Eragin handiena izan duten artelanak
Zein abestik izan du eraginik handiena munduan XX. mendean? Eta Euskal Herrian? Eta arte plastikoetan, zein aukeratuko zenuke? Kontu horiez eta antzekoez inkestak egin ohi dira munduan; zergatik ez Euskal Herrian? Horra gaiaren inguruko zenbait albiste eta proposamen.
Orain dela hilabete batzuk albiste txiki bat ikusi nuen prentsan. Artearen historialari eta kritikarien artean inkesta bat egin zutela, arte plastikoetan XX. mendean eragin handiena izan duen obra izendatzeko, eta hautatua izan zela... Marcel Duchamp-en "Iturria" (gizonezkoen pixatokia, nonbaitetik hartu eta berak sinatua). Konforme geratu nintzen aukerarekin, lan "ederragoak" izango diren arren, handixe abiatzen baitira geroztiko artea goitik behera markatu duten hainbat joera: originalaren eta kopiaren arteko jokoa, artea zer den zalantzan jartzea, artistaren subjektibitatea arte-ekintzaren muin gisa, kontzeptualizazioa...
Orain dela aste batzuk antzeko beste albiste bat ikusi nuen. Oraingoan, eragin handieneko kantua aukeratu behar zuten, eta irabazlea berriz... "Like a Rolling Stone", Bob Dylan-ena. Zailagoa iruditzen zait arlo honetan hautapen bakarra egitea, baina ados egongo nintzateke berriz ere: kantatzeko era bat sortu zuen, ordura arte "gaizki kantatzea" deitzen zena sentimenduen transmisiorako bide ona zela erakutsiz, eta jarrera berri bat ere bai, errebeldiazkoa, harrezkeroko rock guztia baldintzatu duena.
Albiste horien haritik pentsatzen jarri nintzen: euskal eremuan horrelako aukeraketa egin beharko balitz, zein litzateke arte grafikoan obra esanguratsuena? Eta abestirik eragingarriena? Jendeak parte hartzeko eta iritziak emateko deia ere bada artikulu hau, baina harria neuk bota dudanez proposamen parea ere egingo dut.
Arte ederretan nik uste eragin handiena Jorge Oteizaren lanek sortu dutela. Bat izendatzeko ez dut behar bezala ezagutzen haren obra, baina espazioaren desokupazioa eta hutsunea lantzen hasi zeneko eskultura horietako bat esango nuke.
Eta abestietan? Mikel Laboaren hasierako bat. Labeguerie etorri zen lehenxeago, baina eragin handiena Laboak izan duela esango nuke, tradizioa eta modernitatea uztartzen jakin zuen sentiberatasun bat, kantaera berezia, jarrera ere bai. "Haika mutil", "O Pello, Pello" edo horrelakoren bat izan liteke.
Inkesta zabalago ere hartu liteke. Adibidez, literaturan eraginik handieneko obra XX. mendean, nazioartean eta Euskal Herrian. Edo zinemaren historian eragin handiena izan duen filma (kasu honetan nazioartera mugatuko nuke hautua, gurean hutsaren hurrena besterik ez dugu egin eta).
Literaturan esango nuke, estetikoki, "Etiopia"-k egin zuela mugarria. "Obabakoak"-ek bestalde, komentzitu egin gintuen geurea besteena bezain ona izan zitekeela.
Musikan, ezin ahaztu Errobiren lehen diskoek inauguratu zutela nolabait euskal musika "modernoa".