua irabazi ondoren obra erraldoia egin du. Kopuruarengatik eta baita kalitatearengatik ere. Abanguardiako pertsonarik bereziena izan da. Artearen gaineko esperimentazioa eta artearen funtzioaren gainean egindako ekarpen oso izan da garrantzitsua. Bizitza eta artea uztartzen saiatu da eta hori izan da ...

Hutsa eta osotasuna topatzen joan da Oteiza.

Asteburuan Amatiñok Quousque tandem izenburuko iritzi artikulua argitaratu zuen Deia-n eta Eibartarrak posta-zerrendan. Nik uste dut Oteizaren pentsamoldeaz, herriaz eta hizkuntzaz, ikuspuntu desmitifikatzaile bat dakarrela. Hona kopiatzen dut artikulu hori.

-------

Berrogei urte joan dira 1963ko apirilean Jorge Oteizak "Quousque tandem...¡
(Ensayo de interpretación estética del alma vasca)" argitaratu zuenetik hona.
Liburu harek ordurarteko hainbat kultur-ikuspegi irauli zuen eta gerra
(1936-39) ostean jaiotako gazteen artean sekulako susperraldia eragin.

Ez zen orduan giro euskal munduan. Gogoratu dezagun urte hartan 30 liburu
baino ez zirela euskaraz argitaratu (orain 1500etik gora), ezin zitzaiela
jaioberriei euskal izenik jarri, ez zela euskarazko
egunkari-irrati-telebistarik eta hiruzpalau haur-eskola besterik ez zegoela
Euskal Herri guztian. Zentsuraz, murriztapenez eta askatasunik ezaz jositako
basamortu hartan plazaratu zuen Oteizak bere saiakera, euskal pertsona eta
arimaren berpizkundea aldarrikatuz.

Haustura, etendura eta eraberrikuntza zerizkion Oteizaren proposamen
ausartari. Historiak frogatu du zorabio hartan ugariago zirela esne-berba eta
hizjarioa egiazko egitasmo eta burubidea baino, baina sasoiak sosoiko lorea
behar du eta Oteizaren kanpai-hotsak gutxienik bazterrak astintzeko balio izan
zuen.

Oteizaren lanak historiaurrea, linguistika, euskara eta artea izan zituen
ardatz nagusitzat. Geroztik, ordea, Joxe Miel Barandiarani esker jakin genuen
Oteizak ezer gutxi aztertu zuela historiaurrea eta Koldo Mitxelenaren ildotik
ikasi genuen Oteiza amateur hutsa zela hizkuntza-kontuetan. Behar bada arrazoi
zuen Oteizak leporatu zienean: "El arqueólogo cree que los muertos son suyos.
Como cree el lingüista que la literatura es suya". Baina ez zuen berak sekula
pentsatu herrigintza berea ez zenik.

Oteizak ez zuen uste izan euskara berreskuragarri zenik eta ahalegin hori
geroko gerotan uztea proposatu zuen: "La recuperación del hombres es (...)
previa a la recuperación del idioma", euskal nortasuna hizkuntzarik gabeko
mundu neutralean lantzerik balego bezala.

Oteiza artista handia izan dugu eta dugu. Zein tamalgarri gero horrenbeste
indar artegintzaz kanpo sakabanatu izana¡

Amatiño

Jurgi Oteiza hil berri dela-eta.

Itzulpenarekin harremana duen bitxikeria bat, inon jasoa ez dagoenez ezezaguna.

Orain dela dozena bat urteko kontua da, gutxienez. Poesia idazten hasia zen Oteiza, eta editore bila omen zebilen. Haren albazea, morroi edo dena delako batzuek bilera antolatu zidaten harekin, ea argitaratzea interesatzen
zitzaigun.

