Literatura Nobel Saria Tomas Tranströmer poeta suediarrarentzat

Suediako Literatura Akademiak duela minutu batzuk jakinarazi du 2011. urteko Literatura Nobel sariduna. Tomas Gösta Tranströmer (Stokholm, 1931) poeta suediarra da irabazlea, aurreko urteetan ere hautagaien artean izan dena, eta txalo artean jakinarazi da akademia suediarraren erabakia.

Tranströmer psikologoa da. Oso gazte hasi zen idazten eta 24 urte zituela argitaratu zuen bere lehenengo poesia-bilduma. Tradizioari muzin egiteagatik kritikak jaso zituen 70-80 hamarkadetan, baina azken urteotan mundu mailan eragin handiena duten idazleen artean aipatzen da beti. Bere poesiak ukitu modernista eta espresionista dauka, baita surrealista ere, tarteka, baina betiere eguneroko bizimodutik eta natur irudietatik hurbil.

1990an hemiplegia bat jasan zuen eta arazoak ditu hitz egiteko. Ez, ordea, idazten jarraitzeko.

Nobela jaso aurretik, nazioarteko hainbat eta hainbat sari ere jaso ditu, bere lanaren garrantziaren erakusgarri (Bonnier, Neustadt, Oevralids, Petrach, eta abar). Bere poesia 50 hizkuntzatara itzuli da eta bere lanik gehienak 2010. urtean argitaratutako bilduma batean irakur daiztezke, gaztelaniaz El cielo a medio hacer izenburuarekin kaleratutako liburuan.

Wislawa Szymborska poloniarrak 1996an irabazi zuenetik, hauxe da Nobela jasoko duen lehenengo poeta. Akademiak azpimarratu duenaren arabera, Tranströmerrek ondo merezi du saria "because, through his condensed, transluscent images, he gives us fresh access to reality".

Literatur Nobeletako sarietan izen-dantza itzela izaten da urtero, nork irabaziko ote duen, aukera gehien zeintzuk izan ditzaketen... Aurtengo kinieletan ere antzera gertatu da eta hainbat izen aipatu izan dira, besteak beste Haruki Murakami japoniarra, Amos Oz israeldarra, Adonis poeta siriarra, edo Thomas Pynchon estatubatuarra. Azken orduetan, ezustean, Bob Dylan ere buruan sartu da apustu-etxeetan. Hala ere, gutxi gorabehera iazko izen berberak errepikatu dira kinieletan. Tranströmer bera ere hautagai nagusien artean zegoen (baita iaz ere) eta irabazle suertatu da azkenean.

Nobelen historia

Aurtengoan, beraz, ez da ezustekorik izan eta, behingoz, kinielak bete egin dira. Izan ere, sorpresak sarri gertatu izan dira Nobel sarietan. Iaz bertan, Mario Vargas Llosak jaso zuenean edo, are gehiago, 2009. eta 2000. urteetan, mundu mailan nahiko ezezagunak ziren Herta Müller errumaniarrak eta Gao Xingjian txinatarrak irabazi zutenean.

Sari gabe geratu dira, aldiz, historian zehar, hainbat idazle handi. Esate baterako, Marcel Proust, James Joyce, Vladimir Nabokov, Liev Tolstói, Emile Zola edo Henrik Ibsen.

Beste zenbait datu Literatura Nobel Sarien inguruan:

• Alfred Nobelek zehaztutako 5 Nobel Sarien arteko bat da (Kimika, Fisika, Medikuntza eta Bakearekin batera).
• Irabazle guztien zerrenda euskarazko wikipedian ikus dezakezue.
• Lehenengo Literatura Nobel Saria 1901ean eman zen eta Sully Prudhome frantziarrak irabazi zuen.
• Harrezkero, 103 aldiz eman da eta 107 irabazle izan ditu (4 urtez 2 irabazle izan dira).
• 103 saridunen artean, 12 bakarrik dira emakumezkoak (gehienak azken 20 urteotan saritutakoak).
• Irabazle gazteena Rudyard Kipling izan zen (1907an) 42 urterekin, eta nagusiena Doris Lessing (2007an) 88 urterekin.
• Herrialdeka, sari gehien Frantziak irabazi ditu (14), eta ondoren Alemaniak eta AEBk (11), Erresuma Batuak (8) eta Suediak (7). Herrialdekako zerrenda osoa hemen.
• Hizkuntzei dagokienez, aldiz, ingelesezko idazleak nagusi (28), eta ondoren frantsesak, alemaniarrak eta frantsesak. Europako herrialde eta hizkuntza handienak nagusi, beraz.