Gure politika euskaraz argitaratzea zela esan nion, eta bera zena zelako, salbuespen bat eginda, edizio elebidun bat egin zitekeela aipatu nion. Haren erantzuna -beste mila purrustada, zorakeria eta marmar geldigaitzen artean,
jakina- ez zait sekula ahaztuko:

"¿Cómo vais a traducir mi castellano, que está pensado en euskera, a un euskera que está pensado en castellano?"

Izan dezala atseden bere lur honetan.

X.M.E.

Oteitzak, jakina, ez zekien euskaraz. Neuk dakidala, idatzi zuena gaztelaniaz idatzi zuen. Dena dela, Azkue Bibliotekako katalogoari begira, harrituta gelditu naiz ikustean zenbat gauza irakur daitezkeen euskaraz Oteitzak eginak edo berari buruz. Ondoren kopiatzen dizuet erreferentziak.



Bitxikeria bat ere: bere artelanak (eskulturak behintzat) ez zituen "Oteiza" sinatzen, "Oteitza" baizik. Egiaztatzeko gonbitea egiten dizuet.



Eta orain, agindutako erreferentziak:



Zaldun baten lorategia : gerraondoko euskal eskultura Mendiburu, Oteiza eta Chillidaren obra eta pentsamenduan / Pedro Manterola ; hitzaurrea Francisco Jarauta. -- [Donostia] : Gipuzkoako Foru Aldundia = Diputación Foral de Gipuzkoa , L.G. 1993

233 orr. : il. ; 21 cm. -- (Arteleku. Koadernoa ; 7)

L.G. SS. 149-1993

ISBN 84-7907-106-0



Cuentos del Bidasoa = Bidasoako kondairak / Luis de Uranzu ; prólogo de Jorge de Oteiza ; [texto en vascuence revisado y corregido por los doctores Hernadorena y Irigaray]. -- [S.l. : s.n.], L.G. 1971 (San Sebastián : Gráficas Valverde)

201 orr. : il. ; 24 cm

Testu elebiduna euskaraz eta espainieraz

L.G. SS. 205-1971



La nostalgia acumulada = Metaturiko nostalgia : Sigfrido Koch Arruti (1936-1992) / testugileak Jorge Oteiza... [et al.] ; argazki hautaketa, José María Unsain ; edizioa, Félix Maraña. -- Donostia : Kultur Udal Patronatua, 1993

215 orr. : arg. ; 26 cm

L.G. SS. 885-1993

ISBN 84-606-1670-3



Jorge de Oteiza : artea eta pentsamendua : (Oteiza alamutetik) / Andoni Alonso, Iñaki Arzoz. -- Donostia : Gaiak, 1996

297 orr. : il. ; 22 cm . -- (Historia eta gizartea ; 17)

L.G. BI. 532-1996

ISBN 84-87203-79-5



Oteiza esteta y mitologizador vasco = Oteiza euskal esteta eta mitologitzaile / [Antonio Tovar ... et al. ; traductores, Txillardegi y Gotzon Nazabal]. -- [Donostia] : Sociedad Guipuzcoana de Ediciones y Publicaciones , L.G. 1986

307 orr. : il. ; 22 cm . -- (Antologías ; 29)

L.G. SS. 911-1986



Historia general del País Vasco / Manuel Estomba, Donato Arrinda ; prólogo de Luis de Castresana. -- Ed. bilingüe / ilustrada con varios cientos de grabados en negro y todo color y enriquecida con valiosos textos de Jorge de Oteiza... [et al.]. -- Bilbao : La Gran Enciclopedia Vasca, 1980

229 orr. ; 25 cm

Testu elebiduna euskaraz eta espainieraz

L.G. BI. 582-1980

ISBN 84-248-0523-2



Jorge Oteiza Embil / [autor, Pedro Manterola Armisen ; itzulpena, Luis Manterola]. -- Donostia : Eusko Ikaskuntza = Sociedad de Estudios Vascos, L.G. 1996

86 orr. : il. ; 21 cm . -- (Manuel Lekuona Saria = Premio Manuel Lekuona ; 14)

Testu elebiduna euskaraz eta espainieraz

Ondoko lehiaketan saritua: Manuel Lekuona Saria, 1996

L.G. SS. 397-1996

ISBN 84-89516-10-3



Nekatuta eta birakari / Jorge Oteiza ; Félix Marañaren aukeraketa ; Pello Zabaleta eta José Luis Padrónen itzulpena ; Concetta Probanzaren irudiak = Cansado y giratorio / Jorge Oteiza ; selección de Félix Maraña ; traducción de Pello Zabaleta y José Luis Padrón ; ilustraciones de Concetta Probanza. -- [Donostia] : Gipuzkoako Foru Aldundia = Diputación Foral de Gipuzkoa , L.G. 1999

29 orr. ; 18 cm . -- (Olerkilan nimiñoa = Miniatura poética ; 1)

Testu elebiduna euskaraz eta espainieraz

L.G. SS. 1022-1999

ISBN 84-7907-288-1



Jorge Oteiza, egonezinaren laudorioa / Félix Maraña; itzultzailea José Luis Padrón Plazaola. -- 1go argitld. euskaraz. -- Donostia-San Sebastián : Bermingham, 2001

262 orr : il. ; 23 cm. -- (Birakari ; 1)

L.G. SS. 302-2001

ISBN 84-607-2069-1

(Eibartarrak posta-zerrendara bidali dudan zerbait)



Oteizaren obra bat daukagu Eibarren. Plaza Merkauan, Txopitearen omenez edo.



Oteizak hori eta holako beste dozenerdi bat "sortu" eta "inauguratu" izan dittu, 90 urteak pasatuta, Gipuzkoako bazterretan. Batzuen dotoreziaz dudak egon leikez (Eibarkua etxata bape gustatzen), baina beste batzuk ederrak dira, Donostiako Paseo Berrikoa, adibidez.



90 urte bete ondorengo prozesu kreatibo harrigarri honen inguruan, nik uste dot

hiru klabe dagozala:



1. Tailer edo forja bat, zirriborro zaharren bat harri edo burdina monumental

bihurtzeko gai dana.



2. Ordaintzeko prest daguan administraziño bat.



3. Batan eta bestian arteko tratua egiteko prest daguazan komisionista batzuk.



Ez dot uste Oteiza hil izanak hiru faktore horren gaiñian eragiñ zuzenik dakanik. Hemendik aurrera be obrak inauguratzen segidu leike Oteizak, lasai asko.



Luistxo

Penaz irakurri nuen euskal prentsan Oteizaren ondare artistikoaren zati bat Alcalá de Henaresko biltegi batean abandonaturik, sailkatu gabe daukatela.



Oso gogoan daukat berri hura, Alcalá Meco presondegira bisitan goazen bakoitzean "Biblioteca Nacional" espainolaren biltegi itxurako eraikin handi bat ikusten baitut hantxe, ezerezaren erdian.



Zehazi harrapakina non den ez dakit, baina Oteizaren lana biltegi funtzionarial hartantxe preso, hautsa biltzen imajinatzen dut.



Euskaldun gisa horrek guztiak sujeritzen didan asalduraz aparte, uste dut Oteizak bere "komando"etako bat gustura ikusiko zukeela hor lanean.



Jasangaitza, kontraste larregi zait Estatuaren burokrazi-hatzaparretan pipiak jan beharrean zer eta... artista konformagaitz haren fruituak somatzea.

ARALAR alderdi politikoak dolumina agertu nahi du Jorge Oteiza eskultorearen heriotzaren aurrean. Euskal Herriari eta munduari bere artelanek egin dioten ekarpenak sortzen digun liluratik eta horiengatik diogun zorretik egin nahi dugu, gainera, samin adierazpen hori.

Uneotan bere euskalzaletasuna ezezik bere euskal izatearen aitortza ukaezina berretsi nahi dugu eztabaida guztietatik at.